Zasady ogólne postępowania administracyjnego to ogół norm uregulowanych w art. 6-16 k.p.a. stanowiących wytyczne dla organów administracji publicznej. Zasady te tworzą zamknięty katalog przepisów, jednocześnie nie mają ustawowego nazewnictwa.
Katalog zasad ogólnych ma powszechne zastosowanie w ramach postępowania jurysdykcyjnego. Należy zaznaczyć, że każda z zasad jest obowiązującą normą prawa, a nie tylko wskazówką czy zaleceniem. Oznacza to, że złamanie zasady równa się złamaniu prawa. Zasady ogólne podlegają konkretyzacji w przepisach szczegółowych k.p.a.
Zobacz również: Prawo administracyjne
Katalog zasad ogólnych do 1 czerwca
Do 1 czerwca 2017 r. w k.p.a. można wyróżnić było 14 zasad ogólnych. Wyróżniano:
- Zasadę legalności (art. 6);
- Zasadę praworządności (art. 7);
- Zasadę prawdy obiektywnej (art.7);
- Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli (art. 7);
- Zasada zaufania do władzy publicznej (art.8);
- Zasada informowania (art. 9);
- Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu (art. 10);
- Zasada przekonywania (art. 11);
- Zasada szybkości (i ograniczonego formalizmu) - (art.12);
- Zasada ugodowego załatwiania spraw - (art.13);
- Zasada pisemności (i formy dokumentu elektronicznego) - (art.14);
- Zasada dwuinstancyjności (art. 15);
- Zasada trwałości decyzji administracyjnej (art.16§1);
- Zasada sądowej kontroli administracji (art.16§2).
Nowy katalog zasad ogólnych
Nowelizacja wprowadza do k.p.a. lub modyfikuje następujące zasady:
Zasada przyjaznej interpretacji przepisów (in dubio pro libertate) - art.7a Polega ona na rozstrzyganiu wątpliwości na korzyść strony w przypadku gdy przedmiotem postępowania administracyjnego jest nałożenie na stronę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie stronie uprawnienia, a w sprawie pozostają wątpliwości co do treści normy prawnej. Zasady tej nie stosuje się gdy sprzeciwiają się temu sporne interesy stron albo interesy osób trzecich, na które wynik postępowania ma bezpośredni wpływ.
Zasada współdziałania organów - art.7b - Organy administracji publicznej w toku postępowania współdziałają ze sobą w zakresie niezbędnym do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i prawnego sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli oraz sprawność postępowania, przy pomocy środków adekwatnych do charakteru, okoliczności i stopnia złożoności sprawy.
Zasada zaufania do władzy publicznej z art.8§1 otrzymuje nowe brzmienie: Organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.
Zasada pewności prawa (uprawnionych oczekiwań) – art. 8§2 - Organy administracji publicznej bez uzasadnionej przyczyny nie odstępują od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym.
Zasada ugodowego załatwiania spraw z art. 13 zmienia się w zasadę polubownego rozstrzygania kwestii spornych: Organy administracji publicznej w sprawach, których charakter na to pozwala, dążą do polubownego rozstrzygania kwestii spornych oraz ustalania praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania w należących do ich właściwości sprawach, w szczególności przez podejmowanie czynności:
- skłaniających strony do zawarcia ugody, w sprawach, w których uczestniczą strony o spornych interesach;
- niezbędnych do przeprowadzenia mediacji.
Zasada dwuinstancyjności z art. 15 otrzymuje nowe brzmienie: Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Podsumowanie
Wszelkie nowości i modyfikacje w zmianach ogólnych postępowania administracyjnego mają na celu rozwiązanie problemu przewlekłości postępowań a także zwiększenie zaufania obywateli do władzy publicznej. O pewnych instytucjach z góry można powiedzieć, że przyniosą dobrą zmianę, natomiast o innych nie można powiedzieć nic dopóki nie zostaną sprawdzone w praktyce.
Ostateczna ocena wprowadzonych zmian będzie możliwa dopiero gdy zostaną wypróbowane w praktyce, co pozwoli ocenić ich przydatność i praktyczną stosowalność.
Opracowano na podstawie:
- ustawa z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 23; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 2138)