Ceny szkolnych obiadów ustala dyrektor w porozumieniu z wójtem

Zasady ustalania odpłatności za serwowane w szkolnych stołówkach posiłki zostały określone w przepisach ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (dalej: u.p.o.). Zostały one uregulowane w art. 106 ust. 3 u.p.o. Przepis ten stanowi, że warunki korzystania ze stołówki szkolnej, w tym wysokość opłat za posiłki, ustala dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę.

Organ prowadzący szkołę

Przez pojęcie "organ prowadzący szkołę" należy rozumieć: ministra, jednostkę samorządu terytorialnego, inne osoby prawne i fizyczne.

W przypadku jednostek samorządu terytorialnego, takich jak gmina, mamy jednak problem. Zostały one wyposażone przez ustawodawcę w dwa organy: stanowiący i wykonawczy. Który z nich zatem będzie właściwy do "porozumiewania się" z dyrektorem szkoły w sprawie wysokości opłat za posiłki serwowane w szkolnej stołówce?

Odpowiedzi na to pytanie należy szukać w art. 29 u.p.o. Przepis ten wskazuje bowiem, które zadania organu prowadzącego szkołę zostały przypisane organowi stanowiącemu JST, a które wykonawczemu.

Trzeba zaznaczyć, że część zadań organu prowadzącego została przypisana staroście i marszałkowi, którzy nie zostali expressis verbis wymienieni w samorządowych ustawach ustrojowych jako "organy" powiatu i województwa samorządowego.

Z przepisu art. 29 ust. 1 pkt 3 u.p.o. wynika, że zadania organu prowadzącego szkołę polegające na:

• ustalaniu (w porozumieniu z dyrektorem szkoły) opłat za posiłki wydawane w stołówce szkolnej,
• zwalnianiu rodziców z opłat za posiłki podawane w szkolnej stołówce,
• upoważnianiu dyrektora szkoły do udzielania zwolnień od opłat za posiłki w szkolnej stołówce

- wykonywane są w przypadku szkół gminnych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), w przypadku szkół powiatowych przez starostę, a w przypadku szkół wojewódzkich przez marszałka województwa.

Rodzice płacą tylko za wkład do kotła

O zorganizowaniu szkolnej stołówki decyduje dyrektor szkoły. Jest to jego wyłączna kompetencja, o czym przesądza treść art. 106 ust. 1 u.p.o. Przepis ten stanowi bowiem, że "w celu zapewnienia prawidłowej realizacji zadań opiekuńczych, w szczególności wspierania prawidłowego rozwoju uczniów, szkoła może zorganizować stołówkę".

Z przepisu tego wynika też jasno, że zorganizowanie szkolnej stołówki nie jest obligatoryjne. Również korzystanie z posiłków serwowanych w szkole nie jest dla uczniów ani obowiązkowe, ani też darmowe dla ich rodziców (opiekunów). O konieczności ponoszenia opłat za szkolne objady przesądza art. 106 ust. 2 u.p.o., który stanowi, że korzystanie z posiłków w szkolnej stołówce jest odpłatne.

Zobacz: Oświata

Wysokość opłat za posiłki wydawane w szkolnej stołówce ustala dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę.

Tak ustalone opłaty nie mają (i nie mogą mieć) charakteru komercyjnego. Przesądza o tym brzmienie art. 106 ust. 4 u.p.o., który wskazuje, jakie koszty dyrektor szkoły oraz organ prowadzący powinni wziąć pod uwagę dokonując kalkulacji opłat za posiłki, a jakich kosztów nie można uwzględniać kalkulując opłatę za szkolne obiady. Zgodnie z treścią tego przepisu do opłat wnoszonych za korzystanie przez uczniów z posiłku w stołówce szkolnej nie wlicza się wynagrodzeń pracowników i składek naliczanych od tych wynagrodzeń oraz kosztów utrzymania stołówki. Z przepisu tego wynika zatem, że poza kosztem tzw. wkładu do kotła, który ponoszą rodzice (lub opiekunowie) dzieci uiszczając stosowne opłaty, pozostałe wydatki związane z zapewnieniem uczniom wyżywienia powinny być ponoszone przez gminę jako organ prowadzący szkoły.

Bez podatku VAT

Realizacja zadań własnych gminy w przypadku prowadzenia żłobków, przedszkoli, stołówek w szkołach, przedszkolach i pobierania w odniesieniu do tych czynności opłat nie jest działalnością opodatkowaną VAT.

Takie stanowisko zostało potwierdzone licznymi orzeczeniami sądów administracyjnych. Przykładowo wskazać można wyrok WSA w Kielcach z 6 września 2018 r. (sygn. akt I SA/Ke 219/18). Sąd wskazał w nim m.in., że gmina dokonując sprzedaży posiłków w stołówce szkolnej na podstawie u.p.o. realizuje zadanie własne z zakresu edukacji publicznej. "Gmina realizująca tzw. zadania własne, pobierając opłaty wnoszone za korzystanie przez uczniów z posiłków w stołówce szkolnej, występuje jako organ władzy, a nie jako podatnik VAT" -wyjaśnił kielecki sąd administracyjny.

Podobne stanowisko wyraził NSA w wyroku z 9 czerwca 2017 r. (sygn. akt I FSK 1271/15). NSA rozważając kwestię tego, czy gmina jest podatnikiem VAT realizując zadania w zakresie edukacji w postaci m.in. organizacji stołówek szkolnych, stwierdził, że gminy nie działają jak przedsiębiorcy, gdyż pobierane przez nie opłaty nie mają charakteru komercyjnego, bo ich wysokość jest regulowana. NSA w uzasadnieniu do wyroku wskazał, że "Opłata za wyżywienie nie ustalana w ramach czynności cywilnoprawnych, swobody zawierania umów, o czym świadczy treść art. 106 ust. 4 i 5 u.p.o. Opłata ta ma zatem charakter opłaty publicznoprawnej i nie podlega przepisom ustawy o VAT".

Podstawa prawna

art. 29; art. 106 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 996; ost. zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2245)

Zygmunt Bołtowicz

wieloletni pracownik administracji, prawnik, ekspert w dziedzinie finansów publicznych oraz gospodarki komunalnej