Opłata adiacencka jest to swego rodzaju danina, którą gmina pobiera z tytułu wzrostu wartości nieruchomości. Zgodnie z definicją zawartą w art. 4 pkt 11 ustawy o gospodarce nieruchomościami możemy wyróżnić trzy rodzaje opłat adiacenckich:
• ustalone w związku ze wzrostem wartości nieruchomości spowodowanym budową urządzeń infrastruktury technicznej, przez które rozumie się budowę drogi oraz wybudowanie pod ziemią, na ziemi lub nad ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych i telekomunikacyjnych,
• ustalone w związku z podziałem nieruchomości,
• ustalone w związku ze scaleniem i podziałem gruntów.
Przepisy prawa nie wskazują minimalnej wysokości opłaty, określając jedynie jej górną granicę, która w chwili obecnej wynosi 50 proc. wzrostu wartości nieruchomości w przypadku wzrostu spowodowanego budową urządzeń infrastruktury technicznej lub też wzrostu spowodowanego scaleniem i podziałem gruntów, oraz 30 proc. w przypadku wzrostu wartości nieruchomości spowodowanego podziałem nieruchomości.
W gminie Białystok stawki opłaty adiacenckiej ustalone są na poziomie maksymalnym. Co do zasady opłata ta to wkład mieszkańców, chociaż niewielki, w koszt budowy urządzeń infrastruktury technicznej. Z jednej strony obowiązek budowy urządzeń infrastruktury technicznej oraz ich utrzymania spoczywa na gminie, z drugiej jednak strony koszty te częściowo ponosić powinny osoby, które z tytułu budowy takich urządzeń uzyskały wymierną korzyść w postaci wzrostu wartości ich nieruchomości. W praktyce opłata ta nie stanowi znacznego dochodu w przychodach miasta. Zaniechanie jej naliczania byłoby jednak sprzeczne z ideą ustalenia opłaty adiacenckiej, bowiem celem tej opłaty jest częściowe odzyskanie przez gminę publicznych pieniędzy. Jeżeli w wyniku zainwestowania publicznych środków na wartości zyskują nieruchomości, to gmina ma prawo częściowego udziału w zysku i z niego korzysta.
Znaczącą rolę odgrywa kwestia nakładów wnoszonych przez właścicieli lub użytkowników wieczystych nieruchomości na rzecz budowy poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej przed ich realizacją. Wartość takich wkładów niejednokrotnie jest znacząca z punktu widzenia kosztów inwestycji i osiąga nawet 20 proc. jej wartości. Można przyjąć, iż taki udział obywateli przyspiesza realizację zamierzenia inwestycyjnego, jakim jest np. budowa drogi, i jest ściśle związany z kwestią konieczności poniesienia opłaty adiacenckiej po zakończeniu procesu inwestycyjnego.
Nowelizacja ustawy o gospodarce nieruchomościami z 2007 roku wprowadziła na gruncie opłaty adiacenckiej kilka ważnych, choć nie rewolucyjnych zmian. W przypadku opłaty adiacenckiej ustalanej z tytułu podziału nieruchomości zmieniono maksymalną stawkę procentową z 50 na 30 proc. Pozostałe zmiany mają charakter jedynie uściślający i doprecyzowujący. Pomimo tego konieczna wydaje się kolejna nowelizacja, gdyż w dalszym ciągu nie zostały wyjaśnione wątpliwości wokół niektórych przepisów, które są rozmaicie interpretowane przez organy odwoławcze na terenie kraju, np. co na gruncie ustawy oznacza budowa drogi.
MONIKA SUSZCZYŃSKA
kierownik referatu czasowego zagospodarowania nieruchomości i opłat w Urzędzie Miasta Białystok
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 4 pkt 11 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2004 r. nr 261, poz. 2603 ze zm.).