Podstawa prawna działań wojewodów
Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych przyznała wojewodom nowe kompetencje dotyczące gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi. Zgodnie z art. 11c ust. 1 tejże ustawy wojewoda może, w drodze zarządzenia, zmienić lub wyłączyć wymagania dotyczące selektywnego zbierania odpadów komunalnych, określone w regulaminie utrzymania czystości i porządku w gminie oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2019 r. poz. 2010 i 2020 oraz z 2020 r. poz. 150 i 284).
Z przepisu tego wynika, iż wydanie przedmiotowego zarządzenia przez wojewodę ma charakter fakultatywny. Wojewoda może wydać tego typu zarządzenie, ale nie jest do tego zobowiązany. Ustawa nie określa także wprost przesłanek, które warunkowałyby wydanie przedmiotowego zarządzenia. Należy wszakże pamiętać, iż cała ustawa, w której zamieszczony został analizowany przepis, ma na celu m.in. przeciwdziałanie COVID-19, przez które rozumie się wszelkie czynności związane ze zwalczaniem zakażenia, zapobieganiem rozprzestrzenianiu się, profilaktyką oraz zwalczaniem skutków, w tym społeczno-gospodarczych, choroby zakaźnej u ludzi wywołanej wirusem SARS-CoV-2.
Zarządzenie wojewody może czasowo zmienić określone w aktach prawa miejscowego zasady selektywnej zbiorki odpadów komunalnych (np. dopuścić do łącznego zbierania frakcji, które zgodnie z regulaminem utrzymania czystości i porządku w gminach winny być gromadzone oddzielnie). Może też ono czasowo zawiesić prowadzenie selektywnej zbiórki stwarzając podstawę do gromadzenia wszystkich odpadów łącznie. Zarządzenie to z uwagi na swój charakter i adresatów winno być traktowane jako akt prawa miejscowego ze wszystkimi tego konsekwencjami, w tym podlegać publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Zgodnie z art. 11c ust. 2 ww. ustawy w swoim zarządzeniu wojewoda może także, na wniosek wójta, burmistrza albo prezydenta miasta, zmienić częstotliwość odbierania odpadów komunalnych oraz sposób świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych, określone w uchwałach rady gminy wydanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminie. Tym samym o ile zmiany dotyczące zasad selektywnej zbiórki mogą następować zarówno z urzędu, jak i wniosek organów wykonawczych gmin, o tyle zmiany w zakresie częstotliwości nie mogą być wprowadzane przez wojewodę z urzędu. Wniosek organu wykonawczego gminy jest w tym zakresie niezbędny. Ustawa nie przewiduje w tym zakresie udziału organu stanowiącego gminy.
Ustawa stanowi także, że w przypadku wydania zarządzenia, o którym mowa w art. 11c ust. 1, na obszarze województwa lub jego części, których zarządzenie dotyczy, nie stosuje się wymagań dotyczących selektywnego zbierania odpadów komunalnych, określonych w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Przykłady zarządzeń wojewodów
W praktyce wojewodowie niezwykle rzadko korzystają z przyznanych im uprawnień.
Jako przykład wydanych zarządzeń w przedmiotowym zakresie wskazać można zarządzenie Wojewody Małopolskiego z dnia 3 kwietnia 2020 roku w sprawie zmiany częstotliwości odbierania wybranych frakcji odpadów komunalnych na terenie Miasta i Gminy Myślenice (Dz. Urz. Woj. Małop. z 2020r. poz. 2701). W zarządzeniu tym wojewoda określił, że w okresie od 1 kwietnia 2020 roku (a więc z datą wcześniejszą niż wejście w życie zarządzenia) do 31 maja 2020 roku wywóz selektywnie zebranych odpadów komunalnych – papieru, tektury, tworzyw sztucznych, odpadów opakowaniowych wielomateriałowych i metali – ma się odbywać z częstotliwością co 4 tygodnie. Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy przewidywał w tym zakresie odbiór ww. odpadów raz na 2 tygodnie. Zarządzenie zostało opublikowane w wojewódzkim dzienniku urzędowym i weszło w życie z dniem ogłoszenia.
Częstotliwość odbioru odpadów selektywnie zebranych została zmieniona także zarządzeniem Wojewody Opolskiego z dnia 30 kwietnia 2020 roku w sprawie zmiany częstotliwości odbioru odpadów określonych frakcji na terenie gmin wchodzących w skład Związku Międzygminnego „Czysty Region” z siedzibą w Kędzierzynie-Koźlu (Dz. Urz. Woj. Opol. z 2020r. poz. 1348). W zarządzeniu określono, że szkło, papier, metale i tworzywa sztuczne mają być odbierane w zabudowie jednorodzinnej raz na dwa miesiące. Zmieniona częstotliwość zgodnie z zarządzeniem ma obowiązywać do odwołania. Także to zarządzenie zostało opublikowane w wojewódzkim dzienniku urzędowym i weszło w życie z dniem ogłoszenia.
Z nowoprzyznanych kompetencji dwukrotnie korzystał Wojewoda Wielkopolski. Po raz pierwszy wydając w dniu 16 kwietnia 2020 roku zarządzenie w sprawie zmiany częstotliwości odbioru odpadów ulegających biodegradacji, ze szczególnym uwzględnieniem bioodpadów, w zabudowach jednorodzinnych na terenie aglomeracji poznańskiej (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2020 r. poz. 3464). Wojewoda zmienił tym zarządzeniem częstotliwość odbioru wynikającą z regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach uchwalonego przez Zgromadzenie Związku Międzygminnego „Gospodarka Odpadami Aglomeracji Poznańskiej”. W zarządzeniu tym określono częstotliwość odbioru ww. odpadów nie rzadziej niż raz na dwa tygodnie, gdy tymczasem z regulaminu wynikała częstotliwość raz w tygodniu. Zmieniona częstotliwość odbioru odpadów ma obowiązywać do 31 maja 2020 roku. Także w tym przypadku dopełniono obowiązku ogłoszenia zarządzenia we właściwym trybie.
Po raz drugi Wojewoda Wielkopolski skorzystał z przyznanych mu kompetencji wydając zarządzenie z dnia 30 kwietnia 2020 roku w sprawie zmiany sposobu świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych na terenie powiatu gnieźnieńskiego (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2020r. poz. 3778). Zarządzeniem tym wojewoda ograniczył działalność PSZOKÓW nie rzadziej niż raz na dwa tygodnie. Zasady te mają obowiązywać do 31 maja 2020 roku. Zarządzenie zostało prawidłowo opublikowane i weszło w życie z dniem ogłoszenia.
Podsumowanie
Niewielka ilość dostępnych zarządzeń wojewodów podejmowanych na podstawie art. 11c ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych świadczy o ostrożnym podchodzeniu do nowoprzyznanych kompetencji. Przepis ten słusznie traktowany jest jako regulacja szczególna, która winna znaleźć zastosowanie w wyjątkowych przypadkach. Należy przy tym podkreślić, iż zmiany w gminnych systemach gospodarowania odpadami komunalnymi mogą być wprowadzane samodzielnie przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. W takim przypadku koniecznym jest jednak dochowanie dodatkowych wymogów proceduralnych związanych z uzyskaniem opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Organy samorządu nie mogą także odstąpić od zasad związanych z selektywną zbiórką wynikających z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz rozporządzeń wykonawczych, do czego upoważnieni zostali wojewodowie.
Maciej Kiełbus
prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, Partner, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, w szczególności prawa samorządowego
Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu
www.ziemski.com.pl
Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl