Od 1 września br. obowiązują dwie nowelizacje rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (dalej: rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa w szkołach).
Ciepła bieżąca woda
Pierwsza nowelizacja (z 18 października 2010 r.) wprowadziła obowiązek zapewnienia w pomieszczeniach sanitarnych znajdujących się w szkołach i innych placówkach oświatowych (dalej: szkołach):
● ciepłej i zimnej bieżącej wody,
● środków higieny osobistej.
Wymogi te Ministerstwo Edukacji Narodowej (dalej: MEN) uzasadnia potrzebą zwiększenia ochrony uczniów przed infekcjami i chorobami zakaźnymi.
We wspomnianej nowelizacji rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa w szkołach nie znalazł się przepis o konieczności zapewnienia pomieszczeń sanitarnych wewnątrz budynków szkolnych, co postulował m.in. rzecznik praw dziecka. Ministerstwo uznało, że dostosowanie się do takiego wymogu oznaczałoby zbyt duże koszty dla organów prowadzących i konieczność zamykania niektórych szkół. W konsekwencji w szkołach znajdujących się w starych obiektach mogą być umywalki z ciepłą bieżącą wodą poza budynkami, w których odbywają się zajęcia (tak jak dotąd toalety). Nie została też określona liczba wymaganych umywalek w szkołach.
Nie sprecyzowano również, jakie środki higieny osobistej powinny znajdować się w szkolnych sanitariatach. Z uzasadnienia nowelizacji wynika jednak, że chodzi tu o:
● mydło w dozowniku,
● ręczniki papierowe lub suszarki do rąk,
● papier toaletowy.
Zawieszanie zajęć
Druga z nowelizacji rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa w szkołach (z 22 lipca 2011 r.) wprowadza możliwość zawieszania zajęć w szkołach w związku z organizacją i przebiegiem imprez ogólnopolskich lub międzynarodowych. Zawieszenie zajęć w związku z takim imprezami może nastąpić na czas oznaczony, gdy na danym terenie mogłoby wystąpić zagrożenie bezpieczeństwa uczniów związane z utrudnieniem w:
● dotarciu ucznia do szkoły lub
● powrotem ucznia ze szkoły albo
● organizacji zajęć w szkole.
Do podjęcia decyzji o zawieszeniu zajęć został uprawniony organ prowadzący szkołę.
Ten przepis wprowadzono głównie z myślą o mistrzostwach Europy w piłce nożnej w 2012 roku, ale może być też stosowany przy innych dużych imprezach. W uzasadnieniu nowelizacji MEN wskazało, że „przepis umożliwi organom prowadzącym szkoły lub placówki zawieszenie zajęć dydaktyczno-wychowawczych w tych dniach i tych miastach, w których odbywać się będą takie wydarzenia, jak na przykład mecze piłki nożnej podczas finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012. Podjęcie decyzji o zawieszeniu zajęć dotyczyć będzie szkół lub placówek znajdujących się w strefie wydarzeń sportowych”.
Jednocześnie nadal dyrektor szkoły, za zgodą organu prowadzącego, może zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli:
● temperatura zewnętrzna mierzona o godzinie 21.00 w dwóch kolejnych dniach poprzedzających zawieszenie zajęć wynosi –15°C lub jest niższa,
● wystąpiły na danym terenie zdarzenia, które mogą zagrozić zdrowiu uczniów.
Dyrektor szkoły w dalszym ciągu ma obowiązek (nie tylko prawo) zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli w pomieszczeniach, w których odbywają się zajęcia, nie jest możliwe zapewnienie temperatury co najmniej 18°C.
Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa w szkołach, będące podstawowym aktem prawnym określającym wymogi związane z bezpieczeństwem i higieną w szkole, zawiera także inne istotne regulacje w tej materii.
Czytaj także: Wchodzą w życie rozporządzenia oświatowe 2011 >>
Początek roku szkolnego
Okres wakacji to czas remontów w wielu szkołach, które nieraz nie zostają zakończone przed rozpoczęciem roku szkolnego. Wówczas jednak możliwości ich kontynuowania są ograniczone. Prace remontowe, naprawcze i instalacyjne w pomieszczeniach szkoły należy bowiem przeprowadzać pod nieobecność osób, którym szkoła zapewnia opiekę. Zajęcia poza pomieszczeniami szkoły również nie mogą odbywać się w miejscach, w których prowadzone są takie prace.
Dyrektor szkoły ma obowiązek dokonywać kontroli obiektów należących do szkoły pod kątem zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków korzystania z nich. Z kontroli powinien zostać sporządzony protokół, a jego kopia przekazana organowi prowadzącemu szkołę.
Okres, gdy z początkiem roku szkolnego wznawiana jest działalność szkoły po wakacyjnej przerwie, może być więc dobrym momentem na dokonanie jej kontroli.
Plan zajęć w szkołach powinien być ułożony tak, aby zapewniał równomierne obciążenie zajęciami w poszczególne dni tygodnia. Uczniowie powinni mieć więc zbliżoną liczbę godzin zajęć każdego dnia. Wskazane jest też w miarę równomierne rozłożenie poszczególnych rodzajów zajęć (np. aby jednego dnia obok „ciężkich” przedmiotów były też przedmioty „lżejsze”, wymagające ruchu – wychowanie fizyczne, technika itp.).
