Jednostka pomocnicza gminy zarządza i korzysta z mienia komunalnego, a także rozporządza dochodami z tego źródła w zakresie określonym w statucie. W statucie można też określić zakres samodzielnych czynności dokonywanych przez jednostkę pomocniczą (art. 48 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; dalej: u.s.g.). Brak określenia w statucie:
● sposobu zarządzania i korzystania z mienia komunalnego,
● warunków rozporządzania dochodami z tego źródła,
● czynności, które miałaby podejmować w zakresie zarządzania mieniem
– skutkuje stwierdzeniem jego nieważności, ponieważ zagadnienia te należą wyłącznie do materii statutowej. Także niedopuszczalne będzie regulowanie ich w innym akcie prawnym (wyrok WSA w Opolu z 20 maja 2008 r.; sygn. akt II SA/Op 83/08). Za szczególnie wadliwe należy uznać przyznanie np. stowarzyszeniom kompetencji do decydowania o zbywaniu mienia sołectwa oraz reprezentowania sołectwa w obrocie cywilnoprawnym (wyrok NSA z 17 marca 1992 r., sygn. akt SA/Wr 238/92).
Polecamy produkt: Gazeta Samorządu i Administracji
Rada gminy nie może uszczuplić dotychczasowych praw sołectw do korzystania z mienia, jeżeli nie wyrazi na to zgody zebranie wiejskie (art. 48 ust. 2 u.s.g.). Ustawodawca gwarantuje też, że wszystkie przysługujące mieszkańcom wsi prawa własności, użytkowania, prawa rzeczowe i majątkowe pozostają nienaruszone (art. 48 ust. 3 u.s.g.).
Gmina nie ponosi jednak odpowiedzialności za zobowiązania innych gminnych osób prawnych (art. 49 ust. 1 u.s.g.). Natomiast gminne osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania gminy. Reguła ta ma ograniczone zastosowanie tylko do związków międzygminnych, gdyż gmina z całą pewnością ponosi odpowiedzialność w granicach wniesionego wkładu, a ponadto w zakresie, w jakim zobowiązana jest do pokrywania strat ponoszonych przez związek. Zasada ograniczenia odpowiedzialności gminy za działania innych podmiotów nie dotyczy też odpowiedzialności związku międzygminnego, jeżeli istnieje ważna podstawa prawna pozwalająca takiemu związkowi międzygminnemu na domaganie się od gminy pokrycia tych zobowiązań w formie składek (wyrok WSA w Kielcach z 21 grudnia 2011 r., sygn. akt II SA/Ke 545/11). Sąd Najwyższy z kolei wskazał, że gmina nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstwa komunalnego w likwidacji z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne pracowników tego przedsiębiorstwa (wyrok SN z 10 grudnia 1998 r., sygn. akt II UKN 372/98).
Obowiązkiem osób uczestniczących w zarządzaniu mieniem komunalnym jest zachowanie szczególnej staranności przy wykonywaniu zarządu zgodnie z przeznaczeniem (art. 50 u.s.g.). Obowiązkiem jest również ochrona tego mienia. Użyte w art. 50 u.s.g. pojęcia „zarząd” i „zarządzanie” należy rozumieć szeroko, jako podejmowanie wszelkiego rodzaju czynności dotyczących mienia komunalnego. Zdaniem NSA, chodzi przy tym o czynności w ramach zwykłego zarządu, jak i czynności, które przekraczają zwykły zarząd. Chodzi zarówno o czynności faktyczne, jak też procesowe, czynności podejmowane w ramach prawa cywilnego, jak również administracyjnego (wyrok NSA z 21 września 2011 r., sygn. akt I OSK 1022/11). Niezachowanie ustawowo określonych zasad i trybu postępowania przy okazji podejmowania przez radę gminy uchwały dotyczącej spraw z zakresu zarządzania mieniem komunalnym narusza art. 50 u.s.g. (wyrok NSA z 17 maja 1995 r., sygn. akt SA/Wr 275/95).
MACIEJ J. NOWAK
radca prawny, ekspert w zakresie prawa administracyjnego
PODSTAWA PRAWNA
● art. 48, art. 49, art. 50 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 446)
Polecamy serwis: Gospodarka komunalna