Przełożeni ocenią kwalifikacje pracowników samorządowych
Do 10 października br. bezpośredni przełożeni pracowników samorządowych zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych lub mianowanych pracowników samorządowych zatrudnionych na stanowiskach innych niż urzędnicze muszą dokonać oceny ich kwalifikacji.
Rząd 13 marca br. przyjął rozporządzenie w sprawie sposobu i trybu dokonywania ocen kwalifikacyjnych pracowników samorządowych. Teraz wszystkich naczelników i dyrektorów urzędów oraz wydziałów i referatów czeka sporo pracy - do października mają być ocenieni wszyscy urzędnicy.
Do października 2006 r. przepisy ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1593 z późn. zm.) przewidywały wprawdzie możliwość oceniania zatrudnionych w samorządach osób, ale dotyczyła ona jedynie stosunkowo wąskiej grupy pracowników mianowanych. Po reformie z 1999 r. cała rzesza urzędników powiatowych i wojewódzkich nie musiała w ogóle podlegać ocenom. Jeżeli jednak dany urząd lub jednostka zdecydowały się na wprowadzenie ocen okresowych swoich pracowników, wówczas miały pełną swobodę w uregulowaniu tej kwestii - sposób i kryteria oceny określano w statucie lub specjalnym regulaminie.
Nowe przepisy - nowe obowiązki
Sytuacja uległa całkowitej zmianie po wejściu w życie nowelizacji ustawy o pracownikach samorządowych z 25 sierpnia 2006 r. Jej nowy art. 17 został znacznie rozbudowany. Na barki pracodawców i kierowników samorządowych nałożono zupełnie nowe obowiązki.
Przede wszystkim ocenom okresowym podlegać teraz będą wszyscy pracownicy samorządowi zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych. Poza nimi nadal oceniani będą wszyscy pracownicy mianowani - zarówno urzędnicy, jak i zatrudnieni na stanowiskach pracowniczych, pomocniczych i obsługi (warto zauważyć, że dziś mianowani nieurzędnicy stanowią ogromną rzadkość). Jednak ta ocena będzie przeprowadzana w dużo bardziej sformalizowany sposób i według dokładnie określonych reguł.
„Bat” na złych pracowników
Ocenianie ma teraz na celu - poza lepszym rozpoznaniem możliwości i jakości pracy zatrudnionych - także dokonanie innej bardzo ważnej rzeczy. Mianowicie eliminacji z urzędów i biur pracowników źle wykonujących swoje zadania. Nowy art. 17 ust. 4 pkt 1 ustawy o pracownikach samorządowych stanowi, że po doręczeniu pracownikowi ujemnej okresowej oceny kwalifikacyjnej, potwierdzonej ponowną ujemną oceną, pracodawca samorządowy niezwłocznie rozwiązuje stosunek pracy z pracownikiem samorządowym zatrudnionym na stanowisku urzędniczym za wypowiedzeniem lub odwołuje go ze stanowiska.
GSIA OSTRZEGA
Brzmienie tego przepisu jest klarowne - dwukrotna negatywna ocena pracownika oznacza zwolnienie z pracy. Nie ma tu innej możliwości - przepis ten nakłada na pracodawcę obowiązek zwolnienia złego pracownika.
Warto jednak pamiętać, że druga ocena nie może być dokonana wcześniej niż po upływie trzech miesięcy od doręczenia pracownikowi pierwszej, negatywnej oceny.
Czasu zostało niewiele
Zmienione przepisy ustawy o pracownikach samorządowych upoważniły Radę Ministrów do wydania stosownego rozporządzenia regulującego tryb przeprowadzania ocen. Oznaczało to, że wszelkie dotychczas uchwalone i wydane przepisy należało odłożyć „na półkę”. Utraciły one moc z chwilą wejścia w życie nowelizacji. Zarazem jednak art. 3 nowelizacji nałożył na samorządy obowiązek dokonania ocen w terminie 12 miesięcy od wejścia w życie nowych przepisów - czyli do 10 października 2007 r.
Jednak przepisy wykonawcze, bez których nie sposób przeprowadzić oceny, dopiero niedawno ujrzały światło dzienne - zostały bowiem opublikowane 30 marca br. w Dzienniku Ustaw nr 55 pod poz. 361 i wejdą w życie 7 kwietnia br.
