O przyznaniu gminie lub miejscowości statusu miasta decyduje pięć kryteriów (patrz - ramka). Głównym jest liczba mieszkańców. Od lat w Departamencie Administracji Publicznej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA), który nadzoruje tę procedurę, stosowana jest zasada, że miasto nie może mieć mniej niż 2 tys. mieszkańców. Dodatkowym argumentem jest posiadanie praw miejskich w przeszłości.
Redakcja poleca: VAT w samorządach (książka)
Wyodrębnione centrum i infrastruktura
Rocznie wpływa do resortu kilka wniosków gmin lub miejscowości o przyznanie praw miejskich. - Wiele gmin wcześniej dzwoni do ministerstwa, konsultując warunki formalne i kryteria, którymi kieruje się resort przy przygotowywaniu rozporządzenia dla Rady Ministrów - mówi Adam Misiuwianiec z MSWiA.
Nowe miasto musi wykazać się, że przynajmniej 60% jego mieszkańców utrzymuje się z działalności pozarolniczej. Jednostka musi mieć też wyodrębnione centrum (brak zabudowy zagrodowej w części miejskiej) oraz niezbędną infrastrukturę techniczną - czyli wodociągi oraz kanalizację.
Wsie, które występują o nadanie praw miejskich dla całego obrębu geodezyjnego, gdzie większość obszaru stanowią pola uprawne albo łąki, muszą liczyć się więc z odmową. Zgodnie z ustawą z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej: ustawa o samorządzie gminnym), wójt po uzyskaniu przez gminę lub miejscowość praw miejskich automatycznie staje się burmistrzem. - Jeżeli siedziba rady gminy mieści się na terenie miejscowości, która ma status miasta, organem stanowiącym jest rada miasta, a organem wykonawczym burmistrz - tłumaczy Adam Misiuwianiec.
Rezygnacja z praw miejskich
Istnieje również taka możliwość. Taki przypadek miał miejsce w ubiegłym roku, kiedy Szczawnica z gminy miejskiej stała się gminą miejsko-wiejską. W takich sytuacjach zazwyczaj decydują finanse - często o fundusze europejskie mogą starać się jedynie gminy wiejskie.
Chęć zmiany statusu gminy na miejską wynika głównie ze względów prestiżowych. - Jest to główny powód składania tego typu wniosków, bo o „prawach miejskich”, takich jak prawo targu, można było mówić w przeszłości, teraz raczej należy używać pojęcia „status miasta” - podsumowuje Adam Misiuwianiec.
Zgodnie z ustawą z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym uzyskanie praw miejskich może nastąpić m.in. na podstawie wniosku rady gminy uzupełnionego o uzasadnienie, opis konsultacji społecznych, mapy (również historyczne) oraz opinię wojewody.
Zmiany nazw miejscowości
Od 1 stycznia 2009 r. weszło w życie ponad 400 zmian w pisowni i nazewnictwie miejscowości. Wprowadzone poprawki polegają głównie na usuwaniu rozbieżności między nazwą urzędową a faktycznie używaną. Często też likwiduje się z wykazu wchłaniane przez wsie kolonie i przysiółki.
W tym roku tylko dwie zmiany dotyczą obiektów fizjograficznych. W Bieszczadach nadano nazwę Przełęczy Goprowskiej (przełęcz między górami Tarnica i Krzemień) oraz jedno ze wzgórz w gminie Jastrowie otrzymało nazwę Sosnowa Góra.
PIĘĆ KRYTERIÓW DLA MIASTA:
1) liczba mieszkańców nie mniejsza niż 2 tys.,
2) ewentualne posiadanie praw miejskich w przeszłości,
3) przynajmniej 60% mieszkańców musi utrzymywać się z działalności pozarolniczej,
4) brak zabudowy zagrodowej w części miejskiej, posiadanie wyodrębnionego centrum,
5) posiadanie niezbędnej infrastruktury technicznej - wodociągów, kanalizacji.
URZĘDOWY WYKAZ NAZW
W prowadzonym przez MSWiA „Urzędowym wykazie nazw miejscowości w Polsce” znajduje się obecnie 111 tys. pozycji. Wśród nich obecnych jest:
• 42,8 tys. wsi,
• 897 miast,
• liczne kolonie, przysiółki i osady.
Spis prowadzony jest na mocy ustawy z 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych.
Małgorzata Rajan
Podstawy prawne:
• Ustawa z 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2003 r. nr 166, poz. 1612; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. nr 17, poz. 141)
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 180, poz. 1111)
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18 grudnia 2008 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. nr 234, poz. 1586)