Pełnomocnikiem może być:
n adwokat lub radca prawny,
n inny skarżący lub uczestnik postępowania,
n rodzice,
n małżonek,
n rodzeństwo
n zstępni (dzieci wnuki itd.),
n osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia,
n inne osoby, jeżeli przewidują to przepisy szczególne.
Skarżącym przed sądem może być nie tylko osoba fizyczna. W przypadku osób prawnych lub przedsiębiorców, w tym nieposiadających osobowości prawnej, pełnomocnikiem może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego.
Pełnomocnictwo może być:
n ogólne - do prowadzenia spraw przed sądami administracyjnymi;
n do prowadzenia poszczególnych spraw;
n do niektórych tylko czynności w postępowaniu.
Zakres, czas trwania i skutki umocowania szerszego niż pełnomocnictwo wymienione powyżej ocenia się według treści pełnomocnictwa oraz przepisów prawa cywilnego.
Pełnomocnictwo ogólne lub do prowadzenia poszczególnych spraw obejmuje z samego prawa umocowanie do:
n wszystkich łączących się ze sprawą czynności w postępowaniu, nie wyłączając skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego jej wniesieniem;
n udzielenia dalszego pełnomocnictwa na zasadach określonych w odrębnych przepisach;
n cofnięcia skargi w całości lub w części, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie;
n odbioru kosztów postępowania.
Pamiętajmy, że mocodawca stawający jednocześnie z pełnomocnikiem może niezwłocznie prostować lub odwoływać oświadczenia pełnomocnika. W praktyce oznacza to, że osoba biorąca udział w rozprawie przed sądem razem z pełnomocnikiem ma pełną kontrolę nad jego poczynaniami przed sądem.
Pełnomocnictwo można wypowiedzieć. Wypowiedzenie pełnomocnictwa przez mocodawcę jest skuteczne od ściśle określonego momentu. W stosunku do sądu skutek prawny wypowiedzenie odniesie od dnia zawiadomienia go o tym. W stosunku zaś do strony przeciwnej i innych uczestników - od dnia doręczenia im tego zawiadomienia przez sąd.
Dla zabezpieczenia interesów mocodawców przepisy ustanawiają jeszcze jedną zasadę w odniesieniu do profesjonalnych pełnomocników. Dotyczy to sytuacji, w których to pełnomocnik wypowiedział pełnomocnictwo. I tak adwokat lub radca prawny, który wypowiedział pełnomocnictwo, obowiązany jest działać za stronę jeszcze przez dwa tygodnie, chyba, że mocodawca zwolni go od tego obowiązku. Każdy inny pełnomocnik powinien, mimo wypowiedzenia, działać za mocodawcę przez ten sam czas, jeżeli jest to konieczne do uchronienia mocodawcy od niekorzystnych skutków prawnych. W razie śmierci strony albo utraty przez nią zdolności sądowej pełnomocnictwo wygasa. Jednakże pełnomocnik procesowy działa aż do czasu zawieszenia postępowania. Sąd może dopuścić tymczasowo do podjęcia naglącej czynności osobę niemogącą przedstawić pełnomocnictwa. Sąd wyznaczy równocześnie termin, w ciągu którego osoba działająca bez pełnomocnictwa powinna je złożyć albo przedstawić zatwierdzenie swojej czynności przez stronę. Jeżeli termin upłynął bezskutecznie, sąd pominie czynności procesowe tej osoby.
Rodzaj i zakres pełnomocnictwa ma szczególne znaczenie. Od prawidłowego umocowania pełnomocnika nierzadko zależy to, czy sprawie zostanie nadany bieg przed sądem administracyjnym. Zgodnie bowiem z przepisami pełnomocnik obowiązany jest przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa. Adwokat, radca prawny, doradca podatkowy i rzecznik patentowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa. Sąd może w razie wątpliwości zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony.