Od tego momentu można zacząć procedurę oceny.
Kto będzie oceniał?
Oceny ma dokonywać - jak to określono w ustawie - „bezpośredni przełożony” ocenianego pracownika. Pojęcie to nie odnosi się więc do pracodawcy, ale raczej do osoby sprawującej kierownictwo nad ocenianym. Zazwyczaj będzie to więc np. kierownik zespołu lub referatu, naczelnik wydziału itp. W przypadku osób zajmujących kierownicze stanowiska - wspomnianych kierowników wydziałów czy referatów - ocenę przeprowadzać będzie bezpośredni przełożony, którym może być np. zastępca wójta lub starosty, kierujący określonym działem administracji, albo nawet sam wójt czy burmistrz - jeżeli jest on bezpośrednim przełożonym kierowników.
O tym, kto ma oceniać, przesądzać więc będzie statut danej jednostki lub regulamin organizacyjny.
GSIA OSTRZEGA
Na pewno nie można uznać za prawidłowe dokonywanie oceny wyłącznie przez wójta lub starostę wobec wszystkich pracowników danego urzędu.
Sytuacja, w której struktura urzędu jest całkowicie „płaska” (brak kierowników średniego szczebla), w samorządach, nawet małych, praktycznie się nie zdarza. Jeżeli więc istnieje w danej jednostce podział na wydziały, referaty lub inne komórki, to - zgodnie z ustawą - tylko ich kierownicy mają prawo do przeprowadzania pierwszych ocen swoich pracowników. Wynika to z prostego faktu - z reguły tylko kierownik mający stały i bezpośredni nadzór, stykający się na co dzień ze swoimi podwładnymi, jest w stanie dokonać w sposób właściwy oceny pracy danej osoby.
Kogo nie trzeba oceniać?
Nie wszyscy pracownicy samorządowi będą podlegać ocenom. Nie ma obowiązku (a w przypadkach osób zarządzających - także możliwości) dokonywania ocen pracowników następujących kategorii:
* wójtów, burmistrzów, prezydentów miast, starostów i marszałków województw (nie są to pracownicy zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych, ale osoby będące odrębną kategorią pracowników samorządowych z wyboru),
* innych pracowników zatrudnianych na podstawie wyboru (dotyczy przede wszystkim członków zarządów powiatów i województw, a także członków zarządów dzielnic - jeżeli pochodzą z wyboru),
* pracowników zatrudnionych na stanowiskach pomocniczych lub obsługi - zgodnie z klasyfikacją zaszeregowań z rozporządzenia w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich,
* zatrudnionych w związku z pracami interwencyjnymi lub robotami publicznymi,
* pozostałych pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracowniczych - według klasyfikacji zaszeregowań z rozporządzenia w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego.
Jak przeprowadzić ocenę?
Jak już wspomniano, oceny będą dokonywane w sposób sformalizowany, według ściśle określonej procedury, którą przedstawiamy krok po kroku:
1. Wybór kryteriów i terminu oceny przez bezpośredniego przełożonego
Pierwszą czynnością, jaką powinien wykonać oceniający, jest przede wszystkim dobór kryteriów oceniania. Dzielą się one na obowiązkowe (które każdy oceniający musi uwzględnić) i fakultatywne (określone w rozporządzenia jako kryteria „do wyboru”).
Kryteriów obowiązkowych okresowej oceny pracy każdego samorządowca jest sześć. Są nimi:
* sumienność,
* sprawność,
* bezstronność,
* umiejętność stosowania odpowiednich przepisów,
* planowanie i organizowanie pracy,
* postawa etyczna.
Oprócz nich przełożony-oceniający ma obowiązek dobrać jeszcze 3-5 fakultatywnych kryteriów oceny spośród 23 wskazanych w załączniku do rozporządzenia. Wszystkie kryteria, zarówno obowiązkowe, jak i fakultatywne, są szczegółowo opisane.
Poza wskazanymi w rozporządzeniu kryteriami fakultatywnymi przełożony-oceniający może ustalić jedno własne kryterium oceny. Musi ono jednak być dokładnie opisane. W każdym razie liczba kryteriów fakultatywnych (wraz z samodzielnie ustalonym i opisanym) w ocenie nie może przekroczyć 5.
