Dodatek węglowy: Kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat za fałszywe oświadczenie. Nikt na poważnie nie traktuje zagrożenia tą karą

Do gminy nie przyjechał żaden nowy mieszkaniec. Dotychczasowi popędzili do urzędu złożyć wnioski o dodatki węglowe. I nastąpiło w nich „rozmnożenie” rodzin. Co poprzedziło korygowanie wpisów pieców do CEEB.  

Dodatek węglowy: kilka rodzin i jeden piec

Dodatek węglowy to 3000 zł. Można jednak otrzymać 6000 zł, 9000 zł, 12000 zł itd. Po spełnieniu kilku niewygórowanych warunków z ustawy o dodatku węglowym i bez naruszania jej zapisów.

Parlament, a wcześniej rząd nie zdecydował się na system:

1. „jeden dodatek węglowy na piec” albo
2. „wartość dodatku węglowego zależy od powierzchni domu/mieszkania” (kryterium m2 mieszkania jest np. przy dodatku mieszkaniowym).

Rząd wybrał rozwiązanie – „3000 zł na jedno lub wieloosobowe gospodarstwo domowe”. Są to osoby pozostające ze sobą w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Pokrewieństwo oraz płeć nie są kryteriami prawnymi przy określaniu składu gospodarstwa domowego. Dlatego osoby w związkach partnerskich mają takie samo prawo do dodatku węglowego jak małżeństwa.

Każde gospodarstwo spełniające ww. warunki i mieszkające w domu z piecem zgłoszonym w CEEB otrzyma 3000 zł. Nawet, gdy kilka mieszka w jednym domu i wszystkie korzystają z tego samego pieca węglowego. W przypadku kilkupiętrowych domów można to uzasadnić – wystarczy porównać ilość węgla do ogrzania parterowego domu z jednym gospodarstwem z piętrowym domem dla kilku. Jednak w przypadku mieszkań o powierzchni np. 60 m2, koszt ogrzewania zimą 2022 r./2023 r. będzie mniej więcej taki sam dla jednego jak i kilku gospodarstw w takim mieszkaniu.

Kiedy nowelizacja przepisów o dodatku węglowym?

W szeregu sytuacji twierdzenie wnioskodawców, że w ich domach jest kilka gospodarstw domowych, będzie odpowiadało zapisom ustawy o dodatku węglowym. Często można wykazać dowodami pośrednimi dlaczego w jednym domu mieszkają osobne rodziny:

1. „brat buduje własny dom” (samodzielne gospodarstwo domowe nr 1);
2. „siostra jest w trakcie rozwodu” (samodzielne gospodarstwo domowe nr 2);
3. "mąż kuzynki wyjechał na rok za granicę, kuzynka zrezygnowała z najmu w stolicy i skorzystała z gościny u rodziny" (samodzielne gospodarstwo domowe nr 3);
4. „dziadek i babcia pomagają ww. osobom goszcząc je we własnym domu” (samodzielne gospodarstwo domowe nr 4) itd.

Są setki innych przyczyn uzasadniających odrębne życie w jednym domu kilku rodzin: śmierć męża, bankructwo firmy, separacja, źle wynagradzana praca albo jej utrata, przewlekła choroba, niedawna operacja w szpitalu, wypadek samochodowy ...

Osoby wnioskujące na jeden adres o łącznie 6000 zł albo 9000 zł często działają w ramach obowiązującego prawa. Dlatego nie rozwiążą powstałego problemu przepisy karne, a nowelizacja ustawy o dodatku węglowym.

Kara za nieprawdę w dodatku węglowym – od 6 miesięcy do 8 lat

Co z osobami, które naprawdę wyłudzą dodatek węglowy? Nikt nie ma złudzeń - będzie ich dużo. Tu odpowiedź jest prosta. Grozi im kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Karę wprowadza art. 233 § 6 k.k. Jest to kara za fałszywe oświadczenie. Odpowiedzialność karna za ten czyn jest ściśle związana z przestępstwem składania fałszywych zeznań przed sądem. Ustawodawca w kodeksie karnym najpierw uregulował to ostatnie przestępstwo. A następnie zasady karania za złożenie fałszywych zeznań nakazał stosować do składania fałszywych oświadczeń.

