Zadania w zakresie przeciwdziałania narkomanii realizują przede wszystkim organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego. W szczególności zadania te obejmują: zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od narkomanii, udzielanie rodzinom, w których występuje ten problem, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrona przed przemocą w rodzinie. Do zadań gminy należy również prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie przeciwdziałania narkomanii, w szczególności wśród dzieci i młodzieży. Chodzi tu np. o organizowanie pozalekcyjnych zajęć sportowych, a także podejmowanie działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych oraz wspieranie zatrudnienia socjalnego poprzez organizowanie i finansowanie centrów integracji społecznej.
Program krajowy
Jednostki samorządu terytorialnego, gminy wykonują określone działania, które wynikają z Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii(KPPN) na lata 2006-2010.
W przyjętym przez Radę Ministrów rozporządzeniu w sprawie KPPN na lata 2006-2010 sformułowano cel ogólny programu, którym jest ograniczenie używania narkotyków i związanych z tym problemów społecznych. W obszarze profilaktyki celem samorządu jest zahamowanie tempa wzrostu popytu na narkotyki. Włączając się w realizację programu, samorządy mają prowadzić działania przede wszystkim w obszarach profilaktyki, leczenia, rehabilitacji, ograniczania szkód zdrowotnych, badania i monitoring narkomanii w środowisku lokalnym.
Programy gminne
Jednostki samorządu terytorialnego zostały zobowiązane także do zwiększenia zainteresowania problematyką zapobiegania narkomanii poprzez wdrażanie gminnych i wojewódzkich programów przeciwdziałania narkomanii oraz do większej troski o jakość tych programów, w szczególności poprzez prowadzenie działań edukacyjnych (kampanii, konferencji, akcji) obejmujących problematykę narkomanii adresowanych do różnych grup społecznych. W tym przypadku chodzi o opracowywanie i upowszechnianie materiałów informacyjno-edukacyjnych z zakresu promocji zdrowego stylu życia wolnego od narkotyków czy też współpracę z mediami w zakresie upowszechniania wiedzy na temat narkomanii i związanych z nią problemów.
Samorządy realizują również zadania związane z rehabilitacją, ograniczaniem szkód zdrowotnych i reintegracją społeczną, gdzie głównym ich celem jest poprawa stanu zdrowia i funkcjonowania społecznego osób uzależnionych od narkotyków.
Samorządy zobowiązano do podejmowania działań służących polepszeniu jakości postępowania leczniczego, rehabilitacyjnego i ograniczania szkód, przede wszystkim poprzez wspieranie szkoleń adresowanych do: lekarzy, pielęgniarek, terapeutów, pracowników ulicznych. W gestii samorządów pozostaje także troska o poprawę dostępności do świadczeń, w szczególności poprzez wspieranie rozwoju placówek ambulatoryjnych, programów redukcji szkód i działań ukierunkowanych na pomoc społeczną osobom uzależnionym.
Zdania te finansowane są z gminnego budżetu.
Zadania gminy
Przeciwdziałanie narkomanii podobnie należy do zadań własnych gminy.
Wójt (burmistrz, prezydent miasta) w celu realizacji tych zadań opracowuje projekt gminnego programu przeciwdziałania narkomanii. Uwzględnia w nim kierunki działań wynikające z programu krajowego. Program ten podobnie jak w przypadku województwa samorządowego stanowi część gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych. Gminny program przeciwdziałania narkomanii uchwalany jest przez radę gminy. Realizowany jest on najczęściej przez gminne zespoły profilaktyki i terapii uzależnień bądź ośrodki pomocy społecznej. Dodatkowo w celu realizacji zadań gminy związanych z przeciwdziałaniem narkomanii wójt (burmistrz, prezydent miasta) może powołać pełnomocnika. Do zadań pełnomocnika ds. przeciwdziałania narkomanii należy m.in.:
• przygotowywanie i przedstawianie wójtowi projektu uchwały dotyczącej Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii,
• koordynowanie zadań wynikających z realizacji programu gminnego.
Samorządy gminne mogą mieć także wpływ na zwiększanie dostępności programów leczenia substytucyjnego, ponieważ programy te mogą stanowić część oferty publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Gmina może mieć wpływ na poszerzenie oferty w placówkach, dla których jest organem założycielskim, a także wspierać finansowo programy substytucyjne w części, która nie jest refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia, czyli w zakresie opieki socjalnej.
Samorząd województwa
Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii zarząd województwa opracowuje projekt wojewódzkiego programu przeciwdziałania narkomanii, uwzględniając kierunki i rodzaje działań określone w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii oraz zadania w zakresie działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej, zapobiegawczej, leczniczej, rehabilitacyjnej i integracyjnej osób uzależnionych, jak również ograniczania szkód zdrowotnych i społecznych. Program ten stanowi część strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej. Program wojewódzki uchwala sejmik województwa. Realizowany jest on przez jednostkę wskazaną w tym programie. Organ wykonawczy samorządu województwa powołuje i odwołuje również eksperta wojewódzkiego do spraw informacji o narkotykach i narkomanii. Zarząd województwa może powołać również pełnomocnika.
Raporty i opracowania
Organ wykonawczy samorządu województwa i gminy sporządza raport z wykonania w danym roku wojewódzkiego i gminnego programu i efektów ich realizacji, który przedkłada odpowiednio sejmikowi województwa lub radzie gminy, w terminie do 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy raport. Organy te sporządzają również na podstawie opracowanej przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii ankiety informację z realizacji działań podejmowanych w danym roku, wynikających z wojewódzkiego i gminnego programu, i przesyła ją do biura, w terminie do 15 kwietnia roku następującego po roku, którego dotyczy informacja.
ZADANIA ZARZĄDU SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA
• przygotowanie projektu wojewódzkiego programu przeciwdziałania narkomanii i jego realizacja oraz koordynacja
• udzielanie pomocy merytorycznej podmiotom realizującym zadania objęte programem wojewódzkim
• współdziałanie z innymi organami administracji publicznej w zakresie przeciwdziałania narkomanii
ZADANIA WÓJTA, BURMISTRZA, PREZYDENTA MIASTA
• opracowanie gminnego programu przeciwdziałania narkomanii
• koordynacja zadań realizowanych przez poszczególne jednostki w ramach gminnego programu przeciwdziałania narkomanii
• współpraca z instytucjami realizującymi zadania wynikające z ustawy, np. Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Urzędem Marszałkowskim, Komendą Powiatową Policji
• organizacja i koordynacja działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i zapobiegawczej dla mieszkańców gminy określonej w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii.
ŁUKASZ SOBIECH
lukasz.sobiech@infor.pl