Definicję imprezy masowej, jej rodzaje oraz pojęcie meczu piłkarskiego określa ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych z 20 marca 2009 r. (w skrócie: UBIM). Oprócz meczów piłkarskich wymienione są w niej imprezy masowe artystyczno-rozrywkowe, sportowe oraz podwyższonego ryzyka. We wstępie ustawy sprecyzowano również pojęcie czasu trwania imprezy masowej; kwestię tego, kim jest organizator; rolę służb porządkowych i informacyjnych oraz to, co należy rozumieć poprzez zabezpieczenie imprezy masowej.
Bezpieczeństwo wydarzeń piłkarskich
W myśl ustawy meczem piłkarskim nazywamy sportową imprezę masową mającą na celu współzawodnictwo sportowe w dyscyplinie piłka nożna, odbywającą się na stadionie lub innym obiekcie sportowym, na którym liczba miejsc udostępnionych dla widzów jest większa niż 1000. Zagadnienie bezpieczeństwa wydarzeń piłkarskich obejmuje swoim zakresem rozdział trzeci ustawy. Istotna jest w tym kontekście elektroniczna identyfikacja osób uczestniczących w widowisku sportowym, szczególnie w wypadku klubów grających w trzech najwyższych klasach rozgrywkowych mężczyzn (ekstraklasa, I i II liga). Ciężar zwiększenia bezpieczeństwa przez identyfikację osób, które stanowiłyby ewentualne zagrożenie dla odbycia się meczu spoczywa na organizatorze. Ponadto dostęp do wszystkich danych zgromadzonych w systemach identyfikacji przysługują organizatorowi rozgrywek, właściwemu polskiemu związkowi sportowego (Polskiemu Związkowi Piłki Nożnej), organizatorowi imprezy masowej (klubowi), osobom zajmującym się dystrybucją biletów oraz policji w zakresie poprawności wprowadzonych danych, jak i w związku z prowadzonym postępowaniem przygotowawczym. Długość ich posiadania przez organizatora wynosi 2 lata od dnia zakupu ostatniego biletu przez daną osobę (u osób z zakazem klubowym lub stadionowym okres ten biegnie od dnia upływu okresu obowiązywania zakazu). Dane nie mogą być nieprawdziwe, nieaktualne lub zdobyte z naruszeniem ustawy. Sprzedaż biletu uprawniającego do wejścia na teren obiektu musi więc odbyć się po uprzednim uzyskaniu informacji , dotyczących imienia i nazwiska oraz numeru PESEL, potwierdzonych okazaniem ważnego dokumentu tożsamości. Osobom ukaranym zakazem uczestniczenia w sportowych imprezach masowych, zakazem klubowym, stadionowym, zagranicznym lub co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że w czasie imprezy mogą powodować zagrożenie, organizator nie może udostępniać biletu lub innego dokumentu umożliwiającego wejście na obiekt. Przepisom polskiej ustawy nie podlegają cudzoziemcy, którzy zdobyli bilet w innym kraju aniżeli miejsce odbywania się meczu. Ma to szczególne znaczenie w przypadku rozgrywek międzynarodowych. Ustawa przewiduje też konieczność obecności pełnoletniego opiekuna dziecka poniżej 13 roku życia.
