Wykonanie uchwalonego budżetu ma miejsce za pośrednictwem dysponentów budżetowych w ramach ustalonego układu wykonawczego budżetu oraz planów finansowych jednostek sektora finansów publicznych.
Układy wykonawcze, których podstawowym celem jest dalszy podział uchwalonych kwot dochodów i wydatków między poszczególne jednostki organizacyjne, przygotowują zarządy jednostek samorządu terytorialnego w odniesieniu do własnego budżetu.
W budżecie samorządowym dysponentem głównym jest zarząd (gminy, powiatu, województwa), a podległe mu jednostki budżetowe są dysponentami trzeciego stopnia.
Gospodarka finansowa
W trakcie wykonywania budżetu obowiązują odpowiednie zasady gospodarki finansowej, określone w art. 138 i 139 ustawy o finansach publicznych, np.:
• ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetu państwa następuje na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących przepisów,
• wydatki następują w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem,
• wydatków na współfinansowanie programów i projektów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi można dokonywać po podpisaniu umów finansowanych z dawcą środków, a dla projektów realizowanych ze środków pochodzących z Funduszu Spójności - od dnia otrzymania przez Komisję Europejską wniosku o dofinansowanie projektu, spełniającego wymagania określone w odrębnych przepisach.
• zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty, z uwzględnieniem przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych,
• nieprzewidzianych wydatków, których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów egzekucyjnych lub wyroków sądowych, należy dokonać bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel, czyli trzeba dokonać ich refundacji w trybie przeniesień wydatków,
Kompetencje zarządu
Za prawidłowe wykonanie budżetu samorządu terytorialnego odpowiada zarząd. Posiada on wiele kompetencji w zakresie wykonania budżetu, np. opracowanie układu wykonawczego, przekazywanie podległym jednostkom informacji o ostatecznych kwotach dochodów i wydatków tych jednostek, dokonywanie zmian dotyczących dochodów i wydatków budżetowych.
Zarząd wykonuje zadania, w tym budżet, za pomocą urzędu jednostki samorządowej jako jednostki budżetowej.
W planie finansowym urzędu umieszczone są wszystkie wydatki budżetowe nieujęte w planach finansowych innych jednostek budżetowych, w tym wydatki związane z funkcjonowaniem organu stanowiącego i zarządu, dotacje dla zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych oraz inne dotacje i wpłaty.
Zmiany w planie
W toku wykonywania budżetu, zarząd jednostki samorządowej może dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu, polegających na: (art. 188 ust. 1 ustawy o finansach publicznych):
• zmianach planu dochodów i wydatków związanych ze zmianą kwot lub uzyskaniem dotacji celowych przekazywanych z budżetu państwa oraz z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego,
• przenoszeniu wydatków z rezerw budżetowych, zgodnie z planowanym przeznaczeniem wydatków,
• zmianach w planie dochodów samorządu, wynikających ze zmian kwot subwencji w wyniku podziału rezerw.
Zarząd województwa może dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu samorządu województwa w zakresie środków przeznaczonych na realizację regionalnych programów operacyjnych, dla których samorząd województwa jest instytucją zarządzającą.
Zmiany te mogą być dokonywane w związku z wnioskiem beneficjenta pomocy udzielanej ze środków przewidzianych na realizację regionalnych programów operacyjnych, wyłącznie w ramach przyznanych środków (art. 188 ust. 1b ustawy o finansach publicznych).
Ujęte w budżetach jednostki samorządu terytorialnego i planach finansowych jednostek budżetowych (art. 34 ustawy o finansach publicznych): dochody - stanowią prognozy ich wielkości, a wydatki, z wyłączeniem wydatków finansowanych z dochodów własnych jednostek budżetowych, oraz rozchody - stanowią nieprzekraczalny limit.
Natomiast ujęte w rocznych planach finansowych jednostek sektora finansów publicznych przychody - stanowią prognozy ich wielkości.
Z kolei koszty mogą ulec zwiększeniu, jeżeli: zrealizowano przychody własne wyższe od prognozowanych lub też zwiększenie kosztów nie spowoduje zwiększenia dotacji z budżetu oraz nie zmniejszy wielkości planowanych wpłat do budżetu albo zysków oraz planowanego stanu środków obrotowych na dzień 31 grudnia roku objętego planowaniem.
Zmiany przychodów i kosztów, o których mowa, wymagają dokonania zmian w rocznym planie finansowym.
ROLA SKARBNIKA
Obowiązkiem głównego księgowego jednostki samorządu terytorialnego (skarbnika) jest m.in.:
• wykonywanie dyspozycji środkami pieniężnymi, czyli procesami związanymi z ich gromadzeniem i rozdysponowaniem (art. 45 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych),
• zarządzanie środkami pieniężnymi, zwracając szczególną uwagę na wydatki, które powinny być zgodne z planem finansowym oraz harmonogramem dochodów i wydatków danej jednostki,
• dbanie o zachowanie płynności, czyli o zapewnienie środków finansowych na pokrycie zaciąganych zobowiązań. Chodzi kontrola merytoryczna i formalno-rachunkowa.
Barbara KoŁodziej
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 249, poz. 2104 ze zm.).