5 czerwca – Światowy Dzień Środowiska
Zagadnienie ochrony środowiska w skali światowej zostało postawione po raz pierwszy w raporcie sekretarza generalnego ONZ U Thanta „ Człowiek i środowisko” 26 maja 1969 r.
Raport zainicjował międzynarodowe konferencje poświęcone temu zagadnieniu. Pierwsza odbyła się w czerwcu 1972 r. w Sztokholmie, jej następstwem było powołanie agendy ONZ pod nazwą „Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP). Jej celem jest m. in. opracowanie wszechświatowego prawa ochrony środowiska. W 1992 r. powstał plan działania do przełomu XX i XXI w. - tzw. Agenda 21 - określający sposoby powstawania degradacji środowiska i zrównoważonego rozwoju.
Od czasu konferencji w Sztokholmie 5 czerwca obchodzony jest jako Międzynarodowy Dzień Ochrony Środowiska.
Działania na rzecz środowiska dotyczą: ochrony środowiska czyli ochrony zdrowia człowieka, oraz ekologii czyli badań wzajemnych stosunków pomiędzy organizmami żywymi (lub ich grupami) a otaczającym je światem zewnętrznym (środowiskiem). Duże znaczenie ze względu na wzrastające zmiany w środowisku życia człowieka posiada ekologia środowiskowa (sozologia).
W Polsce badania ekologiczne prowadzą placówki naukowe, wyższe uczelnie. Natomiast ochrona środowiska realizowana jest przez organy administracji publicznej, wykonującej zapisy Ustawy Prawo ochrony środowiska.
Ustawa określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju. Ustawa w szczególności ustala: warunki ochrony zasobów środowiska, wprowadzania substancji i energii do środowiska, koszty korzystania ze środowiska, udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska, warunki udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie, obowiązki organów administracji, odpowiedzialność i sankcje za niewypełnienie zapisów ustawy i zalanie na szkodę środowiska.
8 czerwca – Światowy Dzień Oceanów
Dzień został ustanowiony na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 r. dla realizacji idei badania tych ekosystemów oraz podejmowanie działań na rzecz ich ochrony .
Oceany to powłoka wody słonej, pokrywająca większą część kuli ziemskiej – 71 proc. jej powierzchni. Objętość wód oceanów to 1370,4 mln km³, średnia głębokość 3752 m, największa 11 022m (Rów Mariański). Rozróżnia się trzy oceany: Spokojny (Pacyfik), Atlantyk, Indyjski. Często wyróżnia się też Ocean Lodowaty, który w międzynarodowym podziale zalicza się do Atlantyku jako Morze Arktyczne. Charakterystyczną cechą oceanów jest ich zasolenie, które wpływa m.in. na : temperaturę i gęstość wody, zamarzanie oraz organizmy żywe.
Oceany wywierają duży wpływ na klimat, m.in. zmniejszają dobowe i roczne amplitudy temperatury, zwiększają wilgotność, zachmurzenie i opady.
Związki między oceanami, skorupą ziemską i atmosferą, właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne wody bada dziedzina nauki zwana oceanografią – oceanologią. W Polsce takimi badaniami zajmują się: Komisja Badań Morza przy PAN, Morski Instytut Rybacki w Gdyni, Instytut Morski w Gdańsku. Przy UNESCO utworzona została Międzynarodowa Komisja Oceanograficzna.
14 czerwca – Dzień Wiatru
Wiatr to ruch powietrza powstały wskutek nierównego rozkładu ciśnienia atmosferycznego. Określają go dwa parametry: kierunek oraz prędkość. Przy powierzchni ziemi najczęściej mierzona prędkość wynosi kilka m/s, rzadko powyżej 15m/s. podczas sztormów lub huraganów prędkość wiatru może przekraczać 60-100m/s.
Wiatry dzieli się na stałe (pasaty), okresowe (monsuny, bryzy, wiatry górskie i dolinne) oraz nieokresowe (lokalne) związane ze specyficznym ukształtowaniem terenu (m.in. föhn, halny, bora, mistral, chamsin, sirocco).
Wiatr odgrywa ważną rolę w atmosferze, przenosząc m.in. ciepło, parę wodną, zanieczyszczenia. Powoduje również powstawanie prądów morskich i falowanie zbiorników wodnych. Ostatnio energia wiatru jako czysta energia wykorzystywana jest w gospodarce.
Do kuli ziemskiej docierają również wiatry słoneczne, czyli strumienie naładowanych cząstek, wypływające w przestrzeń międzyplanetarną z korony słonecznej. Wiatr słoneczny składa się głównie z protonów poruszających się z prędkością 250 do 800 km/s. Wiatry słoneczne wywołują zaburzenia pola magnetycznego Ziemi (tzw. burze magnetyczne). W jonosferze lub egzosferze Ziemi (na wysokości od 65 do 400 km) wiatry słoneczne wywołują zjawisko świetlne zwane zorzą polarną. Powstaje ona najczęściej w odległości 20-25º od bieguna geomagnetycznego Ziemi (pn. lub pd.).
17 czerwca - Międzynarodowy Dzień Walki z Pustynnieniem i Suszą
Ogłoszony w 1995 r. przez ONZ.
Pustynnienie jest to poszerzanie się zasięgu występowania krajobrazu i procesów typowych dla pustyń, na obszarach gdzie w czasach minionych nie były obserwowane. Zmiany takie mają miejsce głównie w strefach suchych, sąsiadujących z pustyniami. Do powiększania obszarów pustynnych, a nawet powstawania nowych, często przyczynia się człowiek, prowadząc niewłaściwą gospodarkę.
Pustynnienie następuje głównie w ubogich krajach położonych w strefach suchych, gdzie rabunkowa gospodarka leśna prowadzi do masowego wylesienia, które pozbawia ekosystemy naturalnej ochrony przed ubytkami wody. Również zmiany klimatyczne na ziemi powodują okresowy deficyt wody w środowisku, a powtarzające się okresy suszy prowadzą do zmian glebowych, które pociągają za sobą zmiany w szacie roślinnej w kierunku stepowienia a następnie pustynnienia.
Obecnie liczne tereny ogarnięte są okresowymi, długotrwałymi suszami charakteryzującymi się brakiem opadów atmosferycznych. Powoduje to wyczerpanie się wilgoci w gruncie oraz wysychanie roślin. Na obszarach objętych suszą stosuje się sztuczne nawadnianie, jeśli zasoby wodne danego rejonu na to pozwalają.
Walka z pustynnieniem i suszą powinna polegać na podejmowaniu działań ograniczających lub zakazujących wycinkę lasów, zalesianiu terenów, wspomaganiu malej retencji, budowaniu systemów nawadniających, racjonalnej gospodarce zasobami wodnymi.
dr Hanna Sztrantowicz
samorzad.infor.pl