W dniu 11 października 2013 r. Sejm RP uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych, dotyczącą podwykonawstwa przy realizacji zamówień publicznych, w szczególności zamówień na roboty budowlane. Jest to projekt rządowy wniesiony do laski marszałkowskiej w dniu 28 lutego 2013 r., który został przygotowany przez Urząd Zamówień Publicznych.
Jak czytamy na stronie Urzędu Zamówień Publicznych podstawowym celem ustawy jest uregulowanie w sposób kompleksowy kwestii podwykonawstwa w zamówieniach publicznych w zakresie zapewnienia podwykonawcom pełnej i terminowej zapłaty należnego im wynagrodzenia oraz zapewnienia jakości w zamówieniach publicznych poprzez wybór wykonawców mających odpowiedni potencjał (w szczególności podwykonawczy) oraz ograniczenie ryzyka sporów przy realizacji zadań publicznych.
Zobacz również: Podniesienie progu stosowania ustawy Prawo zamówień publicznych
Aktualnie obowiązujące przepisy prawa w sposób ograniczony regulują kwestie związane z wykonywaniem umów o zamówienie publiczne. Jest to szczególnie istotne z uwagi na występujące przypadki nieuregulowania lub nieterminowego uregulowania należności za świadczenia wykonane przy realizacji zamówienia publicznego na roboty budowlane przez podmioty będące podwykonawcami lub dalszymi podwykonawcami.
Pomimo tego, że obecne przepisy nie zabraniają wprowadzenia uregulowań dotyczących podwykonawstwa do umów w sprawie udzielenia zamówienia publicznego, pojawiające się problemy dotyczące podwykonawstwa, wskazują na konieczność wprowadzenia rozwiązań systemowych w tym zakresie bezpośrednio w przepisach ustawy - Prawo zamówień publicznych.
Uchwalone przez Sejm rozwiązania mają służyć:
1. wzmocnieniu ochrony słusznych praw podwykonawców uczestniczących w procesie realizacji zamówień publicznych, w szczególności zapewnienia terminowej oraz pełnej wypłaty należnego im wynagrodzenia (zwiększenie bezpieczeństwa udziału małych i średnich przedsiębiorstw w realizacji zamówień),
2. wzmocnieniu bezpieczeństwa prawidłowej realizacji zamówień publicznych,
3. wyborowi wykonawców mających odpowiedni potencjał do realizacji zamówień publicznych,
4. ograniczeniu ryzyka pojawiania się sporów na etapie realizacji zamówień publicznych,
5. zapewnieniu odpowiedniej jakości realizacji zamówień publicznych, przez powierzanie ich podwykonawcom dającym gwarancję prawidłowego wykonania podzlecanych robót.
Uchwalona ustawa wprowadza przede wszystkim mechanizmy ograniczające ryzyka braku wypłaty przez wykonawcę należnego wynagrodzenia podwykonawcy zamówienia publicznego. Na mocy przyjętych przepisów wykonawca staje się podmiotem bezpośrednio odpowiedzialnym względem zamawiającego za wypełnianie swych zobowiązań w stosunku do podwykonawców przy realizacji zamówień publicznych. Podwykonawstwo zamówień na roboty budowlane staje się istotnym elementem kontraktu z wykonawcą. Niewywiązywanie się ze zobowiązań w stosunku do podwykonawców stanowić może zatem podstawę do nałożenia sankcji na wykonawcę z powodu niewywiązywania się ze swych zobowiązań w stosunku do zamawiającego. Wprowadzany mechanizm zwiększa motywację wykonawców do właściwej realizacji zobowiązań z tytułu umów o podwykonawstwo.
Przepisy uchwalonej ustawy nakładają na wykonawcę obowiązek przedkładania zamawiającemu umów o podwykonawstwo zawieranych przy realizacji zamówień na roboty budowlane. Obowiązek ten dotyczył będzie podwykonawców świadczących zarówno roboty budowlane jak i dostawy oraz usługi. Obowiązek ten dotyczył będzie podwykonawców, z którymi umowy zawarł bezpośrednio sam wykonawca jak i dalszych podwykonawców. Tym samym, ochrona podwykonawców zostanie w istotny sposób rozszerzona w stosunku do norm kodeksu cywilnego i zostaną nią objęci nie tylko podwykonawcy świadczący roboty budowlane przy inwestycjach budowlanych, ale także podwykonawcy świadczący dostawy i usługi, z wyjątkiem umów o podwykonawstwo na dostawy i usługi, o wartości mniejszej niż 0,5% wartości umowy w sprawie zamówienia publicznego oraz tych umów na dostawy i usługi, które zostały wskazane przez zamawiającego jako niepodlegające obowiązkowi przedłożenia. Wyłączenia te jednak nie będą dotyczyły umów o wartościach większych niż 50 000 zł.
