Swoich kandydatów mogą zgłaszać tylko te komitety, które zarejestrowały listy w wyborach do rad w co najmniej połowie okręgów wyborczych w danej gminie.
W jesiennych wyborach wybierzemy blisko 2,5 tys. włodarzy: 1548 wójtów, 822 burmistrzów i 107 prezydentów miast.
Prawo startu w wyborach mają tylko obywatele polscy wpisani do stałego rejestru wyborców na terenie jednej z gmin na obszarze Polski (w rejestrze wyborców znajdują się osoby zameldowane na danym terenie i te, które udokumentowały swój pobyt na terenie danej gminy). Każdy kandydat urodzony przed 1 sierpnia 1972 r. musi ponadto złożyć oświadczenie lustracyjne.
Każdy komitet może zgłosić w danej gminie tylko jednego kandydata. Także kandydat na wójta (burmistrza czy prezydenta) może startować na tę funkcję tylko w jednej gminie. Prawo nie zakazuje natomiast kandydatowi na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) jednoczesnego startu na radnego gminy, ale tylko tej, w której kandyduje na wójta. Jeśli kandydat wygra wybory na wójta i zdobędzie także mandat radnego, wówczas mandat radnego automatycznie wygasa.
Zgodnie z kalendarzem wyborczym, termin zgłaszania kandydatów na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast mija w środę 26 września o północy. Jeśli do tego czasu w gminie nie zostanie zgłoszony żaden kandydat lub tylko jeden, gminna komisja przez rozwieszenie obwieszczeń wzywa do dodatkowych zgłoszeń. Termin zgłaszania kandydatów zostaje wówczas przedłużony o pięć dni. Jeśli mimo to żaden kandydat nie zostanie zgłoszony, wójta w tajnym głosowaniu wybiera rada gminy.
Zobacz: Ustrój i jednostki
W przypadku, gdy zostanie zarejestrowany tylko jeden kandydat, wybory zostają przeprowadzone, ale za wybranego uważa się tego kandydata, który w głosowaniu uzyskał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeśli kandydat tej większości nie uzyska, wójta wybiera rada gminy w tajnym głosowaniu. Prawo zgłoszenia wójta ma grupa radnych stanowiąca co najmniej jedną trzecią jej składu. Jeśli rada gminy nie wybierze wójta w terminie dwóch miesięcy od dnia wyborów, premier na wniosek ministra ds. administracji wyznacza osobę, która będzie pełniła tę funkcję do końca kadencji.
Jeśli w wyborach na wójta, burmistrza i prezydenta miasta zgłoszono co najmniej dwóch kandydatów, za wybranego uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów.
Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzymał więcej niż połowy ważnie oddanych głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie (tzw. II turę). W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów. Za wybranego w II turze uważa się tego kandydata, który otrzymał więcej ważnie oddanych głosów.
Nowelizacja Kodeksu wyborczego - która weszła w życie w styczniu br. - wydłużyła kadencję wójtów, burmistrzów, prezydentów miast oraz radnych (gminy, powiatu, sejmiku wojewódzkiego) z czterech do pięciu lat. Oznacza to, że po wyborach samorządowych w 2018 r., kolejne odbędą się w 2023 r.
Nowela wprowadziła ponadto dwukadencyjność wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, która będzie liczona od tegorocznych wyborów samorządowych.
Wybory samorządowe odbędą się 21 października; druga tura głosowania odbędzie się dwa tygodnie później, 4 listopada. (PAP)
autorka: Aleksandra Rebelińska