Radni pełnią swoje funkcje społecznie – nie są zatem pracownikami gminy, nie mają prawa do urlopu wypoczynkowego i nie obowiązuje ich plan urlopów. Pracownik gminy, który uzyskał mandat radnego, jeszcze przed rozpoczęciem wykonywania mandatu powinien złożyć wniosek o urlop bezpłatny.
Prawo do urlopu wypoczynkowego jest uprawnieniem charakterystycznym dla stosunku pracy. Nie ma w tym przypadku również znaczenia podstawa jego nawiązania (umowa o pracę, powołanie czy wybór). Istotne jest jedynie to, aby było to zatrudnienie w rozumieniu przepisów ustawy z 26 czerwca 1975 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.). Jedynie bowiem pracownicy mają zagwarantowane prawo do corocznego urlopu wypoczynkowego u pracodawcy.
Czytaj także: Nowy przykład wygaśnięcia mandatu radnego>>
Radny gminy nie jest jej pracownikiem, mimo że pełni swoją funkcję z wyboru. Nie mamy tu bowiem do czynienia z nawiązaniem stosunku pracy. Pracownicy samorządowi są zatrudniani na podstawie wyboru jedynie w przypadkach wskazanych w art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych:
● w urzędzie marszałkowskim:
– marszałek województwa,
– wicemarszałek oraz
– pozostali członkowie zarządu województwa (jeżeli statut województwa tak stanowi),
● w starostwie powiatowym:
– starosta,
– wicestarosta oraz
– pozostali członkowie zarządu powiatu (jeżeli statut powiatu tak stanowi),
● w urzędzie gminy:
– wójt (burmistrz, prezydent miasta),
● w związkach jednostek samorządu terytorialnego:
– przewodniczący zarządu związku i pozostali członkowie zarządu – jeżeli statut związku tak stanowi.
Stosunek pracy z wyboru powstaje tylko wtedy, gdy z wyboru tego wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika (art. 73 k.p.). Taki charakter pełnionych funkcji musi również potwierdzać wola podmiotu wybierającego i zgoda samego kandydata.
W samorządzie mamy również do czynienia z wyborem, który nie jest jednocześnie formą nawiązania stosunku pracy. Podstawą takiego wyboru jest bowiem powierzenie osobie – pozostającej już w stosunku pracy – określonych funkcji. Z wyborem, który nie powoduje oddzielnego nawiązania stosunku pracy, mamy do czynienia właśnie w przypadku wyboru radnych (do gmin, powiatów czy województw). Radni wykonują swoje zadania społecznie, ale mają obowiązek udziału w pracach rad i komisji, których są członkami.
Czytaj także: Radny pracownikiem firmy>>
ZAPAMIĘTAJ!
Osoba wybrana na radnego nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskała mandat, oraz wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy (art. 24b ustawy o samorządzie gminnym).
Przed przystąpieniem do wykonywania mandatu osoba ta obowiązana jest złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Pracodawca ma natomiast obowiązek zwolnić radnego z obowiązku wykonywania pracy w celu umożliwienia mu udziału w pracach organów gminy (powiatu czy województwa). Co istotne, radny otrzymuje urlop bezpłatny bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy.
ZAPAMIĘTAJ!
Wniosek urlopowy powinien zostać złożony w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów, najpóźniej jednak przed przystąpieniem do wykonywania mandatu. To zaś oznacza, że w istocie radny jest zobowiązany złożyć wniosek przed ślubowaniem na sesji rady gminy (nie uchybiając oczywiście przywołanemu wyżej siedmiodniowego terminowi).
Podstawą takich regulacji jest zakaz wykonywania pracy, czyli obowiązków związanych z funkcją kolidującą z mandatem radnego. Uniknięciu kolizji służy właśnie „zawieszenie wykonywania funkcji” w formie urlopu bezpłatnego. Urlop jest zatem niezbędny tylko wtedy, gdy radny przed przystąpieniem do wykonywania mandatu faktycznie wykonywał pracę. Tylko wtedy niezłożenie przez radnego wniosku o urlop można uznać za jednoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu (art. 24b ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym).
Czytaj także: Rada gminy nie może regulować w statucie zasad wykonywania mandatu radnego>>
PRZYKŁAD
Czy pracownik urzędu gminy, który nie jest urzędnikiem, a zdobył mandat radnego, też musi skorzystać z urlopu bezpłatnego?
Tak, osoba wybrana na radnego nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskała mandat. Dodatkowo nie ma żadnego znaczenia status pracownika w urzędzie gminy – w szczególności zaś to, czy jest on urzędnikiem. Nieistotne jest więc również z tego punktu widzenia to, czy pracownik pełni ważne funkcje urzędnicze w ramach organu wykonawczego gminy czy też funkcje jedynie stricte pomocnicze. Ważna nie jest tu bowiem pozycja zajmowana przez radnego w strukturze urzędu gminy, lecz istniejący między pracownikiem (niezależnie od zajmowanego przez niego stanowiska) a pracodawcą stosunek podległości, której źródłem jest stosunek pracy.
Stosunek pracy zawarty na czas określony, który ustałby przed terminem zakończenia urlopu bezpłatnego, przedłuża się do 3 miesięcy po zakończeniu tego urlopu. W przypadku radnego wykonującego funkcję kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej, przejętej lub utworzonej przez gminę w czasie kadencji, stosunek pracy przedłuża się do 6 miesięcy.
Po wygaśnięciu mandatu pracodawca przywraca radnego do pracy na tym samym lub równorzędnym stanowisku pracy, z wynagrodzeniem odpowiadającym wynagrodzeniu, jakie radny by otrzymywał, gdyby nie przysługujący urlop bezpłatny (art. 24c ustawy o samorządzie gminnym). Radny zgłasza gotowość przystąpienia do pracy w terminie 7 dni od dnia wygaśnięcia mandatu. Zgłoszenie to nie oznacza, że z upływem tego terminu urlop bezpłatny wygasa – udziela się go na okres sprawowania mandatu i trzech miesięcy po jego wygaśnięciu. Strony mogą jednak uzgodnić skrócenie tego terminu i wcześniejsze dopuszczenie pracownika (byłego radnego) do pracy. Celem tej regulacji jest zapewnienie trwałości stosunku pracy w okresie, kiedy pracownik nie świadczy pracy w związku z wykonywaniem mandatu radnego.
PODSTAWY PRAWNE
• Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1241)
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 40, poz. 230)
• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 80, poz. 432)