HFPC: zapisy projektu o darmowej pomocy prawnej - rozczarowują
Zapisy projektu ustawy o bezpłatnej pomocy prawnej w większości rozczarowują - oceniła Fundacja Helsińska w opinii odnoszącej się do tego projektu. Zdaniem HFPC zbyt mało osób będzie uprawnionych do takiej pomocy, niewystarczający jest też jej zakres.
Nowe przepisy, zapowiedziane w expose premier Ewy Kopacz jako "Prawo dla każdego", mają wprowadzić system pomocy prawnej składający się z dwóch modułów - nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnej informacji prawnej. Projekt tych regulacji w połowie grudnia trafił do konsultacji. Ustawa ma wejść w życie od początku 2016 r. Rząd - według zapowiedzi MS - ma zająć się projektem w marcu.
"Brak rządowego systemu bezpłatnego poradnictwa prawnego na etapie przedsądowym, a dodatkowo rozproszenie instytucji oferujących taką usługę prowadzi w konsekwencji do sytuacji, w której obywatele nie mają zapewnionego równego dostępu do pomocy prawnej" - wskazała HFPC, przyznając jednocześnie, że projekt "odpowiada na ważną kwestię społeczną".
Jednocześnie w opinii dodano jednak, że "zaproponowany krąg osób uprawnionych do otrzymania nieodpłatnej pomocy prawnej jest zbyt wąski". Projekt zakłada bowiem, że w skali całego kraju powstanie co najmniej 1549 punktów, w których nieodpłatnie będzie świadczona pomoc prawna przez adwokatów lub radców prawnych tylko osobom uprawnionym do świadczeń z pomocy społecznej.
"Osoby zwracające się o nieodpłatną pomoc prawną w zdecydowanej większości nie spełniają warunków do otrzymywania świadczeń z pomocy społecznej" - zaznaczyła fundacja, opierając się na własnych doświadczeniach. Dodała, że nowe przepisy w zaproponowanej formie objęłyby "stosunkowo mało liczną grupę osób żyjących w skrajnym ubóstwie", które i tak mogą korzystać z poradnictwa prawnego na podstawie ustawy o pomocy społecznej.
Polecamy serwis: Opieka społeczna
Także zakres wsparcia, jakie mogłoby być udzielone, jest niewystarczający, szczególnie w odniesieniu do pomocy w sporządzaniu pism. "Nie powinno się wykluczać możliwości pomocy w sporządzaniu prostych pism procesowych w zakresie postępowań przygotowawczych, sądowych (karnych i cywilnych) i sądowoadministracyjnych (...) stanowią one często główny przedmiot zainteresowania osób poszukujących nieodpłatnej pomocy prawnej" - głosi opinia.
Krytycznie w opinii oceniono także brak możliwości udzielenia pomocy z zakresu prawa podatkowego. "Sprawy podatkowe są bardzo zawiłe i zasadna byłaby możliwość bezpośredniego kontaktu celem uzyskania porady prawnej w zakresie rozwiązania konkretnego problemu" - napisała fundacja.
Projekt przewiduje możliwość telefonicznej informacji prawnej dla każdego obywatela. Wojewodowie w przetargach mają wyłonić instytucje (także spośród organizacji pozarządowych), które poprowadzą infolinie. "Nie widać żadnego uzasadnienia dla obecności obsługi infolinii w każdym województwie. (...) Centrum informacji prawnej powinno być jedno, ogólnopolskie" - oceniła HFPC. Ponadto, jej zdaniem, zbyt dużą ingerencją w prawo do prywatności jest zamierzenie, aby treść rozmów prowadzonych z użyciem infolinii była utrwalana.
Resort sprawiedliwości informował, że przy tworzeniu infolinii zamierzeniem ministerstwa jest "wykorzystanie doświadczeń organizacji pozarządowych realizujących usługę pomocy prawnej".
Zdaniem HFPC organizacje pozarządowe powinny być także zaangażowane - obok adwokatów i radców prawnych - w świadczenie nieodpłatnych porad prawnych. "Niezasadnie wyłączono od możliwości świadczenia pomocy prawnej aplikantów adwokackich i radcowskich" - uznała również fundacja.
W trwających konsultacjach zastrzeżenia w sprawie ograniczenia darmowej pomocy prawnej tylko do osób uprawnionych do pomocy społecznej zgłosiła już pełnomocnik rządu ds. równego traktowania prof. Małgorzata Fuszara. Wskazywała też, że niektóre ze szczegółowych kryteriów zawartych w ustawie "mogą nastręczać trudności interpretacyjne, co z kolei może się przekładać na trudności w ustaleniu kręgu osób fizycznych uprawnionych do skorzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej".
Pomoc prawna ma polegać na: poinformowaniu uprawnionego o obowiązującym stanie prawnym, przysługujących uprawnieniach lub spoczywających obowiązkach; wskazaniu sposobu rozwiązania problemu prawnego; pomocy w sporządzeniu projektu pisma w zakresie niezbędnym do udzielenia pomocy (oprócz pism procesowych w postępowaniach przygotowawczym lub sądowym i pism w postępowaniu sądowo-administracyjnym); sporządzeniu projektu pisma procesowego o zwolnienie od kosztów sądowych lub o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. MS zakłada, że pomoc nie obejmie spraw z zakresu prawa podatkowego, celnego, dewizowego, handlowego i działalności gospodarczej, z wyjątkiem jej rozpoczynania.((PAP)
Zobacz również: Bezpłatne porady prawne dla osób potrzebujących