Wypadki drogowe z udziałem zwierząt, zarówno domowych (gospodarskich), jak i dzikich nie należą do rzadkości, zwłaszcza w okresie wakacyjnym. Pojawia się wówczas problem, co należy zrobić z pozostałym na miejscu kolizji padłym zwierzęciem. Zgonie z art. 45 ust. 1 pkt prawa o ruchu drogowym, zabraniającym pozostawiania na drodze przedmiotów, które mogłyby zagrozić bezpieczeństwu ruchu, zabite w wypadku zwierzę należy usunąć z drogi. Na przykład kierowca może to zrobić samodzielnie, a jeżeli nie będzie to możliwe, powinien powiadomić o tym fakcie odpowiednie służby podlegające pod zarządcę danej drogi (Główną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, zarządcę województwa, powiatu lub wójta, burmistrza, prezydenta miasta). Obowiązek utrzymania porządku i czystości na drodze należy do jej zarządcy. Podmiotem uprawnionym do wydania poleceń uprzątnięcia przeszkody utrudniającej ruch jest Policja.
Zwierzę ranne
Często zdarza się również, że potrącone w wypadku zwierzę nie zostaje zabite na miejscu, ale stan, w którym się znajduje, powoduje konieczność jego uśmiercenia. Sposób dokonywania tych czynności określają przepisy ustawy o ochronie zwierząt. W takiej sytuacji dopuszczalne jest użycie przez osobę uprawnioną broni palnej. Przepisy te dotyczą zarówno zwierząt domowych, gospodarskich (również bezdomnych), jak i zwierząt dzikich. W przypadku zwierząt domowych i gospodarskich śmiertelnie ranne zwierzę może być uśmiercone również za zgodą jego właściciela.
Zwierzęta domowe
Sytuacja nie sprawia problemów, jeżeli doszło do kolizji ze zwierzętami bezdomnymi. Taką sytuację regulują bowiem przepisy ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, z której wynika, że do podstawowych zadań gminy w zakresie zapewnienia porządku i czystości na jej terenie należy zapewnienie zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok bezdomnych zwierząt lub ich części. Jak wynika z art. 4 pkt 16 ustawy o ochronie zwierząt, chodzi tu o zwierzęta utrzymywane przez człowieka w charakterze jego towarzysza (domowe) lub gospodarskie, o których mowa w przepisach o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich, które uciekły, zabłąkały się lub zostały porzucone, a ustalenie ich właściciela nie jest możliwe.
Organizacji zbierania, transportu i utylizacji zwłok zwierząt bezdomnych nie musi realizować sama gmina. Czynności te może wykonywać również przedsiębiorca, posiadający wydane przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) zezwolenie. Większość gmin posiada podpisane umowy z zakładami prowadzącymi odbiór i utylizację padłych zwierząt gospodarskich czy domowych, a koszty związane z tymi działaniami obciążają ich właścicieli.
Zwierzęta dzikie
Omawiane przepisy nie mają jednak bezpośredniego zastosowania do sytuacji, w której uczestnikiem kolizji drogowej jest zwierzę wolno żyjące (dzikie). Rozwiązaniem może być jedynie analogiczne stosowanie przepisów z ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach, rozciągając obowiązek zapewnienia zbierania (transportu i utylizacji) padłych zwierząt bezdomnych na padłe zwierzęta dzikie. Za takim rozwiązaniem opowiada się przynajmniej Ministerstwo Ochrony Środowiska. Obciążenie gmin dodatkowym, niewynikającym wprost z ustawy obowiązkiem wymaga jednak odpowiedzi na pytanie, kto powinien pokryć koszty tej działalności. Możliwości jest tutaj co najmniej kilka. Pierwsze rozwiązanie to obciążenie kosztami utylizacji zwłok dzikich zwierząt Skarb Państwa. To on bowiem w myśl przepisów prawa łowieckiego, jest właścicielem dziko żyjącej zwierzyny łownej. Ewentualne roszczenia gminy powinny kierować do ministra właściwego do spraw środowiska, jako naczelnego organu administracji rządowej w zakresie łowiectwa, albo do właściwego samorządu województwa, sprawującego administrację w zakresie łowiectwa, jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej (art. 6 i 7 prawa łowieckiego). Istnieje również możliwość wystąpienia o zwrot poniesionych nakładów od sprawcy wypadku.
Zarządca drogi
Ustawa o odpadach nakłada pewne obowiązki na posiadacza odpadów, którym jest zgodnie z jej art. 3 ust. 3 pkt 13 każdy, kto faktycznie nimi włada, wprowadzając w tym przepisie domniemanie, że posiadaczem odpadów jest podmiot władający nieruchomością, na której odpady się znajdują. W konsekwencji odpowiedzialność za usunięcie zwłok padłych zwierząt z terenu nieruchomości obciąża jej posiadacza. Nie oznacza to konieczności osobistego usuwania zwłok zwierzęcych, ale przynajmniej pokrycie kosztów tych czynności. Obowiązek ten dotyczy również zarządców dróg publicznych, co zostało zapisane w art. 5 ust. 4 ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach. Za taką wykładnią przemawiają również przepisy rozporządzenia ministra środowiska z 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. nr 112, poz. 1206 ze zm.), które do kategorii odpadów pochodzących z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności, zalicza również zwierzęta padłe.
GMINY I ZARZĄD DRÓG
Gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne m.in. do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok bezdomnych zwierząt lub ich części oraz współdziałają z przedsiębiorcami podejmującymi działalność w tym zakresie. Obowiązki utrzymania czystości i porządku na drogach publicznych należą do zarządu drogi. Do obowiązków zarządu drogi należy także zbieranie i pozbywanie się odpadów zgromadzonych w urządzeniach do tego przeznaczonych i utrzymanie tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym.
Jakub Aleksandrowicz
gp@infor.pl
Podstawa prawna
l Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2005 r. nr 236, poz. 2008 ze zm.).
l Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005 r. nr 108, poz. 908 ze zm.).
l Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. z 2007 r. nr 43, poz. 277 ze zm.).
l Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz.U. z 2003 r. nr 106, poz. 1002 ze zm.).
l Ustawa z 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz.U. z 2005 r. nr 127, poz. 1066 ze zm.).
l Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. z 2007 r. nr 39, poz. 251 ze zm.).