Wprowadzony zostanie mechanizm stymulujący wykonawcę do wywiązywania się ze zobowiązań względem podwykonawcy, powodujący iż brak dowodów zapłaty należnego podwykonawcom wynagrodzenia spowoduje wstrzymanie wynagrodzenia należnego wykonawcy lub kolejnej zaliczki.
Zaakceptowanym podwykonawcom i dalszym podwykonawcom przysługiwało będzie prawo do zwrócenia się do zamawiającego o dokonanie bezpośredniej zapłaty należnego wynagrodzenia w sytuacji, w której wykonawca od takiego obowiązku będzie się uchylał. Równocześnie, kwota stanowiąca sumę bezpośredniej zapłaty będzie potrącana z wynagrodzenia wykonawcy, a brak zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom będzie stanowiło przesłankę nałożenia kary umownej na wykonawcę. Natomiast w sytuacji wielokrotnego nieuzasadnionego uchylania się wykonawcy od obowiązków w zakresie wypłaty należnego wynagrodzenia względem podwykonawców może to stanowić także podstawę do odstąpienia od umowy z wykonawcą.
Jeżeli wykonawca zgłosi uzasadniony sprzeciw wskazując na niezasadność zapłaty zamawiający oddaje kwotę do depozytu sądowego. Kwota jest zabezpieczona co powoduje ograniczenie ryzyka konieczności zapłaty podwójnego wynagrodzenia wykonawcy i podwykonawcy. Gorącym zwolennikiem tego rozwiązania jest Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa.
Uchwalona przez Sejm ustawa wprowadza również definicję legalną umowy o podwykonawstwo oraz określa zasady dotyczące stawiania wymagań w zakresie umów o podwykonawstwa już na etapie przetargu.
Przyjęte w uchwalonej ustawie przepisy umożliwiają zamawiającemu określenie w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ) wymagań, które powinna spełniać umowa o podwykonawstwo robót budowlanych. Ustawa wskazuje, iż termin zapłaty nie może być dłuższy niż 30 dni. Spełnienie oczekiwań zamawiającego dotyczących wymagań stanowi podstawę akceptacji umowy o podwykonawstwo, co umożliwia uruchomienie ww. mechanizmu bezpośredniej zapłaty. Powinno to zapewnić lepszy wpływ na jakość podwykonawstwa w zamówieniach publicznych.
Kolejną regulacją przewidzianą w uchwalonych przez Sejm przepisach jest możliwość zastrzeżenia przez zamawiającego do osobistej realizacji przez wykonawcę kluczowych części zamówienia na roboty budowlane lub usługi oraz, w ramach zamówienia na dostawy, prac związanych z rozmieszczeniem i instalacją. Przedmiotowa regulacja stanowi wyważony kompromis pomiędzy swobodą wykonawcy w zakresie zlecenia podwykonawstwa zamówienia publicznego, a ochroną interesów zamawiającego dotyczących zapewnienia realizacji kluczowych części zamówienia bezpośrednio przez wykonawcę, którego niezbędny do realizacji zamówienia potencjał, zasoby, doświadczenie i inne warunki zostały potwierdzone w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Jednocześnie, wskutek zastrzeżenia przez zamawiającego do osobistej realizacji przez wykonawcę kluczowych części zamówienia, o tego rodzaju zamówienie będą mogły się ubiegać przedsiębiorstwa mające odpowiedni własny potencjał. Natomiast przedsiębiorstwa nieposiadające własnych zasobów zmobilizuje to do zgromadzenia odpowiedniego potencjału w miejscu realizacji zamówienia publicznego, co może mieć istotne znaczenie dla wzrostu potencjału polskiej gospodarki.
Uchwalone przepisy przewidują, że warunkiem zapewnienia płatności należnego wynagrodzenia podwykonawcy jest utrzymywanie płynności finansowej samego wykonawcy w trakcie realizacji robót budowlanych. Stąd też, uchwalona ustawa wprowadza obowiązek bieżącego zaliczkowania realizacji umowy o roboty budowlane zawartej na okres dłuższy niż 12 miesięcy. Przy czym, udzielanie kolejnych zaliczek przez zamawiającego będzie wymagać przedstawienia dowodów zapłaty wymagalnego wynagrodzenia podwykonawcom realizującym część zamówienia, za które zaliczka została wcześniej wypłacona.
Podkreślić należy, iż rozwiązania przewidziane w przedmiotowej ustawie przyczynią się do wzmocnienia mechanizmów nadzoru nad prawidłowym wykonywaniem zamówień publicznych oraz mają ogromne znaczenie dla zapewnienia sprawnego i niezakłóconego wykonywania zamówień publicznych oraz uczestnictwa małych i średnich przedsiębiorstw w realizacji zamówień publicznych.
Polecamy serwis: Zamówienia publiczne