Nadzór organu prowadzącego ograniczony jest wyłącznie do działalności szkoły lub placówki w zakresie spraw finansowych i administracyjnych. W przypadku, w którym wójt wydaje wytyczne - niezależnie od ich formy - narzucając tym samym stosowanie konkretnych rozwiązań, wkracza w zakres zadań przypisanych ustawowo dyrektorom.
Czy organ prowadzący może ingerować w kompetencję dyrektora szkoły?
Wójt (odpowiednio: burmistrz, prezydent miasta), występując jako organ prowadzący szkołę, nie posiada kompetencji do określania w drodze zarządzenia (ani w żadnej innej formie) zasad organizacji pracy jednostek oświatowych. Te zostały już określone przepisami prawa zawartymi w ustawie z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (dalej: Prawo oświatowe).
Między sprawowaniem nadzoru nad prawidłowością działania a narzucaniem rozwiązań ukierunkowujących na konkretne działanie jest stosunkowo cienka granica. Organ prowadzący nie powinien ingerować w obszar, który ustawodawca przekazał do wyłącznej kompetencji dyrektorów.
Nadzór nad szkołą - zasady
Organ prowadzący szkołę lub placówkę sprawuje nadzór nad jej działalnością w zakresie spraw finansowych i administracyjnych. Nadzorowi podlega w szczególności:
- prawidłowość dysponowania przyznanymi szkole lub placówce środkami budżetowymi oraz pozyskanymi przez szkołę lub placówkę środkami pochodzącymi z innych źródeł, a także gospodarowania mieniem;
- przestrzeganie obowiązujących przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników i uczniów;
- przestrzeganie przepisów dotyczących organizacji pracy szkoły i placówki.
Ponadto organ prowadzący szkołę lub placówkę (a w zakresie działalności dydaktyczno-wychowawczej i opiekuńczej również organ sprawujący nadzór pedagogiczny) może ingerować w ich działalność wyłącznie w zakresie i na zasadach określonych w Prawie oświatowym.
PRZYKŁAD
Prezydent miasta wydał akt pod nazwą "Zasady organizacji pracy szkół, przedszkoli i placówek oświatowych w roku szkolnym (…)". Dokument, jak wskazywał organ, miał zawierać wytyczne co do sposobu sporządzania arkusza organizacji szkoły i przedszkola. Wytyczne miały ułatwić dyrektorom przygotowanie arkuszy. Jednak poza zapisami mającymi charakter instrukcji wypełniania arkusza, w akcie zawarto również takie, które wprost stanowiły zasady organizacji. Prezydent określił m.in.:
- komu powierza się opieka nad odziałem przedszkolnym,
- komu nie przydziela się godzin ponadwymiarowych,
- sposób, w jaki dyrektor weryfikuje zatrudnienie nauczycieli, w tym kiedy mogą być zatrudnieni nauczyciele emeryci,
- możliwość zatrudnienia dodatkowo pracowników niepedagogicznych będących na stanowiskach kierowniczych,
- warunki, na jakich można zatrudnić nauczycieli na czas określony,
- możliwość zatrudnienia nauczycieli, którzy nie wyrazili zgody na ograniczenie obowiązkowego wymiaru godzin,
- optymalną liczbę wychowanków/uczniów w oddziałach.
Wojewoda uznał, że tego typu uregulowania są nie tyle instrukcją wypełniania arkusza organizacji szkoły i przedszkola, ile aktem określającym organizację pracy jednostek oświatowych w danym roku szkolnym (co zresztą wynika już z samego tytułu), który zawiera konkretne dyrektywy do wykonania i przestrzegania skierowane do wymienionych w nim podmiotów. Stanowisko wojewody podzielił również sąd, podnosząc, że prezydent działał z naruszeniem prawa i bez upoważnienia ustawowego wkroczył w kompetencje dyrektorów jednostek oświatowych.
Przykład opracowano na podstawie wyroku NSA z 13 kwietnia 2022 r., sygn. akt III OSK 4941/21.
Organizacja szkoły to zadanie jej dyrektora
Kompetencje dyrektora szkoły lub placówki oświatowej określa szczegółowo art. 68 Prawa oświatowego. Zgodnie z tą regulacją to dyrektor jest kierującym działalnością danej jednostki oświatowej, dysponentem środków określonych w planie finansowym, kierownikiem zakładu pracy. W tym zakresie przypisanych uprawnień dyrektor jest samodzielny, a każda ingerencja organu prowadzącego polegająca na wydawaniu wytycznych co do organizacji pracy jednostki oświatowej nie ma uzasadnienia w obowiązujących przepisach i stanowi istotne naruszenie prawa.
Nadzór sprawowany przez organ prowadzący co do zasady może ingerować w działalność szkoły lub przedszkola, ale ingerencja ta musi odbywać się w zakresie i na zasadach określonych w Prawie oświatowym. Tu przede wszystkim należy prawidłowo definiować sprawowanie nadzoru jako weryfikację i zatwierdzanie konkretnych działań, proponowanych bądź realizowanych przez dyrektorów jednostek oświatowych. To wskazuje następczy charakter czynności nadzoru. Każda próba uprzedniego narzucenia dyrektorom placówek oświatowych konkretnych rozwiązań, w formie np. wytycznych co do oczekiwanego sposobu ich działania, w istocie ogranicza ich ustawowe uprawnienia (por. wyrok NSA z 13 kwietnia 2022 r., sygn. akt III OSK 4941/21).
|
Z ORZECZNICTWA Przepisy Prawa oświatowego nie dają organowi wykonawczemu prawa do wydawania wytycznych do opracowania arkusza organizacji szkoły lub przedszkola przez dyrektora szkoły lub przedszkola w takim zakresie, w jakim wytyczne te ingerowałyby w samodzielne kompetencje dyrektorów takich placówek oświatowych. Czym innym jest sprawowanie nadzoru, czy też zatwierdzanie konkretnych działań (w tym arkuszy organizacji poszczególnych placówek), które zazwyczaj stanowią czynność następczą, a czym innym próba uprzedniego narzucenia dyrektorom placówek konkretnych rozwiązań i związania ich wytycznymi, skutkiem czego ustawowe uprawnienia dyrektorów zostałyby ograniczone na rzecz organów prowadzących szkoły. Ustalenie wiążących wytycznych poprzez określenie sposobu sporządzania arkuszy organizacyjnych wkracza w zakres ustawowych zadań realizowanych przez kierujących nimi dyrektorów. Wyrok NSA z 13 kwietnia 2022 r., sygn. akt III OSK 4941/21 |
Piotr Maliszewski
wieloletni pracownik administracji samorządowej, praktyk specjalizujący się w tematyce prawa samorządowego, pomocy społecznej, porządku publicznego i bezpieczeństwa
Podstawa prawna
- art. 10 ust. 1, art. 55, art. 57, art. 58, art. 68 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082; ost. zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1116)
Więcej w: Gazeta Samorządu i Administracji