Poradnik powstał z inicjatywy szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego Pawła Wojtunika. Pierwsze jego egzemplarze - jak powiedział PAP rzecznik CBA Jacek Dobrzyński - już trafiły do urzędów centralnych.
"Kolejna partia ma trafić do urzędów marszałkowskich i wojewódzkich, a w dalszej kolejności do urzędów na poziomie gmin" - dodał. Można go też przeczytać i ściągnąć ze strony CBA - www.cba.gov.pl.
"Walka z korupcją to nie tylko ściganie i zatrzymywanie sprawców, to też prewencja, a zauważyliśmy, że do tej pory edukacja i profilaktyka w tym zakresie były prawie niewidoczne" - dodał. Zapowiedział, że publikowany będzie kolejny poradnik, tym razem dla przedsiębiorców.
Dlaczego CBA zdecydowało się w pierwszej kolejności edukować urzędników? "Są jedną z grup najbardziej narażonych na tego typu zachowania. Spotykają się z przypadkami osób, którym bardzo zależy, by coś załatwić szybciej lub łatwiej. Powinni wiedzieć, czym jest korupcja i w jaki sposób sobie z tym problemem radzić" - podkreślił Dobrzyński.
Oprócz podstawowych definicji i przepisów prawnych w poradniku są też rady przydatne w codziennej pracy urzędników.
Według autorów publikacji, urzędnik powinien zwracać uwagę już na pierwsze "sygnały", czyli sugestie "załatwienia sprawy w inny sposób". CBA radzi, by w takiej sytuacji urzędnik "zdecydowanie" poinformował interesanta, że "takie zachowanie może być potraktowane jako przekupstwo", a w razie dalszych sugestii "poprosił go o dokładną interpretację swojego zachowania".
Jak powinien zareagować urzędnik, gdy próba wręczenia łapówki jest ewidentna? Jak wynika z poradnika, urzędnik ma prawo dokonać tzw. "obywatelskiego zatrzymania" (jest ono możliwe tylko w sytuacji, gdy osoba zostaje złapana na gorącym uczynku lub po pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, a zachodzi obawa, że będzie chciała się ukryć lub nie będzie można ustalić jej tożsamości). Musi przy tym poinformować osobę, która złożyła mu nielegalną propozycję, że dopuściła się przestępstwa, a następnie "niezwłocznie poinformować" o wszystkim CBA lub policję, opisać zdarzenie w notatce służbowej i zabezpieczyć dowody przestępstwa - np. pieniądze.
Autorzy poradnika zastrzegają równocześnie, że tego typu działania powinny się odbywać w obecności osoby trzeciej, tak by sprawca nie mógł twierdzić, że został pomówiony.
CBA zwraca też uwagę, że urzędnicy nie mogą zachowywać się w sposób, który mógłby być uznany za próbę nakłaniania, namawiania do wręczenia łapówki lub prowokację. Z publikacji wynika również, że gdy dojdzie do przestępstwa, nie mogą zwracać sprawcy przekazanych im pieniędzy.
Biuro radzi, by urzędnicy informowali swoich przełożonych o jakichkolwiek próbach wywierania na nich presji korupcyjnej. Powinni też to zrobić, jeśli wiedzą, że łapówkę mógł przyjąć inny urzędnik.
Poradnik zawiera listę symptomów, które mogą świadczyć, że ryzyko wystąpienia korupcji jest duże. Autorzy wymieniają m.in. problemy finansowe urzędników, ich ewentualną skłonność do hazardu, nawiązywanie towarzyskich relacji z petentami czy nadużywanie alkoholu lub zażywanie narkotyków.
W poradniku CBA zastrzega, że przestępstwem nie jest wręczanie czy przyjmowanie zwyczajowych dowodów wdzięczności - kwiatów, czekoladek, długopisów; pod warunkiem jednak, że dostajemy lub dajemy je po, a nie przed załatwieniem sprawy.
Jeden rozdział publikacji w całości poświęcony jest przykładom korupcji. CBA zamieściło w nim przykłady niektórych zakończonych spraw, ale bez podawania szczegółów dotyczących np. zatrzymywanych osób, firm czy miejsc, gdzie doszło do korupcji.
Czytaj także: Czy istnieje etyczny samorząd>>