W roku szkolnym 2011/2012 kolejne klasy obejmuje nowa podstawa programowa. Uczniom realizującym nową podstawę programową należy zapewnić możliwość pozostawienia części przyborów i podręczników w pomieszczeniach szkoły. Przepisy nie określają wymogów, jakie powinny spełniać miejsca do przechowywania przyborów i podręczników. Mogą być więc do tego przeznaczone np. szafy, regały, półki. Nie muszą one znajdować się w salach lekcyjnych.
Teren szkoły
Teren szkoły powinien być ogrodzony. Na takim terenie należy zapewnić:
● właściwe oświetlenie,
● równą nawierzchnię dróg, przejść i boisk,
● instalację do odprowadzania ścieków i wody deszczowej, przy czym otwory kanalizacyjne, studzienki i inne zagłębienia mają być zakryte pokrywami lub trwale zabezpieczone w inny sposób.
Drogi, chodniki itp. wychodzące poza teren szkoły powinny zostać:
● zabezpieczone w sposób uniemożliwiający bezpośrednie wyjście na jezdnię,
● w miarę możliwości skierowane na ulicę o najmniejszym natężeniu ruchu.
W razie opadów śniegu przejścia na terenie szkoły należy oczyścić ze śniegu i lodu oraz posypać piaskiem.
PRZYKŁAD
Uczniowie, gdy jest ciepło, wychodzą bez przeszkód w czasie przerw na boisko szkolne i przebywają tam bez nauczycieli. Czy jest to zgodne z prawem? Czy dyrektor szkoły nie powinien zakazać takich wyjść?
Przerwy w zajęciach uczniowie spędzają pod nadzorem nauczyciela. Jeżeli pozwalają na to warunki atmosferyczne, umożliwia się uczniom przebywanie w czasie przerw w zajęciach na świeżym powietrzu (§ 14 rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa w szkołach). Podczas ładnej pogody należy więc uczniom zapewnić możliwość spędzania przerwy na świeżym powietrzu. Z reguły najlepszym do tego miejscem jest boisko szkolne, ale może być też wyznaczony inny teren. Uczniowie muszą jednak przebywać pod opieką nauczyciela.
Czytaj także: Zatrudnianie nauczycieli z początkiem roku szkolnego 2011/2012>>
Budynki i pomieszczenia szkolne
Jeżeli pomieszczenia lub inne miejsce, w którym mają być prowadzone zajęcia, albo znajdujące się w nich wyposażenie stwarza zagrożenia dla bezpieczeństwa, niedopuszczalne jest rozpoczęcie w nich zajęć. W sytuacji gdy zagrożenie powstanie lub ujawni się w czasie prowadzenia zajęć, powinny zostać one niezwłocznie przerwane, a osoby będące pod opieką szkoły wyprowadzone z zagrożonych miejsc.
Plany ewakuacji szkoły należy umieścić w widocznym i łatwo dostępnym miejscu, a drogi ewakuacyjne oznaczyć w sposób wyraźny i trwały.
Pomieszczenia szkoły (w szczególności pokój nauczycielski, laboratoria, pracownie, warsztaty szkolne, pokój nauczycieli wychowania fizycznego, kierownika internatu oraz kuchnię) trzeba wyposażyć w apteczki zawierające:
● środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy,
● instrukcję udzielania tej pomocy.
Pomieszczenia, w których odbywają się zajęcia, powinny być wietrzone w czasie każdej przerwy, a w razie potrzeby także podczas zajęć.
Pomieszczenia, do których jest wzbroniony dostęp osobom nieuprawnionym, należy odpowiednio oznakować i zabezpieczyć przed swobodnym dostępem.
Schody znajdujące się w szkołach powinny:
● być wyposażone w balustrady z poręczami zabezpieczonymi przed zsuwaniem się po nich,
● nie mieć śliskich stopni,
● mieć zabezpieczoną otwartą przestrzeń pomiędzy biegami schodów (tj. szeregiem stopni), np. siatką.
Wszelkie sprzęty, z których korzystają uczniowie, powinny być dostosowane do ich możliwości psychicznych i fizycznych.
Dodatkowe, szczególne wymogi związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom dotyczą zajęć:
● w warsztatach, laboratoriach, pracowniach,
● wychowania fizycznego i innych sportowych,
● organizowanych poza terenem szkoły.
Z orzecznictwa
W myśl § 2 rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa w szkołach, osobą odpowiedzialną za zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w szkole lub placówce, a także bezpiecznych i higienicznych warunków uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez szkołę lub placówkę poza obiektami należącymi do tych jednostek, jest dyrektor szkoły. Należy przy tym zauważyć, że ciążące na nim obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy nauczycieli i uczniów mają charakter bezwzględny, bowiem wykonanie ich związane jest z zakazem ich modyfikacji. Z kolei obowiązków tych, ze względu na ich charakter, nie można domniemywać. Wynikają one natomiast wyraźnie z przepisów rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa w szkołach.
Wyrok WSA w Gdańsku z 27 lipca 2007 r., sygn. akt III SA/Gd 225/07
Podstawy prawne
• Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. nr 149, poz. 887)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 22 lipca 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. nr 161, poz. 968)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 18 października 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. nr 215, poz. 1408)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 25 sierpnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. nr 139, poz. 1130)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2009 r. nr 4, poz. 17)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. nr 6, poz. 69; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. nr 161, poz. 968)