Tytułem wstępu wskazać należy, iż zgodnie z postanowieniami art. 49 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach[1] [dalej: uo], wpisu do rejestru dokonuje marszałek województwa właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podmiotu albo ze względu na miejsce wykonywania działalności. Wpisu dokonuje się na wniosek lub z urzędu. Według obowiązującego stanu prawnego, marszałek województwa wpisuje z urzędu do rejestru posiadacza odpadów, który uzyskał pozwolenie zintegrowane, pozwolenie na wytwarzanie odpadów, zezwolenie na zbieranie odpadów lub zezwolenie na przetwarzanie odpadów, decyzję zatwierdzającą program gospodarowania odpadami wydobywczymi lub zezwolenie na prowadzenie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych; koncesję na podziemne składowanie odpadów; a także podmiot, który uzyskał wpis do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości - na podstawie ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach[2] [dalej: ucpg] – jeżeli podmioty te nie uzyskały wpisu do rejestru przed rozpoczęciem działalności (art. 51 uo).
Zasadą jest, zgodnie z art. 50 ust. 2 i 3 uo, że działalność w zakresie gospodarowania odpadami (wymieniona w ustawie o odpadach) prowadzić może wyłącznie podmiot wpisany do rejestru, a wpis taki uzyskać powinien przed rozpoczęciem działalności, składając w tym celu stosowny wniosek.
Powyższy rejestr prowadzony jest w systemie teleinformatycznym, w rozumieniu art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r., o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.[3]
Zobacz: Zadania
Dokonując wpisu do rejestru, marszałek województwa tworzy indywidualne konto w BDO i zawiadamia podmiot o aktywacji konta, podając przy tym identyfikator (login) i hasło dostępu do konta. Dokonując wpisu, marszałek nadaje także indywidualny numer rejestrowy.
Zakres podmiotowy rejestru, czyli kto wpis do BDO uzyskać powinien
Podejmując w tym miejscu próbę udzielenia odpowiedzi na, często pojawiające się ostatnimi czasy, pytania związane z istnieniem po stronie określonych podmiotów obowiązku złożenia wniosku i uzyskania wpisu do BDO wskazać należy, iż na gruncie ustawy o odpadach, marszałek dokonuje wpisu na wniosek m.in.: posiadaczy odpadów prowadzących przetwarzanie odpadów zwolnionych z obowiązku uzyskania zezwolenia na przetwarzanie odpadów, transportujących odpady; a także wytwórców odpadów obowiązanych do prowadzenia ewidencji odpadów (art. 50 ust. 1 pkt 5 uo).
Gminny PSZOK w BDO
W rezultacie noweli ustawy o odpadach, jaka miała miejsce w lipcu br.[4], obowiązek złożenia wniosku o wpis do BDO spoczywać będzie także na określonych podmiotach z zakresu ucpg tj. punktach selektywnej zbiórki odpadów komunalnych prowadzonych samodzielnie przez gminę lub wspólnie z inną gminą lub gminami, a także podmiotach, które uzyskały wpis do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.
Regulacje te wejdą co prawda w życie od 1 stycznia 2020 r., jednak pamiętać należy, że w świetle regulacji przejściowej, gmina prowadząca obecnie PSZOK, ma obowiązek złożenia wniosku o wpis do rejestru takiego PSZOK w terminie do 30 listopada 2019 r. Wniosek zawierać ma informacje o nazwie oraz adresie PSZOK (art. 21 ww. noweli). Począwszy od 1 stycznia 2020 r., każdy wniosek o wpis PSZOK do rejestru zawierać powinien adres PSZOK, a także kod i nazwę rodzajów zbieranych odpadów komunalnych.
Urząd Gminy w BDO?
Wracając w tym miejscu do regulacji ustawy o odpadach, w zakresie, w jakim określa podmioty obowiązane złożyć wniosek o wpis do BDO wskazano, że obowiązek taki ciąży m.in. na wytwórcach odpadów obowiązanych do prowadzenia ewidencji odpadów.
