Za najważniejsze zmiany wprowadzone przez ustawę można uznać wprowadzenie instytucji tak zwanej „bezpiecznej zaliczki na odszkodowanie za niezwłoczne wywłaszczenie nieruchomości”, oraz wprowadzenie procedury sanowania tak zwanego faktycznego wywłaszczenia, w przypadku gdy właściciela pozbawiono nieruchomości, ale procedura wywłaszczeniowa nie została zakończona.
Zobacz: Cena nieruchomości sprzedawanej w drodze przetargu, lub rokowań
Wywłaszczony dostanie 70% kwoty w ciągu 50 dni
Rekompensatą za ułatwienie administracji publicznej działań wywłaszczeniowych jest zaliczka na poczet odszkodowania za wywłaszczenie. W art. 132 ust. 1b ustawy przewidziano bowiem, że właściciel (a nawet użytkownik wieczysty) otrzyma zaliczkę na poczet odszkodowania za wywłaszczenie w wysokości 70% kwoty odszkodowania określonej w decyzji wywłaszczeniowej. Kwota ta zostanie wypłacona jeżeli nieruchomość została zajęta w trybie natychmiastowym. Na wypłatę należnej zaliczki wywłaszczonemu organ ma 50 dni.
Zobacz: Wywłaszczenie nieruchomości na cele budowy
Jak przebiega proces wywłaszczenia
Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego.
Następuje to na podstawie decyzji starosty wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego na rzecz Skarbu Państwa następuje z urzędu, a także na skutek zawiadomienia złożonego przez podmiot, który zamierza realizować cel publiczny. Na rzecz jednostki samorządu terytorialnego wszczęcie następuje na wniosek jej organu wykonawczego. Wywłaszczenie może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą zostać nabyte w drodze umowy. Jest ono dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
Wysokość odszkodowania
Odszkodowanie, musi odpowiadać wartości pozbawionego albo ograniczonego prawa.. Odszkodowanie może nastąpić w formie zapłaty określonej sumy pieniężnej bądź przyznania nieruchomości zamiennej.
Ustalenie wysokości odszkodowania następuje na podstawie opinii rzeczoznawcy majątkowego sporządzonej w formie operatu szacunkowego, określającej wartość rynkową nieruchomości na dzień jej wywłaszczenia. Rzeczoznawca majątkowy przy określaniu wartości rynkowej nieruchomości uwzględnia w szczególności jej rodzaj, położenie, sposób użytkowania, przeznaczenie, stopień wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej, stan nieruchomości oraz aktualnie kształtujące się ceny w obrocie nieruchomościami.
Zobacz: Opłaty z tytułu użytkowania wieczystego
Przyznanie nieruchomości zamiennej
Istnieje również możliwość dokonania odszkodowania nie w formie pieniężnej, lecz poprzez przyznanie za zgodą właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości zamiennej z zasobu nieruchomości Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Jeżeli między wysokością odszkodowania ustalonego w decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości a wartością nieruchomości zamiennej istnieje różnica, wówczas jest ona wyrównywana poprzez dopłatę pieniężną.