Zakład opieki zdrowotnej jest wyodrębnionym organizacyjnie zespołem osób i środków majątkowych utworzonym i utrzymywanym w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia. Na podstawie art. 8 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, publiczny zakład opieki zdrowotne może być utworzony również przez jednostkę samorządu terytorialnego – gminę, powiat, województwo. Prowadzony jest on w formie samodzielnego zakładu, pokrywającego z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów koszty działalności i zobowiązań.
Zakładem kieruje i reprezentuje go na zewnątrz kierownik, który jest też przełożonym pracowników zakładu. Podmiot, który utworzył publiczny zakład opieki zdrowotnej (w gminie – wójt, burmistrz lub prezydent, w powiecie – zarząd powiatu, w województwie – zarząd województwa), nawiązuje z kierownikiem tego zakładu stosunek pracy na podstawie powołania lub umowy o pracę albo zawiera z nim umowę cywilnoprawną.
Zatrudniając kierownika zakładu opieki zdrowotnej podmiot zatrudniający nie ma dowolności w kształtowaniu jego wynagrodzenia. Pułap maksymalny wynagrodzenia kierownika samorządowego zakładu wyznacza ustawa z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi, która ma zastosowania do samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej i ich kierowników (art. 1 pkt 16 w związku z art. 2 pkt 10 ustawy). Powołana ustawa ogranicza poziom możliwego świadczenia tylko i wyłącznie do wynagrodzenia miesięcznego. Powyższe oznacza, że będąc zatrudnionym jako kierownik samodzielnego zakładu opieki zdrowotnej, można pobierać jedynie wynagrodzenie miesięczne, ograniczone przez powołaną ustawę do przewidzianej górnej wysokości maksymalnej. Nie ma znaczenia sama podstawa nawiązania stosunku pracy lub rodzaj umowy cywilnoprawnej, na podstawie której kierownik jest zatrudniony, ograniczenie obowiązuje bowiem w każdym przypadku.
Organem właściwym do ustalania wynagrodzenia miesięcznego kierowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, jest organ założycielski lub organ właściwy do reprezentowania jednostki samorządu terytorialnego w podmiocie. Ustawa o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami reguluje wysokość miesięcznego wynagrodzenia maksymalnego (art. 8 ustawy), jako czterokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Uregulowania powyższe są skuteczne również w przypadku, gdy kierownik zakładu opieki zdrowotnej wykonujący zawód medyczny jest zobowiązany do udzielania świadczeń zdrowotnych w tym zakładzie.
Kierownikowi samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej można, w zależność od osiągniętych wyników finansowych lub stopnia realizacji innych zadań, przyznać dodatkowo na podstawie ustawy o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi nagrodę roczną (na wniosek rady społecznej przez organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego, która zakład ten utworzyła). Ustawa (w art. 10 ust. 7) reguluje również maksymalną wysokość ewentualnej nagrody rocznej, jako trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w roku poprzedzającym przyznanie nagrody.
Prawo nie przewiduje w stosunku do kierowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej innych form wynagradzania w postaci świadczeń dodatkowych, przez które rozumie się świadczenia z tytułu zatrudnienia, w tym: bytowe, socjalne, komunikacyjne, oraz ubezpieczenia majątkowe i osobowe - inne bądź wyższe niż ustalone w regulaminach wynagradzania, zakładowych i ponadzakładowych układach zbiorowych pracy oraz w odrębnych przepisach. Należy pamiętać, że wśród osób uprawnionych do uzyskania takich świadczeń nie ma kierowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Nie przysługuje im również nagroda z zakładowego funduszu nagród.
Obowiązki i uprawnienia kierownika jednostki sektora finansów publicznych>>
Należy też pamiętać, że kierownik samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej nie jest uprawniony do otrzymania nagrody jubileuszowej. Nagroda ta jest świadczeniem dodatkowym, które mogą otrzymać jedynie te spośród osób objętych powołaną ustawą, które zostały w niej do tego wyraźnie uprawnione. W związku z tym, z tytułu świadczenia pracy na stanowisku kierownika samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej nagroda jubileuszowa nie przysługuje nawet, jeżeli kierownik przepracował wymagany do jej nabycia okres. Sąd Najwyższy wskazał, że nagroda jubileuszowa nie ma charakteru wynagrodzenia miesięcznego, jest natomiast świadczeniem dodatkowym (nagroda jubileuszowa jest świadczeniem z tytułu zatrudnienia, skoro przypada z tytułu długoletniej pracy - wyrok Sądu Najwyższego z 23 czerwca 2005 r., II PK 289/04, OSNP 2006/5-6/77).
Należy również zaznaczyć, że w razie odwołania ze stanowiska lub w razie rozwiązania umowy cywilnoprawnej przez podmiot zatrudniający – kierownikowi samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej może zostać przyznana odprawa, w wysokości nie wyższej niż trzykrotność wynagrodzenia miesięcznego (art. 12 ww. ustawy). Warunkiem przyznania jej jest jednak to, aby rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z innych przyczyn niż naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, wynikających ze stosunku pracy tego kierownika.
Powołana ustawa o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi jest przepisem szczególnym w stosunku do regulacji zawartych w Kodeksie pracy w odniesieniu do wynagrodzeń grupy pracowników, jaką są kierownicy samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Powoływanie się na regulamin wynagradzania jako układ zbiorowy w przedmiotowej sytuacji będzie błędne. Zgodnie z art. 24126 § 2 Kodeksu pracy układ zbiorowy nie może określać zasad wynagradzania osób zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, a kierownik samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej jest, zgodnie z art. 128 § 2 pkt 2 Kodeksu pracy, osobą kierującą jednoosobowo zakładem pracy.
Podsumowując, o wynagrodzeniu takiego pracownika, na podstawie ustawy o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi, stanowić może tylko i wyłącznie organ powołujący na stanowisko kierownika, a zarazem ustalający w granicach przewidzianych przez powołaną ustawę wynagrodzenie za pełnienie tej funkcji. Należy pamiętać, że postanowień powołanej ustawy nie można wyłączyć powołując się na regulamin wynagradzania obowiązujący zakładzie, gdyż Kodeks pracy przewiduje w art. 24126 § 2 wyłączenie możliwości, aby osoby, które zawierają ze strony pracodawcy układ zakładowy (w myśl art. 24123 Kodeksu pracy), określały sobie same wynagrodzenie.
Wysokość wynagrodzenia w jednostkach samorządowych>>
Postanowienia układu zbiorowego, w postaci regulaminu wynagradzania pracowników samodzielnego zakładu opieki zdrowotnej dotyczące możliwości wypłacania premii, nie mogą mieć zastosowania do kierownika zakładu, jako osoby zarządzającej w imieniu pracodawcy zakładem pracy. Ewentualne naliczenie i wypłacenie przez zakład premii kierownikowi będzie stanowiło pobranie świadczenia bez tytułu prawnego. Kierownik zakładu opieki zdrowotnej nie może nabyć bowiem prawa do premii z mocy stosownego przepisu regulaminu wynagradzania, gdyż zasady jego wynagradzania są ustalana przez organ zatrudniający. Przez „zasady wynagrodzenia” należy rozumieć postanowienia określające warunki przyznawania wynagrodzenia za pracę oraz składników wynagrodzenia.
Postanowienia umów o pracę oraz innych aktów stanowiących podstawę nawiązania stosunku pracy albo umów cywilnoprawnych ustalające wynagrodzenie miesięczne, nagrodę roczną, odprawę oraz wartość świadczeń dodatkowych, w wysokości wyższej niż maksymalna dopuszczona ustawą, są nieważne z mocy prawa w odniesieniu do tej części, która przewyższa kwotę maksymalną określoną w ustawie albo wykracza poza możliwość jej pobierania.
Należy pamiętać, że ustawodawca nie tylko wynagrodzenie kierowników samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej ograniczył ustawowo w postaci wprowadzenia maksymalnej wysokości wynagrodzenia, ale również postanowił, że informacje o wynagrodzeniu tych osób oraz o nagrodach rocznych, świadczeniach dodatkowych i odprawach są jawne i nie podlegają ochronie danych osobowych ani tajemnicy handlowej.
Aleksandra Ostapiuk
samorzad.infor.pl