Zgodnie z postanowieniami art. 66 ust. 1 uo, posiadacz odpadów jest obowiązany do prowadzenia na bieżąco ich ilościowej i jakościowej ewidencji, zgodnie z katalogiem odpadów określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 4 ust. 3 uo. Obowiązek prowadzenia ewidencji odpadów nie dotyczy jednak wszystkich posiadaczy odpadów. Ustawodawca jasno określa w tym zakresie wyłączenia wskazując, że ewidencji odpadów nie prowadzi m.in. wytwórca odpadów komunalnych, a także podmioty, o których mowa w art. 45 ust. 1 pkt 1 uo.
W świetle tego ostatniego przepisu, z obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów zwolniony jest podmiot prowadzący działalność inną niż działalność gospodarcza w zakresie gospodarowania odpadami, który zbiera odpady opakowaniowe i odpady w postaci zużytych artykułów konsumpcyjnych, w tym zbieranie leków i opakowań po lekach przez apteki, przyjmowanie zużytych artykułów konsumpcyjnych w sklepach, systemy zbierania odpadów w szkołach, placówkach oświatowo-wychowawczych, urzędach i instytucjach (nieprofesjonalna działalność w zakresie zbierania odpadów).
W odniesieniu do powyższego należy wskazać, iż skoro ww. podmioty zwolnione są, z mocy prawa, z obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów, to w konsekwencji, z uwagi na brzmienie art. 50 ust. 1 pkt 5 uo, nie mają także obowiązku składania wniosku o wpis do BDO.
Rozpatrując powyższe z punktu widzenia Urzędu Gminy nie ulega wątpliwości, że w powyższym ujęciu gmina i jej aparat pomocniczy jest wytwórcą odpadów w rozumieniu art. 3 pkt 32 uo. Zgodnie z tym przepisem, przez wytwórcę odpadów rozumie się bowiem każdego, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów), oraz każdego, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów; wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej.
Problemem w praktyce, zwłaszcza wobec rozbieżnych stanowisk i braku jednoznacznych kryteriów ustawowych, okazać się może często ustalanie, czy w urzędzie gminy wytwarzane są wyłącznie odpady komunalne, co pozwalałoby uznać, że zachodzi jedna z powyżej wspomnianych, negatywnych przesłanek obowiązku składania wniosku o wpis do BDO tj. brak obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów.
Z legalnej definicji „odpadów komunalnych” wynika, że stanowią one odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych; niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne pozostają niesegregowalnymi (zmieszanymi) odpadami komunalnymi, nawet jeżeli zostały poddane czynności przetwarzania odpadów, która nie zmieniła w sposób znaczący ich właściwości (art. 3 pkt 7 uo).
W odniesieniu do ww. definicji ministerstwo środowiska swego czasu wskazywało m.in., „że w przypadku odpadów niezawierających odpadów niebezpiecznych, wytwarzanych w wyniku działalności gospodarczej lub działalności o innym charakterze poza gospodarstwami domowymi, zaliczenie ich do kategorii odpadów komunalnych odbywa się z uwzględnieniem łącznie dwóch kryteriów – podobieństwa składu i podobieństwa charakteru odpadów do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Niewątpliwie kryteria te spełniają odpady powstające w związku z bytowaniem (w tym konsumpcją pracowników), podobnie traktuje się odpady biurowe, jak np. makulaturę biurową.
W przypadku odpadów opakowaniowych niebędących opakowaniami niebezpiecznymi niezwykle istotna jest analiza w konkretnym przypadku, czy ze względu na ilość czy rodzaj zawartych w nich produktów powyższe kryteria, a zwłaszcza podobieństwo charakteru zostało spełnione. Tak np. w przypadku działalności handlowej, w przypadku której powstają znaczne ilości odpadów opakowaniowych, trudno uznać je za mające charakter odpadów powstających w gospodarstwach domowych (chociaż ich skład jest niewątpliwie podobny lub taki sam). Tak samo w przypadku opakowań po testach do wykonywania badań próbek gruntów czy wód, w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez przedsiębiorcę – również takie opakowania nie są odpadami komunalnymi.”[5] Dla uznania, że w danym przypadku mamy do czynienia z odpadem komunalnym, Ministerstwo wprowadziło zatem nie tylko określone ustawą kryterium podobieństwa, ale także kryterium ilościowe. Pozostaje jednak otwartym ustalenie, gdzie jest granica ilości, przy której można mówić, że mamy, bądź nie mamy do czynienia z „odpadem komunalnym”.
