Czas płynie bardzo szybko i dlatego wiele osób może być zaskoczonych, że od uchwalenia kontrowersyjnych przepisów w zakresie obrotu ziemią rolną minęło już pięć lat. Warto przypomnieć, że te regulacje z 2016 r. miały dwa główne aspekty. Pierwszym z nich było istotne ograniczenie dostępu do ziemi rolnej dla „nierolników”. Dodatkowo przepisy z 2016 r. wstrzymały na pięć lat sprzedaż nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Po upływie niemal pięciu lat, rząd ogłosił, że wspomniany zakaz sprzedaży zostanie przedłużony o następne sześćdziesiąt miesięcy (do 30 kwietnia 2026 r.). Taka zapowiedź pojawiła się w rządowym komunikacie z początku marca 2021 r. Termin obowiązywania poprzednich restrykcji upłynie już niebawem. Właśnie dlatego eksperci portalu RynekPierwotny.pl sprawdzili, czy odpowiednie przepisy udało się uchwalić w terminie. Warto także wyjaśnić, dlaczego państwo ogranicza możliwość sprzedaży posiadanych przez siebie działek rolnych.
Zmiana ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (druk numer 1003) liczy sobie zaledwie trzy niedługie artykuły. Między innymi dlatego prace legislacyjne przebiegające pod presją nieprzekraczalnego terminu toczyły się bardzo szybko. W tym kontekście warto wspomnieć, że poprzedni okres wstrzymania sprzedaży państwowej ziemi rolnej kończy się 30 kwietnia 2021 r.
W odpowiedzi na presję czasu, Sejm szybko uchwalił nowe przepisy (w dniu 17 marca 2021 roku), a Senat nie wniósł do nich żadnych poprawek (15 kwietnia 2021 r.). Według stanu na dzień 22 kwietnia 2021 roku, nowa ustawa wciąż czekała na podpis Prezydenta. Wydaje się jednak mało prawdopodobne, że nastąpią jakieś utrudnienia stwarzające krótkookresową możliwość zakupu nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Co ważne, nowe przepisy utrzymują zasadę, zgodnie z którą ograniczenia w sprzedaży państwowych działek rolnych nie obejmują gruntów na cele inwestycyjne. Zmiana dotyczy natomiast regulacji związanych ze sprzedażą udziałów we współwłasności nieruchomości. Te przepisy zostały doprecyzowane, aby uniknąć wątpliwości co do zwolnienia sprzedaży udziałów z ogólnych restrykcji.
Argumenty za wstrzymaniem sprzedaży ziemi rolnej z publicznego zasobu
Różne argumenty na rzecz wstrzymania sprzedaży ziemi rolnej z publicznego zasobu znajdziemy w uzasadnieniach do projektu ustawy z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 2016 poz. 585), a także do nowej ustawy z dnia 17 marca 2021 r. o zmianie ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw. Lektura tych dwóch uzasadnień wskazuje, że rządowe cele związane z ograniczeniem obrotu państwowymi działkami rolnymi praktycznie nie zmieniły się przez pięć lat.
Co więcej, rząd jest zadowolony ze skutków poprzednich regulacji i uważa, że nadal trzeba promować stabilną dzierżawę jako sposób wykorzystania gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Takie rozwiązanie zapewnia bowiem zachowanie właścicielskiej kontroli na działkami, a także nie wymaga od rolnika dużych, jednorazowych nakładów finansowych w celu zakupu gruntu i/lub zaciągania kredytu bankowego na ten cel. Rząd utrzymuje, że dzierżawa działek z zasobu ANR (później KOWR) przez ostatnie pięć lat cieszyła się dużym zainteresowaniem rolników i zapobiegła przyszłemu wzrostowi cen gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.
Ten drugi argument na rzecz restrykcji może wydawać się dość zaskakujący zważywszy na fakt, że przepisy z 2016 r. skutkowały ograniczeniem nowej podaży gruntów rolnych na rynku. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że regulacje zwiększyły też zainteresowanie dzierżawą gruntową jako alternatywą dla zakupu ziemi rolnej. Warto nadmienić, że pod koniec sierpnia 2020 r. Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa liczył sobie ponad 1,3 mln ha, z czego więcej niż 1,0 mln ha był wydzierżawiony przez rolników.