Termin oceny określany jest poprzez podanie miesiąca i roku oceny. Oceniający może zmienić termin sporządzenia oceny. Zmiana terminu - nawet po jego zatwierdzeniu - jest obligatoryjna w przypadku:
* usprawiedliwionej nieobecności w pracy ocenianego (np. z powodu choroby), uniemożliwiającej przeprowadzenie okresowej oceny kwalifikacyjnej,
* zmiany stanowiska pracy ocenianego lub zakresu obowiązków na zajmowanym przez niego stanowisku pracy, w takim przypadku konieczne jest przesunięcie terminu oceny na wcześniejszy.
Jeżeli dojdzie do zmiany terminu oceny, oceniający powinien powiadomić pisemnie ocenianego pracownika o nowym terminie.
2. Arkusz ocen
Po dokonaniu powyższych ustaleń, kryteria i terminy ocen wpisuje się do specjalnego arkusza ocen. Jego wzór znajduje się w załączniku do rozporządzenia w sprawie trybu dokonywania ocen kwalifikacyjnych z 13 marca 2007 r. W arkuszu tym wypełnia się najpierw część A (dane pracownika) oraz część B (kryteria i termin ocen). Tak wypełniony arkusz przedstawia się do zatwierdzenia. Do arkusza dołącza się też kopię pisma dotyczącego zmiany terminu oceny.
3. Zatwierdzenie kryteriów
Wybrane kryteria oraz termin oceny należy przedstawić do zatwierdzenia kierownikowi jednostki, w której zatrudnieni są oceniający-przełożony i oceniany-pracownik. W praktyce zatwierdzenia będzie więc dokonywał wójt (burmistrz), starosta lub marszałek województwa - w stosunku do pracowników urzędów samorządowych. W przypadku odrębnych jednostek (np. biur gminnych czy powiatowych) zatwierdzenia dokonywać będą ich dyrektorzy.
Zatwierdzenia dokonuje kierownik jednostki w części B arkusza ocen.
4. Rozmowa oceniająca
Przełożony-oceniający jest obowiązany do przeprowadzenia rozmowy z ocenianym pracownikiem. Rozmowa ta ma na celu omówienie z ocenianym wykonywania przez niego obowiązków w okresie, w którym podlegał ocenie, trudności napotykanych przez niego podczas realizacji zadań i spełnianie przez ocenianego ustalonych kryteriów oceny. Rozmowa ta powinna się odbyć nie wcześniej niż na 7 dni przed datą ostatecznego sporządzenia oceny okresowej.
5. Ocena pisemna
Ocena pisemna powinna być przeprowadzona już po rozmowie z ocenianym pracownikiem. Przełożony-oceniający w pierwszej kolejności wpisuje do arkusza opinię opisową dotyczącą wykonywania obowiązków przez ocenianego w okresie, w którym podlegał on ocenie. Opinię tą umieszcza w części C arkusza ocen.
W części D zaznacza się w odpowiednim miejscu poziom wykonywania obowiązków przez ocenianego. Stopnie oceny wykonywania obowiązków są cztery: bardzo dobry, dobry, zadowalający lub niezadowalający.
Jeżeli z całokształtu opinii i poziomu wykonywania obowiązków wynika, że pracownik otrzymuje ocenę bardzo dobrą, dobrą lub zadowalającą, przełożony-oceniający przyznaje okresową ocenę pozytywną. Jeżeli poziom wykonania obowiązków jest niezadowalający - ocena okresowa jest negatywna.
Należy pamiętać, że ocena okresowa jest oceną całościową. Nie są oceniane odrębnie poszczególne kryteria, przy czym wnioski i cząstkowe oceny mogą być wpisane do opinii znajdującej się w części C arkusza ocen.
6. Doręczenie pracownikowi oceny. Odwołanie.
Ocenę należy doręczyć pracownikowi na piśmie niezwłocznie po jej dokonaniu. Oceniany potwierdza jej odbiór i zapoznanie się z nią w części E arkusza ocen.
Przełożony-oceniający ma również obowiązek poinformowania pracownika o prawie do złożenia odwołania od dokonanej oceny w terminie 7 dni od daty doręczenia oceny. Pracownik ma prawo złożenia odwołania bezpośrednio do kierownika jednostki, w której jest zatrudniony.
Monika Kozakiewicz