Zakaz klubowy i stadionowy
Instytucjami wprowadzonymi przez UBIM z 2009 roku są zakazy klubowe i stadionowe. Pierwszy z nich przewidziany jest dla osób łamiących regulamin obiektu lub imprezy masowej. Jest on nakładany przez klub piłkarski, organizatora rozgrywek lub związek sportowy i polega na zakazie uczestniczenia w kolejnych imprezach masowych przez niego przeprowadzanych. To właśnie organizator wyznacza kryteria zachowań niedozwolonych, grożących karą. Zakaz może obejmować zakresem swojego zastosowania również mecze wyjazdowe, z zastrzeżeniem, że nie może przekraczać dwóch lat, a osoba której dotyczy musi zostać poinformowana o jego nałożeniu w ciągu 7 dni. Nowelizacja ustawy spowodowała, że środkiem odwoławczym w takiej sytuacji nie jest - jak do tej pory - wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy skierowany do Komisji Ligi Ekstraklasy S.A., lecz do klubu. Co ciekawe środek ten powoduje wstrzymanie obowiązywania zakazu do momentu ponownego rozpatrzenia i wydania nieodwołalnego rozstrzygnięcia, tak więc do tego czasu kibic oczekujący na werdykt może chodzić na mecze. Z kolei zakaz wstępu na imprezy masowe (zakaz stadionowy) orzeka sąd na podstawie naruszenia ustawy lub Kodeksu wykroczeń. Połączony jest on z obowiązkiem każdorazowego stawiania się w czasie trwania meczu na posterunku lub innym wyznaczonym przez komendanta policji miejscu. Okres kary może wynosić od 2 do 6 lat i może obejmować wszystkie imprezy masowe na terytorium kraju lub tylko mecze wyznaczonych drużyn. Spore kontrowersje w środowisku prawniczym wywoływała szczególnie instytucja zakazu klubowego. Miało to związek z arbitralnością uchwalanych regulaminów, braku ich zatwierdzenia przez inny organ oraz niezgodnością z szeregiem norm konstytucyjnych. Była Rzecznik Praw Obywatelskich Irena Lipowicz zwróciła także uwagę na naruszenie fundamentalnych, demokratycznych zasad takich jak zaufanie obywatela do państwa i prawa. Zastrzeżenia budziła głównie możliwość penalizowania przez organizatora zachowań, za które ustawa nie przewiduje kary oraz niejasność charakteru odwołania się od decyzji klubu oraz werdyktu Komisji Ligi. Warto podkreślić, że nie był to pierwszy raz, kiedy poddawana była w wątpliwość zgodność fragmentów UBIM z konstytucją. Pod wpływem wyroku TK z maja 2014 roku wykreślone zostało pociągnięcie do odpowiedzialności karnej za niedostosowanie się do regulaminu obiektu lub imprezy. Powyższy wyrok miał też wpływ na aktualny kształt ustawy, ponieważ artykułu 42 ust.1 został do niego dostosowany ubiegłoroczną nowelizacją. U jej podstaw stało przeświadczenie, że nie można karać za czyny nieprzewidziane w ustawie, a jedynie w prywatnym dokumencie.
Zobacz również: Bezpieczeństwo imprez masowych - przepisy karne
Wymagania wobec organizatora
Ciężar zapewnienia bezpieczeństwa meczu piłkarskiego w polskiej ekstraklasie rozłożony jest pomiędzy Polski Związek Piłki Nożnej a organizatora imprezy, czyli kluby piłkarskie. Ważną rolę odgrywają też prezydenci miast, burmistrzowie, wójtowie, wojewodowie oraz w szczególności jednostki policji i straży pożarnej w zakresie przewidzianym przez UBIM. Źródłem danych dotyczących przebiegu meczów pod względem bezpieczeństwa oprócz obecności delegata PZPN, który każdorazowo sporządza raport z imprezy, jest monitoring. Możliwość jego stosowania oraz wykorzystania do wszczęcia postępowania karnego lub o wykroczenie, a także jako dowód w sprawie zapewnia ustawa. Co więcej, na organizatorze może spoczywać obowiązek zastosowania monitoringu, jeśli stadion znajduje się na liście obiektów objętych takim obowiązkiem lub w przypadku imprezy podwyższonego ryzyka. UBIM przewiduje również szereg wymogów, które musi spełnić organizator, takich jak zapewnienie łączności między podmiotami odpowiadającymi za bezpieczeństwo, zaplecza medycznego i higieniczno-sanitarnego, udziału służb porządkowych i informacyjnych (ich liczba zależna jest od ilości uczestników), dróg ewakuacyjnych oraz wydzielenia pomieszczenia dla służb kierujących zabezpieczeniem imprezy masowej. W corocznie sporządzanym przez Polski Związek Piłki Nożnej raporcie dotyczącym stopnia bezpieczeństwa na polskich stadionach ukazywana jest statystyka występowania niepożądanych zachowań, aktów agresji i przypadków zamykania stadionów (w całości lub części) z powodu wandalizmu lub chuligaństwa na trybunach. Z każdym sezonem rozgrywkowym częstotliwość ich występowania ulega zdecydowanemu zmniejszeniu. Ponadto zauważono konieczność większej współpracy pomiędzy środowiskami piłkarskimi, kibicowskimi i administracją publiczną zamiast pozbawiania widowiska sportowego uroku, jakim jest rozgrywanie meczów przy pełnym stadionie i głośnym dopingu. W tym celu uznano, że konieczne jest ograniczenie aktywności wojewodów w zakresie wniosków o odbycie się imprezy masowej bez udziału publiczności.