Karanie osób wyłudzających dodatek węglowy jest bardzo trudne. Z dorobku Sądu Najwyższego wynika, że prokurator musiałby przed sądem udowodnić, że wnioskodawca świadomie zataił lub podał nieprawdziwe informacje we wniosku o dodatek węglowy (np. zob. postanowienie SN – Izba Karna z 13 maja 2010 r., sygn. akt II KK 274/09). W większości sytuacji jest to niemożliwe do przeprowadzenia. Wystarczy, że osoba oskarżana podniesie przed sądem argument, że źle zrozumiała pojęcie „gospodarstwo domowe”. Dlatego źle określiła jego skład. I ... jest wolna od odpowiedzialności karnej.

Odpowiedzialność karna za składanie fałszywych oświadczeń

Złożenie pisma w urzędzie pod rygorem odpowiedzialności karnej to rodzaj transakcji wiązanej. Zyskiem dla gminy jest uniknięcie nakładu pracy wynikającej z pełnej kontroli wniosku o dodatek węglowy. Urzędnicy mogą założyć, że przeciętny człowiek nie chce pójść do więzienia na 6 miesięcy bo wyłudził 3000 zł dodatku węglowego. Z oświadczeniem wiąże się więc domniemanie jego prawdziwości. Zyskiem dla wnioskodawcy jest uniknięcie przejścia żmudnej procedury sprawdzenia wniosku, a wcześniej załączenia dziesiątków dokumentów jako załączników potwierdzających prawdziwość informacji we wniosku.

Wniosek o dodatek węglowy informuje o odpowiedzialności karnej

Warunkiem ukarania na podstawie art. 233 § 6 k.k. jest uprzedzenie wnioskodawcy o grożącej mu odpowiedzialności karnej. Musi się to odbyć na poziomie:

1. ustawy o dodatku węglowym oraz
2. wzoru wniosku o wypłatę dodatku węglowego.

 I te warunki zostały spełnione. Odpowiednie ostrzeżenia są na eksponowanym miejscu na pierwszej stronie wniosku i tuż nad miejscem na złożenie podpisu na ostatniej.

Nikt na poważnie nie rozważa karania wnioskodawców

Na dziś nikt jednak nie traktuje na poważnie kary pozbawienia wolności dla osób, które złożyły nieprawdziwe wnioski o dodatek węglowy. Nie przejmują się nią wnioskodawcy, jej zastosowania nie przewidują politycy. Np. wypowiedziała się w tej sprawie minister klimatu i środowiska Anna Moskwa:

 "(...) Wspólne korzystanie z infrastruktury grzewczej przez kilka rodzin w jednym budynku jest w Polsce powszechne. Jest to ten sam mechanizm, który jest przy dodatku osłonowym, dodatku węglowym. Przy tym dodatku są sytuacje, bardzo częsty polski obrazek – mamy kilka pięter, duży piec zaopatrujący cały dom, czy też kilka mieszkań. Bardzo częsty też powiatowy obraz – duży kocioł i kilka gospodarstw domowych, mieszkających odrębnie, cztery, pięć, każdy z nich tworzy odrębne gospodarstwo domowe, prowadzące własny budżet, tym samym są upoważnieni do wypłaty tej konkretnej kwoty w zależności od źródła ciepła, oczywiście, pod warunkiem że złożyli wniosek do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków"

oraz

"Mamy zaufanie do obywateli. Wierzymy, że urzędnicy dopełnią wszystkich czynności. To oświadczenie obywatela oraz Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków to w naszej opinii wystarczające źródło. Nie wyobrażam sobie, że teraz urzędnik rusza do poszczególnych mieszkań, liczy mieszkańców, sprawdza kotły. Nie jesteśmy państwem policyjnym."

W praktyce nie przewidują stosowania tych kar samorządowcy. Ale przede wszystkim sceptyczni są zwykli Polacy. Ich komentarze w mediach społecznościowych są tu jednomyślne: „Nie da się udowodnić, że osoby które otrzymały 9000 zł jako trzy rodziny w rzeczywistości tworzą jedną rodzinę. Jak?”.

ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym Dz.U. 2022 poz. 1692