Zobacz: Gospodarka komunalna
Uwzględniając ww. definicję legalną należy uznać, że, co do zasady, odpady wytwarzane w urzędach, biurach, szkołach, sądach, bądź innych tego typu instytucjach, ze względu na swój charakter i skład, w tym związany z bytnością ludzi, będą stanowić odpady komunalne, w rozumieniu uo. Wobec braku wyraźnych kryteriów prawnych, oceniając taki skład, czy charakter nie sposób, co do zasady, mówić o ilości wytworzonego odpadu jako determinanty uznania, że do czynienia mamy z „odpadem komunalnym”. Przez wzgląd na charakter lub skład odpadów wytworzonych w urzędzie do tych wytwarzanych w gospodarstwach domowych należałoby uznać, że odpadem komunalnym będą zarówno odpady związane z bytnością pracowników urzędu, jak również np. odpady biurowe, odpady opakowaniowe po materiałach biurowych, po sprzętach biurowych (np. zużyte tonery).
O ile generalnie odpady wytwarzane w urzędzie gminy będą stanowić odpady komunalne, problemem mogą okazać się np. wytwarzane w urzędzie odpady zawierające cechy odpadu niebezpiecznego. Wobec wyraźnego wyłączenia ustawowego, tego rodzaju odpadu, jako nie powstającego w gospodarstwie domowym, nie można zakwalifikować jako odpadu komunalnego. Do ewentualnej analizy zatem pozostaje, czy tego rodzaju odpadów nie można by kwalifikować jako odpadu „zużytych artykułów konsumpcyjnych”, o którym mowa w art. 45 ust. 1 pkt 1 uo, co pozwalałoby twierdzić o wystąpieniu drugiej z omawianych przesłanek braku obowiązku składania wniosku o wpis do BDO. Do ewentualnego rozważenia pozostaje także, czy fakt, że do czynienia mamy z „systemem zbierania odpadów w urzędzie”, bez względu na rodzaj wytwarzanego odpadu już nie stanowi, że urząd gminy podlega wyłączeniu z obowiązku wpisu do BDO na wniosek.
W odniesieniu do powyższych rozważań warto mieć także na uwadze, że w art. 51 ust. 2 pkt uo, ustawodawca wyłącza obowiązek marszałka dokonania wpisu do rejestru z urzędu podmiotów prowadzących działalność inną niż działalność gospodarcza w zakresie gospodarowania odpadami, które zbierają odpady opakowaniowe i odpady w postaci zużytych artykułów konsumpcyjnych, w tym zbieranie leków i opakowań po lekach przez apteki, przyjmowanie zużytych artykułów konsumpcyjnych w sklepach, systemy zbierania odpadów w szkołach, placówkach oświatowo-wychowawczych, urzędach i instytucjach (nieprofesjonalna działalność w zakresie zbierania odpadów).
Brak obowiązkowego wpisu = administracyjna kara pieniężna
W nawiązaniu do omawianej problematyki pamiętać należy, że prowadzenie działalności z zakresu gospodarki odpadami bez wymaganego wpisu do rejestru, obarczone jest sankcją w postaci administracyjnej kary pieniężnej. Kara ta wynosi nie mniej niż 5000 zł i nie może przekroczyć 1 000 000 zł.
[1] T.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 701;
[2] T.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2010;
[3] T.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 60;
[4] Ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 1403);
[5] https://www.gov.pl/web/srodowisko/zagadnienia-ogolne;
Joanna Kostrzewska
radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prawie administracyjnym ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego
Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu
www.ziemski.com.pl
Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl