Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych, które weszły w życie 1 stycznia 2010 r. rozszerzyły katalog zachowań stanowiących naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2009 r nr 157 poz 1241, art. 65).
W ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych dodano art 18a penalizujący czyn polegający na zaniechaniu przeprowadzenia audytu wewnętrznego. Niezatrudnienie audytora lub niezawarcie umowy z podmiotem świadczącym usługi audytu w jednostce, stanowi więc od początku bieżącego roku naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
W jakich jednostkach audyt wewnętrzny jest obowiązkowy?
Nowa ustawa o finansach publicznych, która obowiązuje od 1 stycznia tego roku wyraźnie i szeroko określa krąg podmiotów zobowiązanych prowadzić u siebie audyt.
Wydaję się, że zapewnienie audytu ma na celu bieżącą kontrolę zgodnego z prawem gospodarowania środkami publicznymi. Niewątpliwie ustawodawca wprowadzając nowe regulacje realizował „potrzebę szerszej ochrony ładu finansów publicznych w jednostkach samorządu terytorialnego”, co podkreślone zostało w uzasadnieniu przepisów wprowadzających ustawę o finansach publicznych.
Zgodnie z art. 274 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 o finansach publicznych audyt wewnętrzny prowadzi się w następujących jednostkach:
1) Kancelarii Prezesa Rady Ministrów;
2) jednostkach podległych Prezesowi Rady Ministrów lub przez niego nadzorowanych oraz jednostkach obsługujących organy podległe Prezesowi Rady Ministrów lub przez niego nadzorowane;
3) ministerstwach;
4) jednostkach w dziale wskazanych przez właściwego ministra kierującego działem;
5) urzędach wojewódzkich;
6) izbach celnych;
7) izbach skarbowych;
8) Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, w tym w zarządzanych przez niego funduszach;
9) Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w tym w funduszach zarządzanych przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
10) Narodowym Funduszu Zdrowia.
11) państwowych jednostkach budżetowych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym jednostki budżetowej dochodów lub kwota wydatków przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł;
12) uczelniach publicznych, jeżeli kwota ujętych w planie rzeczowo-finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł;
13) samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, które nie zostały utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł;
14) agencjach wykonawczych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł;
15) państwowych funduszach celowych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł.
16) w jednostkach samorządu terytorialnego, jeżeli ujęta w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego kwota dochodów i przychodów lub kwota wydatków i rozchodów przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł.
Należy wyraźnie podkreślić, że powyższy katalog podmiotów przeprowadzających audyt nie ma charakteru zamkniętego, albowiem audyt wewnętrzny może być prowadzony w każdej innej jednostce sektora finansów publicznych, w której kierownik podejmie decyzję o przeprowadzeniu audytu.
Niemniej jednak tylko jednostki wymienione w art. 274 są zobowiązane do dokonywania tego typu kontroli wewnętrznej.
Warto zaznaczyć, że przepis art. 18a był dotąd nieznany i niezatrudnienie audytora lub nienawiązanie współpracy z podmiotem gospodarczym uprawnionym do prowadzenia audytu (zaniechanie tym samym przeprowadzenia audytu wewnętrznego) nie podlegało odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Powyższe ma istotne znaczenie z punktu widzenia kontroli gospodarki finansowej przez organy do tego uprawnione, takie jak regionalne izby obrachunkowe czy Najwyższa Izba Kontroli. Należy bowiem pamiętać, że standardowy okres kontroli sięga czterech lat wstecz. Zatem jeżeli kierownik jednostki zaniechał przeprowadzenia audytu wewnętrznego, a był do tego zobowiązany przed 1 stycznia 2010 to nie naruszył on dyscypliny finansów publicznych.
Czytaj także: Odpowiedzialność kierownika jednostki za naruszenie dyscypliny finansów publicznych>>
Odpowiedzialność
Za zaniechanie przeprowadzenia audytu wewnętrznego odpowiada osoba, która na mocy Ustawy o finansach publicznych zobligowana była do zawarcia umowy z audytorem wewnętrznym, zatem co do zasady odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosić będzie kierownik jednostki sektora finansów publicznych.
Zgodnie z art. 31 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, kierownikowi jednostki, który nie przeprowadził w swojej jednostce audytu, a był do tego zobligowany, komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych może wymierzyć karę upomnienia, nagany, karę pieniężną albo zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.
Krystian Szpotański
Dyrektor Instytutu Samorządu i Administracji
Instytut Samorządu i Administracji zajmuje się działalnością szkoleniową, doradczą i wydawniczą dla jednostek sektora finansów publicznych.