Postępowanie egzekucyjne w administracji może być prowadzone w różny sposób, przy zastosowaniu różnych, często dolegliwych dla zobowiązanego środków. Podmiotom uczestniczącym w postępowaniu przysługują jednak środki zaskarżenia mające na celu powstrzymanie negatywnych skutków działania organu egzekucyjnego.
Zażalenie
Rozstrzygnięcia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji przybierają formę postanowienia. Na postanowienia takie w większości przypadków przysługuje zażalenie wnoszone w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia do organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który postanowienie wydał.
Artykuł 17 § ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: ustawa o postępowaniu egzekucyjnym), określający rolę zażalenia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, nie może stanowić samoistnej podstawy prawnej wydania postanowienia. Przepis ten określa jedynie formę działania organu egzekucyjnego, ustanawiając domniemanie właśnie formy postanowienia (wyrok WSA w Warszawie z 22 września 2004 r., sygn. akt III SA 2024/03). Jednak w sytuacji gdy postanowienie zostało wydane, wniesienie zażalenia nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego. Organ egzekucyjny może jednak zadecydować o wstrzymaniu postępowania w szczególnie uzasadnionych wypadkach.
W pozostałym zakresie do zażalenia stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.). Można zatem przyjąć, że zażalenie z ustawy o postępowaniu egzekucyjnym stanowi odpowiednik zażalenia z k.p.a.
Zarzut
W postępowaniu mogą zostać wniesione przez zobowiązanego zarzuty. Ich celem jest powstrzymanie wykonania egzekucji z uwagi na występujące w sprawie istotne okoliczności. Wniesienie zarzutów, co do zasady, nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego, ale w uzasadnionych przypadkach organ egzekucyjny może wstrzymać postępowanie. W art. 33 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym wskazano podstawy zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej. Wśród wymienionych tam przesłanek można zwłaszcza wskazać wykonanie lub umorzenie obowiązku poddanego egzekucji, przedawnienie, wygaśnięcie, nieistnienie tegoż obowiązku, odroczenie terminu wymagalności obowiązku, błąd co do osoby zobowiązanego czy nawet niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym. W większości wypadków do zarzutu zobowiązanego powinien ustosunkować się wierzyciel. Po otrzymaniu tego stanowiska (wyrażanego w formie postanowienia) organ egzekucyjny wydaje postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów. Jeżeli zarzuty zostaną przez organ uznane za uzasadnione – w postanowieniu organ umarza postępowanie egzekucyjne bądź stosuje mniej dolegliwy środek.
Czytaj także: Sposoby egzekwowania zaległości podatkowych przez samorządy>>
Skarga na czynności i przewlekłość
Zobowiązanemu przysługuje skarga na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego lub egzekutora oraz skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego (art. 54 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 22 stycznia 2004 r. (sygn. akt III SA 1503/03) stwierdził, że skarga przysługuje w sytuacji, gdy stronie nie przysługują inne środki zaskarżenia oraz że skarga ta dotyczy samych czynności wykonawczych postępowania egzekucyjnego, a nie okoliczności, które mogą być przedmiotem przedstawionych powyżej zarzutów. Skarga na czynności egzekucyjne może być wnoszona na faktyczne czynności o charakterze wykonawczym podejmowane w celu zrealizowania środka egzekucyjnego (wyrok WSA w Warszawie z 19 maja 2010 r., sygn. akt III SA/Wa 420/10). W orzecznictwie i doktrynie akcentuje się ponadto subsydiarny charakter tego środka zaskarżenia w odniesieniu do zarzutu i zażalenia. Skarga przysługuje więc w sytuacji, gdy niniejsze środki zaskarżenia nie przysługują.
Skargę wnosi się co do zasady w terminie 14 dni od dnia wydania zakwestionowanej czynności egzekucyjnej. Wniesienie skargi ma takie same skutki dla trwania postępowania jak wniesienie zażalenia lub zarzutu.Trzeba również pamiętać o tym, że nad egzekucją administracyjną nadzór sprawują organy wyższego stopnia nad organami egzekucyjnymi. W przypadku gdy organami egzekucyjnymi są organy jednostek samorządu terytorialnego – nadzór jest sprawowany przez samorządowe kolegia odwoławcze. W doktrynie ocenia się, że skarga stanowi również formę umożliwiającą praktyczną realizację tego nadzoru.
Podstawy prawne
● Ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz.U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. nr 85, poz. 458)
● Ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. nr 186, poz. 1100)