Nowelizacja UBIM z 2015 roku
Ostatnia nowelizacja ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych z 11 września 2015 roku wprowadziła liberalizację przepisów dotyczących organizacji meczów i sprzedaży biletów, jednak pewne jej punkty budzą zastrzeżenia. Przede wszystkim ułatwione zostało funkcjonowanie systemów identyfikacji uczestników imprezy przez brak konieczności utrwalania wizerunku twarzy lub obowiązku posiadania karty kibica. Potrzebny jest jedynie dowód tożsamości, na którym widnieje imię i nazwisko oraz PESEL. Dopuszczona została również możliwość sprzedaży biletów na miejsca stojące (ich liczba nie może przekraczać 25% ogólnej liczby miejsc), co z pewnością przyczyni się do zwiększenia frekwencji na meczach piłkarskich. Inną zmianą wprowadzoną przez nowelizację jest skrócenie okresu zgłaszania imprezy masowej do właściwego organu z 30 do 14 dni przed jej odbyciem, przy założeniu że wynika to z uzasadnionych przyczyn, a charakter imprezy nie jest sprzeczny z przeznaczeniem budowlanym obiektu. Zwraca się jednak uwagę na obszerność dokumentów koniecznych do jej zgłoszenia. Nowością jest możliwość nałożenia zakazu klubowego przez organizatora rozgrywek (Ekstraklasa S.A.) lub związek sportowy (PZPN). Jego zaskarżenie możliwe będzie poprzez złożenie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy w klubie (wcześniej rolę organu odwoławczego pełniła Komisji Ligi Ekstraklasy S.A. lub PZPN). Po wyczerpaniu drogi odwoławczej w postaci wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy możliwe jest zaskarżenie zakazu do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Znacznym odciążeniem pod względem finansowym jest dla klubów niższych lig (począwszy od trzeciej klasy rozgrywkowej mężczyzn) zniesienie obowiązku posiadania kompatybilnych systemów identyfikacji, czyli tzw. bramek przez które przechodzi się przed meczem, zobowiązane są do tego jedynie kluby ekstraklasy, pierwszej i drugiej ligi. Największe zastrzeżenia budzi jednak wprowadzenie niewyraźnego i nie do końca określonego pojęcia „przejazdu zorganizowanej grupy uczestników masowej imprezy sportowej”, czyli przejazdu kibiców piłkarskich na mecz wyjazdowy swojej drużyny. Osoba uczestnicząca w takim przejeździe, która posiada broń, wyroby pirotechniczne, materiały wybuchowe lub inne niebezpieczne przedmioty, zgodnie z nowo wprowadzonym przepisem podlega zakazowi wstępu na imprezy masowe lub karze pozbawienia albo ograniczenia wolności. Możliwa jest także kara grzywny nie niższa niż 3000 złotych. Większą ochronę uzyskały w myśl nowelizacji służby porządkowe i informacyjne. Ich znieważenie lub napaść na członków tych służb będzie traktowana jako przestępstwo. Według ekspertów nowelizacja zdecydowanie ułatwia organizowanie meczów oraz możliwość uczestnictwa w tych wydarzeniach, jednak ustawa tak naprawdę wymaga napisania od nowa. W opinii większości kibic piłkarski w większym stopniu powinien być traktowany jako konsument, a nie jak potencjalny chuligan.
Polecamy serwis: Bezpieczeństwo