Zgodnie z ustawą z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U.06.139.993) obowiązek meldunkowy polega na:
• zameldowaniu się w miejscu pobytu stałego lub czasowego,
• wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego,
• zameldowaniu o urodzeniu dziecka,
• zameldowaniu o zmianie stanu cywilnego,
• zameldowaniu o zgonie osoby.
Zameldowanie i wymeldowanie
Obowiązek meldunkowy to przede wszystkim obowiązek zgłoszenia właściwemu organowi informacji o fakcie pobytu i czasie jego zamierzonego trwania.
Osoba posiadająca obywatelstwo polskie i przebywająca stale na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana zameldować się w miejscu pobytu stałego. W tym samym czasie można mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego, oraz pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące.
Zameldowanie osoby w lokalu jest czynnością potwierdzającą fakt pobytu osoby w konkretnym lokalu i następuje pod oznaczonym adresem. Adres określa się przez podanie, w gminach, które uzyskały status miasta - nazwy miasta (dzielnicy), ulicy, numeru domu i lokalu, nazwy województwa oraz kodu pocztowego, z kolei w innych gminach - nazwy miejscowości, numeru domu i lokalu, nazwy gminy, nazwy województwa, kodu pocztowego oraz nazwy ulicy, jeżeli w miejscowości występuje podział na ulice.
Z kolei osoba, która opuszcza miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące, jest obowiązana wymeldować się w gminie, właściwej ze względu na dotychczasowe miejsce jej pobytu, najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca. Osoba ta zgłasza organowi gminy swoje podstawowe dane osobowe, a organ gminy wydaje na jej wniosek lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła to miejsce.
Ważne jest również, że osoba, która wyjeżdża za granicę na okres dłuższy niż 3 miesiące, jest również obowiązana zgłosić swój wyjazd oraz powrót gminie. Takiego zgłoszenia wyjazdu należy dokonać najpóźniej w dniu opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu, a zgłoszenia powrotu - najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia powrotu.
Obowiązek ten nie dotyczy żołnierzy w czynnej służbie wojskowej wyjeżdżających w celach służbowych za granicę. Jeżeli okres pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące odpowiada okresowi zgłoszonemu przy zameldowaniu, osoba opuszczająca miejsce tego pobytu jest zwolniona od obowiązku wymeldowania się.
Czytaj także: Wymeldowanie musi być właściwie uzasadnione>>
Projekt ustawy o ewidencji ludności
Przed dwoma laty rząd przygotował projekt nowej ustawy o ewidencji ludności - został on uchwalony przez Sejm 24 września 2010 r. Zgodnie z projektem ustawy o ewidencji ludności z 18 listopada 2008 r. obowiązek meldunkowy zostanie zniesiony i zastąpiony instytucją rejestracji miejsca zamieszkania.
Zmiana ta będzie obowiązywała dopiero od 1 stycznia 2014 r. Potrzebę stworzenia nowego aktu prawnego regulującego kwestię ewidencji ludności zrodził obowiązek wykonania postanowień rozporządzenia (WE)nr 862/2007 z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie statystyk Wspólnoty z zakresu migracji i ochrony międzynarodowej oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 311/76 w sprawie statystyk dotyczących pracowników – cudzoziemców.
Projekt ustawy reguluje w szczególności:
– zasady i sposób prowadzenia ewidencji ludności w Rzeczypospolitej Polskiej,
– zakres i zasady rejestracji danych gromadzonych w rejestrze PESEL, rejestrze mieszkańców i rejestrach zamieszkania cudzoziemców, a także relacje z innymi rejestrami centralnymi,
– zasady i tryb nadawania numeru PESEL,
– zasady zgłaszania i rejestracji miejsca zamieszkania obywateli polskich i cudzoziemców,
– zasady udostępniania danych z rejestrów PESEL, rejestrów mieszkańców i rejestrów zamieszkania cudzoziemców.
Projekt zakłada dwuetapowe, rozłożone na trzy lata działania związane ze zniesieniem obowiązku meldunkowego i przewiduje w pierwszej kolejności:
Likwidację obowiązku rejestracji wszystkich dotychczasowych form pobytu o charakterze czasowym (tzw. pobyty czasowe do trzech miesięcy, pobyty czasowe powyżej trzech miesięcy, obowiązek meldunkowy wczasowiczów i turystów). Oznacza to, iż obywatel polski nie będzie musiał informować urzędów administracji publicznej o każdorazowym, nawet okazjonalnym wyjeździe poza swoje miejsce zamieszkania.
Drugą zmianą, ma być likwidacja obowiązku zgłaszania wymeldowania. Oznacza to, iż osoba dokona wyłącznie rejestracji nowego miejsca zamieszkania, zaś proces wyrejestrowania z poprzedniego dokonany zostanie przez urząd. Dodatkowo ma być możliwe stworzenie rejestracji drogą elektroniczną, a więc bez konieczności wizyty w urzędzie.
Kolejną zmianą jest wprowadzenie, w stosunku do dzisiejszych rozwiązań prawnych, takich ułatwień proceduralnych przy dokonywaniu rejestracji, jak:
- uproszczenie formularza zgłoszeniowego, w tym możliwość wydrukowania go ze strony internetowej i wypełnienia w domu,
- ograniczenie danych o informacje związane z obowiązkiem wojskowym i wykształceniem,
- zniesienie obowiązku udokumentowania stanu prawnego lokalu.
