Każda działalność lub bytowanie człowieka powoduje pośrednio lub bezpośrednio powstawanie odpadów czyli substancji lub przedmiotów, których posiadacz pozbywa się lub zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia jest zobowiązany ( Ustawa o odpadach ).
Odpady komunalne i niebezpieczne
Odpady powstające w gospodarstwach domowych nie zawierające odpadów niebezpiecznych oraz pochodzące do innych wytwórców ( usługi , handel ) nazywamy odpadami komunalnymi. Średnio mieszkaniec Polski wytwarza 278 kg/rok odpadów. Dla porównania mieszkaniec USA 864 kg, Danii, Norwegii 500 kg, Japonii, Austrii, Niemiec 400 kg.
Ilość wytwarzanych odpadów na terenie Polski z roku na rok rośnie. W ogólnej masie wytworzonych odpadów komunalnych wzrasta ilość różnego rodzaju odpadów opakowaniowych, odpadów organicznych, jak również odpadów niebezpiecznych.
W odpadach komunalnych, które nie są segregowane mogą pojawiać się następujące odpady niebezpieczne:
- przeterminowane leki,
- zużyte źródła światła,
- baterie i akumulatory,
- opakowania po farbach, lakierach i rozpuszczalnikach,
- opakowania po środkach ochrony roślin i nawozach,
- zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny.
Ustawa o odpadach nakazuje selektywne zbieranie wszystkich odpadów ( Art.10 ust.1 ), zakazuje mieszania odpadów niebezpiecznych różnych rodzajów oraz mieszania odpadów niebezpiecznych z odpadami innymi niż niebezpieczne ( Art.11 ust.1 ).
Stosując nakazy ustawy, podmiot prowadzący działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych jest zobowiązany do selektywnego odbioru odpadów, a wytwarzający te odpady do selektywnego ich gromadzenia.
Czytaj także: Rada Ministrów o gminnych odpadach>>
"Elektrośmieci"
Obowiązek stworzenia systemu do wykonywania tych zobowiązań nałożony jest ustawowo na gminy. Rady gmin uchwalają Regulamin utrzymania porządku i czystości na terenie gminy, który powinien zawierać wskazania dotyczące selektywnej zbiórki i odbioru odpadów komunalnych w tym odpadów niebezpiecznych ( Ustawa o czystości i porządku w gminach).
W gminach powstają punkty zbiórki poszczególnych odpadów niebezpiecznych: apteki, placówki handlowe, placówki oświatowe, stacje obsługi i naprawy sprzętu i samochodów.
Od 2005 r. , po wejściu Ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym , gminy muszą wspierać powstawanie systemu selektywnej zbiórki „elektrośmieci”.
Wdrożona na podstawie Dyrektywy UE ( 2002/96/WE) ustawa określa zasady postępowania ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w sposób zapewniający ochronę zdrowia i życia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
Do „elektrośmieci” należą następujące grupy urządzeń:
• wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego min: chłodziarki, zamrażarki, pralki, zmywarki, kuchnie, piece elektryczne, mikrofalówki, grzejniki elektryczne, wentylatory, urządzenia klimatyzacyjne,
• małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego min: odkurzacze, maszyny do szycia, żelazka, tostery, roboty, zegary, wagi,
• sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny min: komputery, drukarki, sprzęt kopiujący, kalkulatory, telefony, faksy,
• sprzęt audiowizualny min: radia, telewizory, sprzęt wideo, kamery, sprzęt hi-fi, instrumenty muzyczne,
• sprzęt oświetleniowy,
• narzędzie elektryczne i elektroniczne,
• zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy,
• przyrządy medyczne,
• przyrządy do nadzoru i kontroli,
• automaty do wydawania min: napoi gorących, puszek i butelek z napojami, produktów stałych, pieniędzy.
Zgodnie z katalogiem odpadów, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny zakwalifikowany jest jako odpady niebezpieczne.
Zużyty sprzęt może zawierać materiały lub części składowe zawierające:
• rtęć ( wyłączniki lub podświetlacze, gazowe lampy wyładowcze),
• baterie i akumulatory,
• tworzywa sztuczne zawierające związki bromu,
• azbest,
• części składowe zawierające substancje promieniotwórcze,
• gazy zubażające warstwę ozonową,
• PCB – polichlorkowe bifenole.
Prawie każde urządzenie posiada niebezpieczne dla zdrowia ludzi i środowiska elementy, dlatego ważne jest odpowiednie postępowanie z tymi odpadami.
Użytkownik sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych jest obowiązany do oddania zużytego sprzętu zbierającemu zużyty sprzęt lub sprzedającemu nowy sprzęt.
„Elektrośmieci” odbierane są za darmo jeśli dostarczone są do punktu odbioru lub odbiera je od użytkownika firma zbierająca sprzęt. Opłata może być pobrana jedynie przez dostawcę nowego sprzętu, jako opłata transportowa.
Pod karą grzywny zabronione jest umieszczanie zużytego sprzętu łącznie z innymi odpadami, w tym ustawianie w miejscach gromadzenia odpadów komunalnych. Kara taka może być nałożona na użytkownika zużytego sprzętu ( mieszkańca ) jak również na właściciela lub administratora terenu, który zezwoli lub nie dopilnuje by „elektrośmieci” nie były gromadzone w miejscach przeznaczonych na odpady komunalne, czy porzucane w innych dowolnych miejscach.
Aby stworzyć mieszkańcom warunki do wypełnienia w/w obowiązków , gminy zobowiązane są do udostępnienia mieszkańcom informacji min. o adresach punktów zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego , w tym punktów sprzedaży takiego sprzętu ( Ustawa o czystości i porządku w gminach ).
Czytaj także: NIK: Gminy nie radzą sobie z odpadami>>
Regulacje prawne
Parlament Europejski i Rada wprowadził Dyrektywę 2002/96/WE w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEE), która nakazuje ograniczenie ilości odpadów – zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny wymaga ponownego użycia ( naprawy, użycie zdemontowanych części ), poddania recyklingowi lub innemu odzyskowi tych odpadów.
Podstawowym aktem prawnym regulującym w Polsce kwestie związane z postępowaniem ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w tym zużytymi źródłami światła, jest Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. z 2005 r.,Nr 180, Poz 1495) wraz z jej późniejszą nowelizacją z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz.U. z 2008 r. Nr 223, Poz 1464)
Ustawa określa:
• zasady postępowania ze zużytym sprzętem,
• struktury organizacyjne systemu,
• postępowanie ograniczające ilość odpadów powstałych ze sprzętu oraz zapewnienia odpowiedniego poziomu zbierania, odzysku i recyklingu zużytego sprzętu ( w tym zużyte źródła światła).
W Ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym szczegółowo zdefiniowane i opisane zostały prawa i obowiązki wszystkich podmiotów tworzących system gospodarowania ZSEE. W szczególności określone zostały obowiązki przedsiębiorców wprowadzających sprzęt na rynek, użytkowników sprzętu, podmiotów zbierających zużyty sprzęt, prowadzących działalność w zakresie przetwarzania i odzysku ( w tym recyklingu ), organizacji odzysku oraz zadania Inspekcji Ochrony Środowiska.
Określone zostały również przepisy karne w stosunku do podmiotów nie wywiązujących się z nałożonych na nie przez ustawę obowiązków.
dr Hanna Sztrantowicz
samorzad.infor.pl