Ponadto w toku sprawy pełnomocnictwo może być udzielone ustnie na posiedzeniu sądu przez oświadczenie złożone przez stronę i wciągnięte do protokołu. Pełnomocnictwo udzielone przez osobę fizyczną, która nie jest przedsiębiorcą, składane przez radcę prawnego, powinno zawierać oświadczenie pełnomocnika w przedmiocie pozostawania w stosunku pracy. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pełnomocnictwo osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się nie podpisała.
Kto i kiedy może wnieść skargę do WSA
Uprawniony do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny. Skargę do WSA może wnieść także prokurator, rzecznik praw obywatelskich oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym. Uprawnionym do wniesienia skargi jest również inny podmiot, któremu ustawy przyznają do tego prawo. Kilku uprawnionych do wniesienia skargi może w jednej sprawie występować w roli skarżących. Dotyczy to sytuacji, gdy ich skargi dotyczą tej samej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności albo bezczynności organu.
Bardzo ważne jest to, kiedy może być wniesiona skarga do WSA. Samo wydanie decyzji przez organ I instancji nie oznacza, że jej adresat od razu może zwrócić się do sądu. Skargę można wnieść dopiero po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. Wyjątkiem jest sytuacja, w której skargę wnosi prokurator lub rzecznik praw obywatelskich.
W normalnych sytuacjach przymus wyczerpania wszystkich przysługujących środków zaskarżenia oznacza, że żeby skutecznie wnieść skargę do sądu, najpierw trzeba skorzystać ze środków odwołania, jakie przysługują w postępowaniu administracyjnym. W Polsce postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Od decyzji wydanej przez organ administracji I instancji przysługuje co do zasady odwołanie do organu II instancji. Dopiero po uzyskaniu decyzji II instancyjnej, czyli decyzji ostatecznej, można wnieść skargę do WSA. Pouczenie zarówno o przysługującym odwołaniu, jak i środkach zaskarżenia do sądu jest jednym z elementów decyzji. I podstawowym uprawnieniem obywatela.
Wyczerpanie środków zaskarżenia
Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, przewidziany w ustawie. Jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi, skargę inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa można wnieść po uprzednim wezwaniu właściwego organu do usunięcia naruszenia prawa. Organ należy wezwać do usunięcia naruszenia na piśmie w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o wydaniu aktu lub podjęciu innej czynności.W przypadku innych aktów, jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi i nie stanowi inaczej, należy również przed wniesieniem skargi do sądu wezwać na piśmie właściwy organ do usunięcia naruszenia prawa. W tym jednak przypadku 14-dniowy termin nie ma zastosowania.
Jak powinny być wnoszone skargi
Prawo do dochodzenia swoich racji przed sądem jest jednym z podstawowych uprawnień każdego obywatela, chronionych konstytucją. Nie oznacza to jednak, że skorzystanie z tego uprawnienia nie jest uzależnione od podjęcia określonych działań przez obywatela. Tak jak we wszystkich procedurach, również procedura sądowoadministracyjna zawiera określone regulacje dotyczące tego, kiedy i jak prawidłowo z prawa do sądu administracyjnego skorzystać.
Zwykły obywatel na wniesienie skargi do WSA ma 30 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia w sprawie. W przypadkach, w którzy skarżącemu nie przysługują środki zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym i wniesienie skargi uzależnione jest od wezwania organu do usunięcia prawa, skargę wnosi się w terminie30 dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. A jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie 60 dni od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia prawa.
Do 1 stycznia 2004 r. skarga do sądu administracyjnego musiała być wnoszona bezpośrednio do sądu. Po wprowadzeniu reformy sądownictwa administracyjnego ta zasada uległa zmianie. Obecnie skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi. W praktyce oznacza to, że skarga powinna być zaadresowana do właściwego WSA, ale przesłana lub złożona do organu, który wydał zaskarżoną decyzję. To organ następnie przekazuje skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę w terminie 30 dni od dnia jej wniesienia. Organ, którego działanie lub bezczynność zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy. Jest to zasada tzw. samokontroli decyzji.
aleksandra.tarka@infor.pl