Na obszarach charakteryzujących się znacznym deficytem miejsc postojowych, jeżeli uzasadniają to potrzeby organizacji ruchu, w celu zwiększenia rotacji parkujących pojazdów samochodowych lub realizacji lokalnej polityki transportowej, zwłaszcza w celu ograniczenia dostępności tego obszaru dla pojazdów samochodowych lub wprowadzenia preferencji dla komunikacji zbiorowej, mogą zostać wprowadzone strefy płatnego parkowania (art. 13b ust. 2 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych; dalej: u.d.p.).
Najczęściej jednak, ze względu na charakter zabudowy i układ komunikacyjny, strefy ustalane są w centrach miast, zwłaszcza w obrębie zabytkowych starówek.
Uprawnienia radnych
Ustalenie strefy płatnego parkowania następuje w drodze uchwały rady gminy (rady miasta) na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta), zaopiniowany przez zarządy dróg i organy zarządzające ruchem na drogach.
Wyznaczając strefę płatnego parkowania, radni wprowadzają opłatę za parkowanie pojazdów samochodowych na drogach publicznych znajdujących się w obrębie strefy. Obowiązek ponoszenia przez parkujących opłat może być ustalony w odniesieniu do określonych w uchwale:
• dni roboczych,
• godzin lub
• całodobowo.
Ponadto rada gminy (rada miasta) podejmując decyzję o ustanowieniu strefy płatnego parkowania:
1) musi ustalić wysokość stawek opłaty za parkowanie, z tym że opłata za pierwszą godzinę parkowania pojazdu samochodowego nie może przekraczać 3 zł,
2) może wprowadzić opłaty abonamentowe lub zryczałtowane oraz zerową stawkę opłaty dla niektórych użytkowników drogi (np. preferencje dla mieszkańców strefy),
3) zobowiązana jest określić sposób pobierania opłat za parkowanie (najczęściej radni wybierają parkometry).
Stawki opłat ustala się, uwzględniając progresywne narastanie opłaty przez pierwsze 3 godziny parkowania, przy czym progresja nie może przekraczać powiększenia stawki opłaty o 20% za kolejne godziny w stosunku do stawki za poprzednią godzinę parkowania. Stawka opłaty za czwartą i za kolejne godziny parkowania nie może przekraczać stawki opłaty za pierwszą godzinę.
Radni mogą zróżnicować stawki opłat w zależności od miejsca parkowania.
Rada gminy (miasta) ustala również wysokość opłaty dodatkowej oraz sposób jej pobierania.
Pobór opłaty dodatkowej nie następuje w drodze decyzji administracyjnej, obowiązek jej ponoszenia wynika bowiem wprost z przepisów prawa.
Opłaty dodatkowe wraz z odsetkami za zwłokę podlegają przymusowej egzekucji w trybie określonym w ustawie z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Obowiązek ich wniesienia przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powinny zostać uiszczone.
Zwolnienia z obowiązku ponoszenia opłat
Z opłat za parkowanie zwolnione są ustawowo pojazdy:
• Policji, Inspekcji Transportu Drogowego, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Więziennej, Służby Celnej, służb ratowniczych,
• zarządów dróg,
• Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, a także sił zbrojnych państw obcych, jeżeli umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, tak stanowi,
• wykorzystywane w ratownictwie lub w przypadku klęski żywiołowej,
• autobusy szkolne, ale tylko przewożące dzieci do szkoły.
Dodatkowe zwolnienia od obowiązku uiszczenia opłat może wprowadzić rada gminy poprzez zastosowanie stawki zerowej dla niektórych użytkowników dróg.
Jak przygotować przetargi na boiska objęte programem Orlik 2012>>
Obowiązki zarządców ruchu
Po uchwaleniu przez radnych strefy płatnego parkowania organ właściwy do zarządzania ruchem na drogach w uzgodnieniu z zarządcą drogi:
1) musi wyznaczyć miejsca przeznaczone na parkowanie, w tym miejsca przeznaczone na parkowanie oznakowanych pojazdów konstrukcyjnie przeznaczonych do przewozu osób niepełnosprawnych o obniżonej sprawności ruchowej lub pojazdów zaopatrzonych w kartę parkingową,
2) ma możliwość wyznaczenia zastrzeżonych stanowisk postojowych (kopert) w celu korzystania z nich na prawach wyłączności w określonych godzinach lub całodobowo.
Opłaty za parkowanie
Opłaty za parkowanie pobiera zarząd drogi, a w przypadku jego braku – zarządca drogi. W przypadku zlecenia przez zarządcę drogi niezależnemu podmiotowi (np. firmie zewnętrznej w drodze przetargu) usługi polegającej na obsługiwaniu stref płatnego parkowania, całość zainkasowanych przez niego kwot powinna wpływać do kasy zarządcy drogi. Wynagrodzeniem wykonawcy usługi może być natomiast procentowo określona część zebranych należności.
Opłaty za parkowanie oraz opłaty dodatkowe przekazywane są do budżetów jednostek samorządu terytorialnego (w przypadku dróg samorządowych – gminy, miasta, powiatu lub województwa) lub na wyodrębniony rachunek bankowy Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (w przypadku dróg krajowych, ekspresowych i autostrad).
