Jeśli zadania te wykonuje związek międzygminny, to prawa i obowiązki organów gminy wykonują właściwe organy związku.
Rozdział 4c ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu porządku i czystości w gminach (dalej: u.p.c.g.), dodany nowelizacją z 1 lipca 2011 r., reguluje kwestie związane z kontrolą. Zgodnie z nowymi zapisami, kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów ustawy o czystości i porządku w gminach sprawuje wójt. Do kontroli stosuje się przepisy art. 379 i 380 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (dalej: p.o.s.).
Zgodnie z art. 379 p.o.s., wójt sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym jego właściwością. Może on upoważnić do wykonywania funkcji kontrolnych pracowników podległego mu urzędu gminnego albo funkcjonariuszy straży gminnych.
Wójt, starosta, marszałek województwa lub osoby przez nich upoważnione mają prawo do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska.
Wójt – występując do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska (WIOS) o podjęcie odpowiednich działań będących w jego kompetencji, jeżeli w wyniku kontroli organ ten stwierdził naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić – przekazuje dokumentację sprawy.
Zamów praktyczny poradnik: Gospodarowanie odpadami komunalnymi >>
Kierownik kontrolowanego podmiotu oraz kontrolowana osoba fizyczna mają obowiązek umożliwić przeprowadzanie kontroli.
Zgodnie z art. 380 p.o.s., z przeprowadzonych czynności kontrolujący sporządza protokół – jeden egzemplarz doręcza kierownikowi kontrolowanego podmiotu lub kontrolowanej osobie fizycznej. Protokół podpisują kontrolujący oraz kierownik podmiotu lub osoba fizyczna – mogą oni wnieść do protokołu zastrzeżenia i uwagi wraz z uzasadnieniem. W razie odmowy podpisania protokołu, kontrolujący umieszcza w nim wzmiankę o tym, a odmawiający podpisu może w terminie siedmiu dni przedstawić swoje stanowisko na piśmie wójtowi, staroście lub marszałkowi województwa.
Zgodnie z art. 9v u.p.c.g., który został wprowadzony nowelizacją z 1 lipca 2011 r., wójt może wystąpić z wnioskiem do właściwego miejscowo komendanta Policji o pomoc, jeżeli jest to niezbędne do przeprowadzenia czynności kontrolnych.
Artykuł 9w u.p.c.g., który został wprowadzony nowelizacją z 1 lipca 2011 r., oddzielnie reguluje kwestię kontroli nad prowadzącymi regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w zakresie przyjmowania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania. Kontrolę w tym zakresie sprawuje marszałek województwa. Do kontroli tej również stosuje się przepisy art. 379 i 380 p.o.s.
Należy pamiętać, że określone w nowelizacji z 1 lipca 2011 r. zadania w zakresie kontroli stanowią jedynie uzupełnienie systemu kontroli w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. Wiele kwestii dotyczących zagadnień kontrolnych regulują również inne akty prawne, zwłaszcza prawo ochrony środowiska oraz ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. W dotychczasowym systemie gospodarowania odpadami gminy były organami koncesyjnymi, czyli organami administracji publicznej upoważnionymi do udzielania, odmowy udzielania, zmiany i cofania koncesji (w rozumieniu ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej; dalej: u.s.d.g.). Nowelizacja z 1 lipca 2011 r. wprowadziła w miejsce koncesji inną formę działalności regulowanej określonej w u.s.d.g. – rejestr działalności regulowanej.
Kontrola podmiotów objętych rejestrem będzie niewątpliwie jednym z krytycznych obszarów nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi.
Wiele zależy od rozporządzenia określającego wymogi dla przedsiębiorców, jednak duży wpływ będzie miała praktyka w zakresie jedynie pośrednio związanym z rejestrem. Chodzi mianowicie o procedurę przetargową i umowy, które będą zawierać gminy z przedsiębiorcami. Jeśli bowiem umowy nie będą właściwie skonstruowane, może dochodzić do sytuacji skomplikowanych z prawnego i finansowego punktu widzenia. Zatem poza gwarancjami ustawowymi, warto będzie wprowadzić do projektów umów zapisy dotyczące obowiązków przedsiębiorstwa. Należy podkreślić, że jeśli przedsiębiorca nie będzie mógł prowadzić działalności, to gmina będzie zobowiązana zapewnić alternatywę.
Rozdział 4d u.c.p.g., dodany nowelizacją z 1 lipca 2011 r., reguluje kwestie kar pieniężnych wobec nieprzestrzegających przepisów dotyczących postępowania z odpadami komunalnymi:
● przedsiębiorców odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości,
● gminnych jednostek organizacyjnych,
● gmin,
● prowadzących instalacje wskazane w uchwale w sprawie wykonania wojewódzkiego planu gospodarki odpadami.
W gminach, w których rady gmin nie podejmą uchwały o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne, przedsiębiorca (lub gminna jednostka organizacyjna) odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, który nie osiąga w danym roku kalendarzowym w odniesieniu do masy odebranych przez siebie odpadów komunalnych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania – podlega karze pieniężnej, obliczonej odrębnie dla wymaganego poziomu:
1) recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami,
2) ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania.
Analogicznie obliczonej karze podlega gmina, która nie wykonuje obowiązków w zakresie recyklingu lub ograniczenia składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji.
Gmina, która nie wykonuje obowiązku zorganizowania przetargu na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości albo przetargu na odbieranie i zagospodarowanie tych odpadów, również podlega karze pieniężnej.
Prowadzący instalację wskazaną w uchwale w sprawie wykonania WPGO, który działa niezgodnie z przepisami również podlega karom finansowym.
W przypadku przedsiębiorców kary pieniężne nakłada w drodze decyzji wójt właściwy ze względu na miejsce wpisania przedsiębiorcy do rejestru działalności regulowanej.
W przypadku gminnych jednostek organizacyjnych i gmin oraz prowadzących instalację wskazaną w uchwale w sprawie wykonania WPGO, kary pieniężne nakłada w drodze decyzji WIOS, który, w drodze decyzji, może zawiesić zapłatę kar lub je umorzyć. Przy ustalaniu wysokości kar, dla których przewidziane są minimalne i maksymalne wysokości, właściwy organ bierze pod uwagę stopień szkodliwości czynu, zakres naruszenia oraz dotychczasową działalność podmiotu.
Karę pieniężną należy uiścić w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna, a uzyskane w ten sposób środki finansowe stanowią dochód gminy. Gminna jednostka organizacyjna, gmina oraz prowadzący instalację wnoszą kary pieniężne na rachunek bankowy właściwego wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
Wójt może złożyć wniosek o zawieszenie zapłaty kary pieniężnej. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska może zawiesić zapłatę kary pieniężnej na okres konieczny do podjęcia działań naprawczych, nie dłuższy jednak niż pięć lat. Po usunięciu przyczyn kara podlega umorzeniu, w przypadku ich nieusunięcia kara podlega ściągnięciu.
Do kar pieniężnych stosuje się przepisy działu III ordynacji podatkowej, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują wójtowi oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.
Podstawa prawna
● Ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu porządku i czystości w gminach (j.t. Dz.U. z 2005 r. nr 236, poz. 2008; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 230, poz. 1373)