Najemca i dzierżawca budynku może skorzystać z pierwszeństwa
W znowelizowanej ustawie jednoznacznie przesądzono, że właściwe organy administracji rządowej i samorządowej będą mogły przyznać najemcom lub dzierżawcom pierwszeństwo w nabywaniu nie tylko lokali, ale również całych budynków mieszkalnych lub użytkowych stanowiących w całości przedmiot najmu lub dzierżawy.
Wcześniej były w tym zakresie wyrażane poważne wątpliwości. Zgodnie bowiem z art. 34 ust. 6 ugn, wojewoda (w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa) oraz odpowiednia rada lub sejmik (w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność jednostki samorządu terytorialnego), mogły przyznać pierwszeństwo najemcom lub dzierżawcom lokali.
W związku z tym, że nie do końca jest jasne czy zawarta w ustawie o własności lokali definicja samodzielnego lokalu mieszkalnego obejmuje również budynki jednolokalowe, nie było jasne czy na podstawie powołanego przepisu wolno przyznać pierwszeństwo najemcy lub dzierżawcy całego budynku.
Nowelizacja poprzez wprowadzenie do ugn art. 34 ust. 6a przesądziła, że do budynków mieszkalnych lub użytkowych, stanowiących w całości przedmiot najmu lub dzierżawy należy stosować art. 34 ust. 6 ugn, a konsekwencji, iż wolno ich najemcom i dzierżawcom przyznawać pierwszeństwo w nabyciu. Takie rozwiązanie zasługuje na aprobatę jako zgodne z wyrażoną w art. 32 Konstytucji RP zasadę równości. Nie było bowiem nigdy racjonalnych powodów ku temu, aby na gruncie ugn różnicować sytuację prawną najemców o dzierżawców lokali i całych budynków.
Zgoda na bezprzetargowy najem i dzierżawę będzie prostsza
Nowelizacja eliminuje dotychczasowe wątpliwości co do tego kiedy wolno bez przetargu zawrzeć umowę użytkowania, najmu lub dzierżawy nieruchomości.
Zgodnie z art. 37 ust. 4 ugn, co do zasady przetargu nie przeprowadza się przy zawieraniu ww. umów na czas nieoznaczony, a także oznaczony dłuższy niż 3 lata. Nawet jednak gdy przetarg jest wymagany, wojewoda albo odpowiednia rada lub sejmik mogą wyrazić zgodę na odstąpienie od trybu przetargowego i taka zgoda będzie jedyną przesłanką odstąpienia.
Wcześniej istniały co do tego duże wątpliwości, których wyrazem jest Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 lipca 2009 r., I OPS 1/09. Sąd stwierdził w niej, że rada gminy może wyrazić zgodę na odstąpienie od trybu przetargowego tylko wtedy gdy spełnione są dodatkowe przesłanki uzasadniające bezprzetargowe zbycie nieruchomości określone w art. 37 ust. 3 ugn (przeznaczenie nieruchomości pod budownictwo mieszkaniowe lub na realizację urządzeń infrastruktury technicznej albo innych celów publicznych przez wymienione w ustawie podmioty oraz sprzedaż zabudowanej nieruchomości na rzecz osoby, która dzierżawi ją na podstawie umowy zawartej co najmniej na 10 lat).
Łatwiej udzielić bonifikaty
Wprowadzone do ustawy zmiany upraszczają procedurę udzielania bonifikat od cen sprzedawanych nieruchomości. Tak jak dotąd, bonifikaty wolno udzielić tylko w przypadku ziszczenia się ustawowo określonych przesłanek, wymienionych w art. 68 ust. 1 pkt 1-11 ugn (np. przy sprzedaży nieruchomości na cele mieszkaniowe, realizację urządzeń infrastruktury technicznej, realizację innych celów publicznych, na działalność charytatywną, opiekuńczą, oświatową, naukową) i za zgodą odpowiednio wojewody, rady lub sejmiku.
W obowiązującym stanie prawnym nie budzi już wątpliwości, że zgoda ta nie musi mieć charakteru indywidualnego i konkretnego, a w konsekwencji, iż nie musi być wyrażana w każdym przypadku zbycia konkretnej nieruchomości na rzecz konkretnego nabywcy.
W świetle znowelizowanych przepisów przedmiotowa zgoda, wyrażana w zarządzeniu wojewody lub uchwale rady albo sejmiku, może dotyczyć zarówno konkretnej nieruchomości jak i określonej ich grupy (może dotyczyć np. wszystkich sprzedawanych nieruchomości). W art. 68 ust. 1b określono minimalną treść jaką musi zawierać uchwała (zarządzenie) w sprawie zgody na udzielenie bonifikaty, wskazując, iż powinny one określać w szczególności warunki udzielenia bonifikat i wysokość stawek procentowych.
Postępowanie wywłaszczeniowe przebiegnie szybciej
Nowelizacja w znaczącym stopniu ograniczyła możliwość wydawania decyzji uznaniowych w postępowaniach związanych z wywłaszczaniem nieruchomości. I tak w art. 115 ust. 2 ugn zobligowano starostę do wszczęcia postępowania o wywłaszczenie po bezskutecznym upływie dwumiesięcznego terminu do zawarcia umowy o nabycie praw do nieruchomości. Dotąd starosta miał taką możliwość, ale musiał z niej skorzystać co opóźniało moment pozyskania nieruchomości na cele publiczne.
Zmiana art. 122 ust. 1 ugn wyklucza uznaniowość przy wydawaniu zezwoleń na niezwłoczne zajęcie nieruchomości objętych decyzją o wywłaszczeniu. Zgodnie z nowelizacją, starosta w każdym przypadku gdy zaistnieją ku temu przesłanki będzie miał obowiązek (a nie jak dotąd tylko możliwość) udzielić podmiotowi mającemu realizować cel publiczny takiego zezwolenia.
Do katalogu przesłanek uzasadniających wydanie zezwolenia, obok zwłoki w zajęciu uniemożliwiającej realizację celu publicznego oraz przesłanek określonych art. 108 k.p.a. (ochrona zdrowia lub życia ludzkiego, zabezpieczenie gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami, inny interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony), dodano dodatkową przesłankę w postaci ważnego interesu gospodarczego.
Można się spodziewać, iż zmiana w tym zakresie wpłynie na przyspieszenie realizacji inwestycji celu publicznego, w szczególności tych, które są realizowane z funduszy unijnych. Kolejną nowością jest to, że decyzji w przedmiocie zezwolenia obligatoryjnie (a nie jak dotąd fakultatywnie) będzie nadawany rygor natychmiastowej wykonalności. Analogiczne reguły przyjęto w odniesieniu do nieruchomości, w stosunku do których wydano na postawie art. 124 ust. 1 ugn zezwolenie o czasowym ograniczeniu korzystania.
Agata Legat- prawnik w Kancelarii
Dr Krystian Ziemski & Partners
Kancelaria Prawna w Poznaniu