Specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy uciekającym z terytorium tego państwa do Polski w związku z konfliktem zbrojnym
W dniu 12 marca 2022 r. w Dzienniku Ustaw ogłoszono specustawę regulującą kwestię udzielania pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa Dz. U. poz. 583).
Specustawa uznaje za legalny pobyt obywateli ukraińskich oraz ich małżonków nieposiadających ukraińskiego obywatelstwa w Polsce przez 18 miesięcy liczonych od 24 lutego 2022 r. jeśli osoby te wjechały legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bezpośrednio przez ukraińsko-polską granicę w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. i deklarują zamiar pozostania na terytorium Polski.
Ustawa daje tym osobom m.in.:
- możliwość korzystania ze służby zdrowia oraz edukacji
- możliwość podjęcia pracy oraz prowadzenia działalności gospodarczej
- prawo do licznych świadczeń.
Z praktycznych względów Ukraińcom rekomenduje się o wystąpienie z wnioskiem o nadanie numeru PESEL. PESEL będzie potrzebny do złożenia wniosków o udzielenie świadczeń, a także do dopełnienia formalności związanych z podjęciem pracy oraz prowadzeniem działalności gospodarczej. Złożenie wniosku o udzielenie numeru PESEL rejestruje także pobyt w Polsce obywatela Ukrainy uciekającego przed wojną, w przypadku gdy, jego wjazd nie został uprzednio zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej.
Wnioski o PESEL dla Ukraińców można składać od 16 marca 2022 r.
Z uwagi na konieczność dostosowania infrastruktury technicznej do nowej sytuacji wnioski będzie można składać w dowolnym urzędzie gminy od najbliższej środy (16 marca 2022 r.).
Wynika to z Komunikatu Ministra Cyfryzacji z 12 marca 2022 r. w sprawie określenia terminu wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających stosowanie przepisów art. 4-10 ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. poz. 584).
Wniosek o PESEL dla Ukraińca - gdzie znaleźć formularze
Nowe formularze wniosku zostały udostępnione przez Ministra Cyfryzacji tutaj: https://mc.bip.gov.pl/ogloszenia/wzor-wniosku-o-nadanie-numeru-pesel-w-zwiazku-z-konfliktem-na-ukrainie.html
Formularze są dwujęzyczne tj. polsko-ukraińskie oraz polsko-rosyjskie.
Wniosek o nadanie numeru PESEL obywatelowi Ukrainy zawiera:
1) imię (imiona);
2) nazwisko;
3) unikalny numer ewidencyjny nadany przez organ ukraiński;
4) obywatelstwo;
5) imię matki osoby małoletniej, o ile zostało udokumentowane;
6) nazwisko matki osoby małoletniej, o ile zostało udokumentowane;
7) imię ojca osoby małoletniej, o ile zostało udokumentowane;
8) nazwisko ojca osoby małoletniej, o ile zostało udokumentowane;
9) numery PESEL rodziców, o ile zostały nadane i są znane;
10) datę urodzenia;
11) miejsce urodzenia;
12) kraj urodzenia;
13) płeć;
14) datę wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
15) datę złożenia wniosku;
16) adnotację o tym, czy odciski palców zostały pobrane;
17) adnotację urzędnika o wyniku lub przyczynach braku weryfikacji z rejestrem obywateli Ukrainy prowadzonym przez Straż Graniczną;
18) informacje dotyczące sprawowania faktycznej opiekę nad dzieckiem , w tym między innymi wskazanie stosunku pokrewieństwa z dzieckiem – jeżeli taki istnieje, a w przypadku jego braku – innej relacji łączącej tę osobę z dzieckiem;
19) oświadczenie o przybyciu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa;
20) oświadczenie o byciu małżonkiem obywatela Ukrainy, który przybył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa;
21) oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku oraz klauzulę o treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”;
22) własnoręczny czytelny podpis wnioskodawcy albo adnotację pracownika organu gminy o przyczynie braku podpisu;
23) własnoręczny podpis osoby ubiegającej się o nadanie numeru PESEL, która ukończyła 12. rok życia, albo adnotację pracownika organu gminy o przyczynie braku podpisu.
Do wyżej wskazanych danych stosuje się sposób transliteracji określony w art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 25 listo pada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1326).
