Zapis windykacyjny będzie wymagał notarialnej formy testamentu …
Jak wskazują eksperci portalu RynekPierwotny.pl zasad dotyczących działania zapisu windykacyjnego, trzeba szukać w ustawie kodeks cywilny (KC). Nie stanowi to żadnego zaskoczenia, gdyż KC jest podstawowym źródłem regulacji z zakresu prawa spadkowego. Warto wspomnieć, że zapis windykacyjny został wprowadzony do kodeksu cywilnego na mocy ustawy z 18 marca 2011 r. (Dz.U. 2011, nr 85, poz. 458).
Zapis windykacyjny wprowadzono do polskiego prawodawstwa, aby umożliwić spadkodawcy precyzyjne rozdysponowanie swojego majątku. Taki zapis może być przydatny ze względów praktycznych. Przykład stanowi sytuacja, w której tylko jeden z członków najbliższej rodziny emeryta mieszka na terenie Polski i będzie mógł wykorzystywać lokal po śmierci krewnego. Ważną cechą zapisu windykacyjnego jest to, że oznaczona osoba (tzw. zapisobierca), nabywa prawo do określonego przedmiotu z chwilą otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy.
Ze względu na specyfikę zapisu windykacyjnego zakładającą szybki i bezpośredni rozdział majątku, wspomniany zapis można ustanowić tylko testamentem w formie notarialnej. Jak wskazuje portal RynekPierwotny.pl przepisy kodeksu cywilnego wskazują, że zapis windykacyjny może obejmować rzecz oznaczoną co do tożsamości, zbywalne prawo majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne albo ustanowienie (na rzecz zapisobiercy) użytkowania lub służebności. Zapis windykacyjny zwykle dotyczy cennych składników majątku (np. nieruchomości). Zapisobierca uzyska prawo własności nieruchomości na podstawie postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia.
Warto również zwrócić uwagę, że przepisy nie przewidują możliwości przekazania w ramach zapisu windykacyjnego określonej sumy pieniędzy. Wyjątek stanowią pieniądze, których pochodzenie zostało konkretniej wyjaśnione w testamencie notarialnym (np. poprzez wskazanie miejsca ich zdeponowania).
Kolejną ważną kwestią są ograniczenia dotyczące konstrukcji zapisu windykacyjnego. Wspomniany zapis będzie bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku dany przedmiot nie należał do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Osoba ustanawiająca zapis windykacyjny, musi również zwracać uwagę na wprowadzane warunki oraz terminy. Takie ograniczenia co do zasady będą nieważne po śmierci spadkodawcy. Wyjątek dotyczy tylko sytuacji, w której treść testamentu lub jakaś okoliczność towarzysząca jego sporządzeniu wyraźnie wskazuje, że bez warunku lub terminu dany zapis nie zostałby w ogóle wykonany (zobacz artykuł 981 indeks 3 kodeksu cywilnego). W opisywanej sytuacji, zapis windykacyjny posiadający zastrzeżenie warunku lub terminu, traktuje się tak samo jak zapis zwykły (ze wspomnianymi zastrzeżeniami).
Windykacyjny zapis nie jest sposobem na uniknięcie zachowku
W ramach uzupełnienia warto wyjaśnić pewną kwestię często nurtującą osoby, na rzecz których dokonano zapisu windykacyjnego. Chodzi o powiązanie wspomnianego zapisu oraz zachowku. Jak tłumaczy Andrzej Prajsnar, ekspert portalu RynekPierwotny.pl wbrew temu co mogą myśleć niektórzy zapisobiercy, nie zostaną oni wyłączeni z odpowiedzialności dotyczącej zachowku. Warto wiedzieć, że zapis windykacyjny podobnie jak darowizna, będzie doliczany do spadku przy obliczaniu zachowku (zobacz art. 993 kodeksu cywilnego).
Takie obliczenia uwzględniają stan zapisu z chwili otwarcia spadku oraz ceny w dniu ustalania zachowku. Kluczowe znaczenie ma też artykuł 999 indeks 1 paragraf 1 kodeksu cywilnego. Wspomniany przepis wskazuje, że osoba uprawniona do zachowku, w razie niemożności uzyskania takiego świadczenia od spadkobiercy, może skierować swoje roszczenia do zapisobiercy windykacyjnego. Trzeba jednak pamiętać, że w opisywanej sytuacji odpowiedzialności osoby, na rzecz której dokonano zapisu windykacyjnego, będzie ograniczała się tylko do korzyści uzyskanych od spadkodawcy (w ramach zapisu).