Opodatkowanie opłat za parkowanie
Opłaty za parkowanie oraz opłaty dodatkowe z tytułu braku opłaty za parkowanie nie są wynagrodzeniem za świadczoną usługę, ale opłatą i jako takie stanowią dochód publiczny. Dlatego nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Gminy straciły wpływ na rozwój przestrzenny>>
ORGANY ZARZĄDZAJĄCE RUCHEM
Organami zarządzającymi ruchem na drogach są:
• Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad – w odniesieniu do dróg ekspresowych, krajowych i autostrad (z wyjątkiem dróg krajowych w miastach na prawach powiatu),
• marszałek województwa – w odniesieniu do dróg wojewódzkich (z wyjątkiem dróg w miastach na prawach powiatu),
• starosta – w odniesieniu do dróg powiatowych i gminnych (z wyjątkiem dróg w miastach na prawach powiatu),
• prezydent miasta – w odniesieniu do dróg publicznych położonych w mieście (z wyjątkiem dróg ekspresowych i autostrad).
Z orzecznictwa
Zgodnie z art. 13b ust. 4 pkt 3 ustawy o drogach publicznych rada, ustalając strefę płatnego parkowania, określa sposób pobierania opłaty, o której mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1. Przez pojecie „sposób” należy rozumieć formę, zasadę czy też ogół czynności technicznych umożliwiających osiągnięcie celu w postaci dokonania opłaty za parkowanie w strefie. Żaden przepis ustawy nie ogranicza czasu, w którym możliwe jest nabywanie abonamentów lub dokonywania opłaty zryczałtowanej wcześniej niż na 14 dni przez początkowym terminem ich ważności.
Wyrok WSA w Szczecinie z 30 kwietnia 2008 r., sygn. akt II SA/Sz 159/2008
Z orzecznictwa
Obowiązujące przepisy ustawy o drogach publicznych nie przewidują postępowania, w wyniku którego dokonywano by wymiaru opłaty dodatkowej za nieuiszczenie opłaty za parkowanie w strefie płatnego parkowania, w trybie specjalnego i indywidualnego postępowania. Brak jest podstaw prawnych zawierających procedury, które powodowały nadanie obowiązkowi zapłaty opłaty dodatkowej indywidualnego charakteru w drodze wydania decyzji lub postanowienia przez właściwe organy władzy publicznej. Organy te mają obowiązek działać wyłącznie na podstawie i w granicach prawa (...). Skoro bowiem niewykonanie obowiązku prowadzi do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, którego celem jest doprowadzenie do przymusowego wykonania obowiązku, to w tym wypadku swoista konkretyzacja obowiązku następuje w tytule wykonawczym wszczynającym postępowanie egzekucyjne, zaś ochrona praw uczestników tego postępowania jest możliwa w drodze zaskarżenia do sądu administracyjnego na podstawie art. 3 § 2 pkt 3 postanowień, wydanych w tym postępowaniu (...). Obowiązek nie musi zostać zindywidualizowany w drodze decyzji, czy postanowienia, aby podlegał egzekucji.
Postanowienie WSA w Łodzi z 24 maja 2007 r., sygn. III SA/Łd 193/07
Z orzecznictwa
Jeżeli obowiązek uiszczenia opłat za postój w strefie płatnego parkowania wynika bezpośrednio z aktów prawa miejscowego, to nie jest konieczne doręczenie wystawionych przez kontrolerów strefy płatnego parkowania raportów stwierdzających brak opłaty za postój, by można było przeprowadzić postępowanie egzekucyjne.
Wyrok WSA w Białymstoku z dnia 18 kwietnia 2006 r., sygn. akt II SA/Bk 1082/2005
Z orzecznictwa
Nie budzi wątpliwości stwierdzenie, że obowiązek uiszczenia opłaty za parkowanie obciąża co do zasady właściciela pojazdu, bowiem to on jest z reguły korzystającym z drogi, chyba że udowodni, iż pojazd znalazł się w posiadaniu innej osoby.
Wyrok WSA w Opolu z dnia 5 grudnia 2008 r., sygn. akt I SA/Op 299/2009
Z interpretacji izb skarbowych
Pobieranie opłat za parkowanie pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania jest zwolnione z opodatkowania podatkiem od towarów i usług, jeżeli gmina we własnym zakresie realizuje pobór tych opłat, natomiast pobór dodatkowej opłaty za nieuiszczenie opłaty podstawowej nie podlega w ogóle opodatkowaniu tym podatkiem.
Decyzja Izby Skarbowej w Gdańsku z 12 kwietnia 2006 r., syg. akt PI/005-1409/05/P/03
Paweł Górski
Podstawy prawne:
• Ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz.U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 39, poz. 308)
• Ustawa z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (j.t. Dz.U. 2007 r. nr 19, poz. 115; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 86, poz. 720)
• Rozporządzenie Ministra Finansów z 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. nr 137, poz. 1541; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. nr 10, poz. 79)