Ważną zmianą w nowej ustawie będzie zniesienie, w stosunku do obywateli polskich oraz obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, obywateli państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz obywateli Konfederacji Szwajcarskiej i członków ich rodzin, sankcji karnej za niedokonanie rejestracji miejsca zamieszkania.
Zlikwidowane mają być zjawiska tzw. pozornej bezdomności, polegającej dziś na niemożności, mimo nałożonego obowiązku, dokonania zgłoszenia zamieszkania. Zjawisko to, w obecnym stanie prawnym, jest skutkiem połączenia wykonywania obowiązku meldunkowego z koniecznością potwierdzenia przez właściciela faktu zamieszkiwania, co de facto oznacza konieczność uzyskania zgody na dokonanie tej czynności. To z kolei uniemożliwi rejestrację miejsca zamieszkania przy waśniach rodzinnych, nieuregulowanym stanie prawnym nieruchomości czy powszechnym przekonaniu wielu właścicieli wynajmujących swoje lokale, iż bezpieczeństwu ich własności zagraża dokonywanie przez najemców czynności meldunkowych.
Kolejną zmianą ma być również umożliwienie stosowania środków komunikacji elektronicznej w postępowaniach określonych w ustawie, co ma szczególne znaczenie dla obywatela, który w ten sposób będzie mógł wykonać obowiązek zgłoszenia miejsca zamieszkania.
Rejestr PESEL
W drugim etapie, którego realizację przewidziano po 2011 r. projekt ustawy zapewniać ma możliwość funkcjonowania rejestru PESEL w całkowitym oderwaniu od rejestracji miejsca zamieszkania, a dane związane z tożsamością osoby i jej statusem prawno-administracyjnym będą aktualne i całkowicie wiarygodne z uwagi na wprowadzoną projektem zasadę zasilania rejestru PESEL bezpośrednio przez organy administracji rejestrujące zdarzenia powodujące wytworzenie tych danych.
Ma to zagwarantować referencyjność rejestru PESEL jako jednego wiarygodnego rejestru, który stanie się zbiorem danych wyjściowych dla innych centralnych rejestrów państwowych oraz doprowadzi do znacznego obniżenia kosztów funkcjonowania administracji.
Po 2011 r. ewidencja ludności ma funkcjonować, co przewiduje przedkładany projekt, w oparciu nie o kryterium miejscowe (związane ze zgłaszaniem miejsca zamieszkania), lecz wyłącznie o kryterium rzeczowe.
Założeniem projektodawcy jest gromadzenie w rejestrze PESEL danych, które ponad wszelką wątpliwość pozwolą ustalić tożsamość osoby i jej aktualny status prawno-administracyjny. Wykreślone mają być dane związane z obowiązkiem wojskowym oraz z dokumentami legalizującymi pobyt cudzoziemców uznając, że nie są to dane związane z tożsamością i winny być gromadzone wyłącznie w rejestrach tematycznych.
Czytaj także: Miejsce zamieszkania osoby fizycznej>>
Skutki planowanych zmian
Przedstawiony projekt, ma być przeciwstawieniem dotychczasowych rozwiązań prawnych, przewidując likwidację obowiązku rejestracji wszystkich dotychczasowych form pobytu o charakterze czasowym, co oznacza, iż obywatel polski nie będzie musiał informować urzędów administracji o każdorazowym, nawet okazjonalnym wyjeździe poza miejsce zamieszkania.
Projekt przewiduje również znacznie uproszczoną, w stosunku do obowiązującej w chwili obecnej, procedurę rejestracji miejsca zamieszkania. Możliwość dokonania zgłoszenia miejsca zamieszkania w formie elektronicznej, ograniczenie liczby danych koniecznych do zarejestrowania miejsca zamieszkania o informacje związane z obowiązkiem wojskowym i wykształceniem, jak również zakłada zniesienie obowiązku udokumentowania stanu prawnego lokalu.
Zaproponowana w projekcie ustawy procedura rejestracji miejsca zamieszkania, w celu zabezpieczenia interesów właścicieli lokali, przewiduje każdorazowe zawiadomienia właściciela oraz osoby dysponującej spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu o dokonaniu rejestracji miejsca zamieszkania w tym lokalu. Rozwiązanie to ma pozwolić na faktyczny zarząd właścicieli nad nieruchomością, który w obecnym stanie prawnym de facto sprawowany jest przez organy administracji.
Propozycje zawarte w projekcie ustawy stanowią zagwarantowanie środków kontroli właściciela nad należącym do niego lokalem.
Przyjęcie rozwiązań prawnych zawartych w przedstawionym projekcie ma pozwolić na zapewnienie dostępu do aktualnych i wiarygodnych danych szerokiemu kręgowi odbiorców, jak również zapewnić wiarygodność pobieranych danych.
Rządowy projekt ustawy o ewidencji ludności uchwalony przez Sejm 24 września 2010 r. >>
Tomasz Błotnicki
samorzad.infor.pl