Procedura zmiany przeznaczenia gruntów dotyczy gruntów rolnych oraz leśnych. Nie wszystkie jednak grunty mogą zostać odrolnione. Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać przede wszystkim grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku inne grunty o najniższej przydatności do produkcyjnej. Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne dokonuje się najczęściej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Zgoda na zmianę
Dokonanie zmiany przeznaczenia gruntów w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wymaga jednak zgody odpowiednich organów. Jeżeli gmina chce zmienić przeznaczenie gruntów stanowiących użytki rolne klas I-III i jeżeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 0,5 ha, to potrzebna jest zgoda ministra rolnictwa. Natomiast gmina, która zmienia przeznaczenie gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa, musi uzyskać zgodę ministra ochrony środowiska lub upoważnionej przez niego osoby. Zmiana przeznaczenia takich gruntów następuje na wniosek wójta, burmistrza, prezydenta miasta. Wniosek, o którym mowa, powinien w szczególności zawierać uzasadnienie potrzeby zmiany przeznaczenia gruntów, wykaz powierzchni gruntów z uwzględnieniem klas bonitacyjnych i typów siedliskowych oraz ekonomiczne uzasadnienie projektowanego przeznaczenia. Do wniosku powinna być dołączona także mapa gminy lub miasta, z oznaczeniem gruntów zabudowanych. Mapa ta powinna być wykonana w skali takiej jak mapa planu zagospodarowania gminy.
Wójt, burmistrz, prezydent miasta zobowiązany jest także do złożenia wniosku i uzyskania zgody, jeżeli gmina chce dokonać zmiany przeznaczenia gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas IV oraz V i VI, wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego i torfowisk, jeżeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 1 ha, oraz gruntów leśnych, które nie stanowią własności Skarbu Państwa. W takim przypadku organem właściwym do wyrażenia zgody jest marszałek województwa, który musi uzyskać dodatkowo opinię izby rolniczej.
Do wniosku dotyczącego gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa wójt, burmistrz, prezydent miasta dołącza opinię dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, a w przypadku gruntów parków narodowych, opinię dyrektora parku. Jeżeli wniosek dotyczy odrolnienia gruntów klasy I-III lub gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa, marszałek województwa dołącza do niego swoją opinię i przekazuje wniosek odpowiedniemu ministrowi. Przekazanie wniosku musi nastąpić w terminie do 30 dni od chwili złożenia go przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta.
Gmina, która chce dokonać zmiany przeznaczenia gruntów, nie musi uzyskiwać niezbędnej zgody, jeżeli grunt ma być wyłączony z produkcji tylko okresowo i wyłączenie to związane jest z podjęciem natychmiastowych działań interwencyjnych wynikających z klęsk żywiołowych lub wypadków losowych.
Wyłączanie z produkcji
Wyłączenie z produkcji użytków rolnych wytworzonych z gleb pochodzenia mineralnego i organicznego, zaliczonych do klas I, II, III, IIIa, IIIb, oraz użytków rolnych klas IV, IVa, IVb, V i VI wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego oraz gruntów leśnych, przeznaczonych na cele nierolnicze i nieleśne, może nastąpić po wydaniu decyzji zezwalających na takie wyłączenie. Decyzję taką podejmuje starosta. W odniesieniu natomiast do gruntów wchodzących w skład parków narodowych decyzje wydają dyrektorzy tych parków. Wyłączający grunt powinien zgłosić ten fakt w terminie 30 dni od dnia powstania zmiany, gdyż dane te podlegają uwzględnieniu w obrębie danych ewidencyjnych gruntów i budynków. Niezgłoszenie zmian zagrożone jest sankcją karną w postaci grzywny.
Wniosek o wyłączenie z produkcji rolnej wraz z uzasadnieniem powinien zawierać także oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością, wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, projekt zagospodarowania działki z bilansem powierzchni, fragment mapy ewidencyjnej oraz opinie Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych - dla terenów zmeliorowanych. Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych nie wyszczególnia jednak załączników do wniosku o wydanie decyzji zezwalającej na wyłączenie. Wskazana lista nie musi zatem znaleźć potwierdzenia w każdym urzędzie. W decyzji zezwalającej na wyłączenie właściwy organ może nałożyć obowiązki związane z wyłączeniem. Jednym z takich obowiązków są należności i opłaty za wyłączenie gruntów.
Należności i opłaty
Osoba, która uzyskała zezwolenie na wyłączenie gruntów z produkcji, jest zobowiązana uiścić należność i opłaty roczne. Obowiązek taki powstaje od dnia faktycznego wyłączenia gruntów z produkcji. Należność to jednorazowa opłata z tytułu trwałego wyłączenia gruntów z produkcji. Jej wysokość zależy od klasy gruntów. Jest ona pomniejszana o rynkową wartość gruntu w danej miejscowości w obrocie gruntami, w dniu faktycznego wyłączenia tego gruntu z produkcji. Właściciel, który w ciągu dwóch lat zrezygnuje z prawa do wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej, otrzyma zwrot należności, jaką uiścił. Zwrot ten następuje w terminie do trzech miesięcy od dnia zgłoszenia rezygnacji. Opłatę roczną stanowi natomiast opłata w wysokości 10 proc. należności wyrażonej w tonach ziarna żyta lub w metrach sześciennych drewna. W razie trwałego wyłączenia uiszczana jest przez dziesięć lat, a w przypadku nietrwałego wyłączenia przez okres tego wyłączenia, nie dłużej jednak niż przez 20 lat. Równowartość tony ziarna żyta ustala się w wysokości stosowanej do wymierzania podatku rolnego, ogłaszanej przez Główny Urząd Statystyczny.
Zobowiązany do zapłaty należności ma obowiązek jej dokonania w terminie do 60 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna. Opłatę roczną za dany rok uiszcza się natomiast w terminie do dnia 30 czerwca tego roku. W pewnych sytuacjach na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego marszałek województwa może umorzyć całość lub część należności i opłat rocznych.
KIEDY GRUNT ROLNY, A KIEDY LEŚNY
Grunty rolne to te, które:
l określone są w ewidencji gruntów jako użytki rolne,
l znajdują się pod stawami rybnymi i innymi zbiornikami wodnymi, służącymi wyłącznie dla potrzeb rolnictwa,
l znajdują się pod wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych budynkami mieszkalnymi oraz innymi budynkami i urządzeniami służącymi wyłącznie produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu,
l znajdują się pod budynkami i urządzeniami służącymi bezpośrednio do produkcji rolniczej uznanej za dział specjalny, stosownie do przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku dochodowym od osób prawnych,
l znajdują się w parkach wiejskich oraz pod zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi, w tym również pod pasami przeciwwietrznymi i urządzeniami przeciwerozyjnymi,
l znajdują się na terenie pracowniczych ogrodów działkowych i ogrodów botanicznych,
l znajdują się pod urządzeniami: melioracji wodnych, przeciwpowodziowych i przeciwpożarowych, zaopatrzenia rolnictwa w wodę, kanalizacji oraz utylizacji ścieków i odpadów dla potrzeb rolnictwa i mieszkańców wsi,
l są zrekultywowane dla potrzeb rolnictwa,
l są torfowiskami i oczkami wodnymi,
l znajdują się pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych.
Gruntami leśnymi są grunty:
l określone jako lasy w przepisach o lasach,
l zrekultywowane dla potrzeb gospodarki leśnej,
l znajdujące się pod drogami dojazdowymi do gruntów leśnych.
ARKADIUSZ JARASZEK
arkadiusz.jaraszek@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
l Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. z 2004 r. nr 121, poz. 1266 ze zm.).