Wniosek ten może zawierać:
1) adres poczty elektronicznej;
2) numer telefonu komórkowego;
3) zgodę na:
a) wprowadzenie danych, o których mowa w pkt 1 lub 2, do rejestru danych kontaktowych, o którym mowa w art. 20h ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2021 r. poz. 2070),
b) potwierdzenie profilu zaufanego, o którym mowa w art. 3 pkt 14 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.
Skutkiem przekazania powyższych danych oraz udzielenia zgód jest automatyczne potwierdzenie profilu zaufanego dla osoby wnioskującej. Może być to dla obywatela Ukrainy przydatny instrument w przyszłości.
Jak złożyć wniosek o PESEL?
Zgodnie z art. 4 ust. 2-21 specustawy wniosek o nadanie numeru PESEL obywatelowi Ukrainy, trzeba złożyć osobiście w siedzibie organu gminy na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzonym własnoręcznym czytelnym podpisem, wypełnionym przez wnioskodawcę albo przez pracownika tego organu na podstawie danych podanych przez wnioskodawcę.
W imieniu osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych lub posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych ubiegającej się o nadanie numeru PESEL wniosek ten powinien złożyć jeden z rodziców, opiekun, kurator, opiekun tymczasowy, o którym mowa w art. 25 specustawy, lub osoba sprawująca faktyczną pieczę nad dzieckiem.
Podczas składania wniosku pobiera się od osoby, której dotyczy wniosek, odciski palców. Przy czym nie pobiera się odcisków palców od osoby:
1) która nie ukończyła 12. roku życia;
2) od której chwilowo fizycznie nie jest możliwe pobranie odcisków któregokolwiek z palców;
3) od której pobranie odcisków palców jest fizycznie niemożliwe.
Odciski palców pobiera się w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 54 ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych.
Co trzeba okazać przy składaniu wniosku? Jaka fotografia?
Przy składaniu wniosku o nadanie numeru PESEL należy okazać:
- dokument podróży, Kartę Polaka lub inny dokument ze zdjęciem umożliwiający ustalenie tożsamości,
- w przypadku osób poniżej 18 roku życia – także dokument potwierdzający urodzenie,
Co ważne, może być to także dokument unieważniony, a mając na uwadze wyjątkowość sytuacji, w przypadku braku dokumentów należy złożyć oświadczenie.
Do wniosku niezbędne jest także zdjęcie spełniające wymagania jak do dowodu osobistego tj.:
- kolorowa fotografia o wymiarach 35×45 mm wykonana na jednolitym jasnym tle, z równomiernym oświetleniem, mająca dobrą ostrość oraz odwzorowującą naturalny kolor skóry, obejmująca wizerunek od wierzchołka głowy do górnej części barków, tak aby twarz zajmowała 70-80% fotografii, przedstawiająca osobę w pozycji frontalnej, z zachowaniem symetrii w pionie, i odzwierciedlająca w sposób niebudzący uzasadnionych wątpliwości wizerunek twarzy osoby składającej wniosek,
- osoba na fotografii powinna patrzeć na wprost oraz mieć naturalny wyraz twarzy, zamknięte usta, twarz nieprzysłoniętą włosami, widoczne brwi, oczy i źrenice,
- osoba na fotografii powinna być przedstawiona bez nakrycia głowy oraz bez okularów z ciemnymi szkłami (z pewnymi wyjątkami).
Urzędy gminy mogą zapewnić możliwość nieodpłatnego wykonania takiej fotografii.
Kiedy PESEL nie może być nadany?
Organ gminy odmawia w drodze decyzji nadania numeru PESEL, w przypadku gdy:
1) fotografia załączona do wniosku nie spełnia ww. wymagań określonych w art. 29 ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych;
2) nie zostały pobrane odciski palców, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 4 ust. 9 specustawy;
3) potwierdzenie tożsamości nastąpiło na podstawie oświadczenia, o którym mowa w art. 4 ust. 13 specustawy, a w wyniku weryfikacji, o której mowa w ust. 14, ustalono, że w rejestrze, o którym mowa w art. 3 ust. 3, zamieszczono serię i numer dokumentu stanowiącego podstawę przekroczenia granicy.
Od decyzji odmownej nie służy odwołanie.
Katarzyna Fiedeń, adwokat, GKR Legal