Przedmiotem rozmowy oceniającej ma być realizacja zadań wynikających z zakresu czynności oraz obowiązków określonych w art. 15 i 16 ustawy o pracownikach samorządowych. Zgodnie z jej tekstem pracownicy samorządowi powinni dbać m.in. o należyte wykonywanie zadań publicznych uwzględniające interesu państwa oraz klientów urzędu.
Pierwsza rozmowa z pracownikiem
Na podstawie pierwszej rozmowy przełożony wybiera kryteria dodatkowe, którymi posłuży się podczas późniejszej drugiej rozmowy oceniającej i sporządzania formalnej oceny pisemnej. Pierwsze spotkanie ocenianego i oceniającego to okazja do omówienia celu i procedury oceniania. Oceniający powinien wówczas odpowiedzieć na ewentualne pytania pracownika, rozwiać jego obawy, usunąć lęk przed oceną, czyli „czymś nowym” w urzędzie.
Wybór kryteriów oceny
Przełożony ocenia każdego swojego pracownika w oparciu o sześć kryteriów obligatoryjnych i od trzech do pięciu fakultatywnych z dwudziestu trzech (zobacz tabelę 1) szczegółowo opisanych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie sposobu i trybu dokonywania ocen kwalifikacyjnych pracowników samorządowych (Dz.U. Nr 55, poz. 361 z dnia 30 marca 2007 r.). Choć oceniający ma swobodę wyboru kryteriów fakultatywnych, to jednak powinien uwzględnić zakres wykonywanych przez pracownika obowiązków zawodowych.
Wyznaczenie terminu sporządzenia oceny
Przełożony określa miesiąc i rok dokonania pisemnej oceny podległego sobie pracownika. Następnie przekazuje kierownikowi jednostki samorządowej pismo, w którym wymienia termin oceny i kryteria, na podstawie których będzie oceniał swoich pracowników. Następnie o terminie i kryteriach pisemnej oceny informowany jest pracownik.
Ustalony termin oceny może zostać zmieniony w sytuacji:
l usprawiedliwionej na piśmie nieobecności pracownika w dniu przeprowadzania oceny,
l zmiany stanowiska pracy ocenianego lub jego zakresu obowiązków. W tym przypadku następuje przyspieszenie oceny.
Zgodnie ze stosownymi zapisami prawnymi, zmiana na stanowisku bezpośredniego przełożonego nie wpływa na uprzednie ustalenia stron. Ocena przebiega wówczas w ustalonym wcześniej terminie i według zaakceptowanych kryteriów.
Druga rozmowa z pracownikiem
Najpóźniej siedem dni przed sporządzeniem oceny na piśmie przełożony powinien omówić z pracownikiem sposób wykonywania obowiązków zawodowych. Rozmowa może dotyczyć m.in. trudności napotykanych podczas realizacji zadań, obszarów pracy wymagających doskonalenia ze strony pracownika, stopnia wykorzystania potencjału rozwojowego pracownika, itp.
Sporządzenie pisemnej oceny
Nie jest wymagane, aby pracownik oceniany był obecny podczas samego procesu oceny. Przełożony w kwestionariuszu oceny opiniuje w paru zdaniach sposób wykonywania obowiązków przez zatrudnionego. Ocenia także, czy poprawnie realizował swoje ustawowe zadania. Zaznacza, czy w tym czasie pracownik realizował jakieś dodatkowe zadania, które nie wynikały z opisu stanowiska pracy. Formalna ocena pracownika samorządowego, zgodnie z nowymi regulacjami prawnymi, ma być przeprowadzana co najmniej raz na dwa lata.
Doręczenie pracownikowi oceny
Pracownik otrzymuje od przełożonego informację, jak został oceniony. Ocenianemu przysługuje prawo odwołania się do kierownika jednostki w terminie do siedmiu dni od doręczenia oceny. Arkusz oceny dołączany jest do akt pracownika.
UWAGA
W przypadku, gdy pracownik otrzymał dwa razy z rzędu negatywną ocenę, pracodawca samorządowy niezwłocznie rozwiązuje z nim stosunek pracy lub odwołuje ze stanowiska.
W zapisie prawnym pojawiła się pewna niezręczność w sformułowaniu, że pracownika zwalnia się po doręczeniu ujemnej oceny kwalifikacyjnej potwierdzoną ponowną ujemną oceną, która nie może być dokonana wcześniej, niż po upływie trzech miesięcy1. Tymczasem zwolnienie następuje po doręczeniu drugiej, a nie pierwszej oceny. Ponadto w zapisach prawnych brakuje wskazania, w jaki sposób należy liczyć termin trzech miesięcy dzielący oceny, gdy pracownik złożył odwołanie od pierwszej. Skoro istnieje tryb odwoławczy, to zwolnienie nie może nastąpić „niezwłocznie” po doręczeniu drugiej negatywnej oceny, lecz dopiero po wyczerpaniu tego trybu2.
Sankcją za otrzymanie negatywnej oceny przez pracownika samorządowego jest zwolnienie go z pracy lub odwołanie ze stanowiska. Natomiast ustawodawca nic nie wspomniał o ewentualnych gratyfikacjach w przypadku uzyskiwania ocen pozytywnych. Oby na skutek takiego unormowania samorządowcy nie postrzegali wdrażanego systemu ocen jako instrumentu służącego do zwalniania pracowników.
Warto także zadać pytanie, kto będzie sprawdzał, czy osoby pełniące kierownicze funkcje w administracji samorządowej są przygotowane do oceny podległych sobie pracowników?
Stopnie i kryteria przyznawania ocen
W przypadku pozytywnej weryfikacji pracownik samorządowy otrzymuje ocenę bardzo dobrą, dobrą lub zadowalającą. Natomiast jeżeli ocena ta jest negatywna, samorządowiec uzyskuje ocenę niezadowalającą.
W tabeli nr 2 zaprezentowano możliwe do otrzymania stopnie ocen oraz kryteria ich przyznawania.
Na ogólną, całościową ocenę (bardzo dobrą, dobrą, zadowalającą lub niezadowalającą) składają się oceny cząstkowe - obligatoryjne i fakultatywne. Niestety, pracownik samorządowy - oprócz ogólnej oceny i krótkiego opisu swojej pracy - nie uzyskuje szczegółowej informacji zwrotnej dotyczącej poszczególnych ocen cząstkowych. Brakuje tym samym pogłębionej, utrwalonej w dokumencie oceny informacji o dobrze i negatywnie ocenianych składnikach pracy u poszczególnych osób. Oceniany nie otrzymuje wyraźnego sygnału, formalnego zalecenia od przełożonego, na przykład, co powinien poprawić w swojej pracy lub zachowaniu. Pojawia się tym samym niebezpieczeństwo spłycenia całego procesu oceny. Konsekwencją czego może być traktowanie tego instrumentu zarządzania potencjałem społecznym jako „zła koniecznego” - i to zarówno przez ocenianych, jak i oceniających.
ORZECZNICTWO
l Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie sposobu i trybu dokonywania ocen kwalifikacyjnych pracowników samorządowych (Dz.U. Nr 55, poz. 361 z dnia 30 marca 2007 r.).
l Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych.
l Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych (Dz.U. z dnia 25 września 2006 r.).
Tabela 1. Kryteria oceny pracowników samorządowych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Tabela 2. Stopnie ocen pracowników samorządowych oraz kryteria ich przyznawania
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Rafał Muster
Autor jest doktorem socjologii, adiunktem w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Śląskiego.
Źródło tabel: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie sposobu i trybu dokonywania ocen kwalifikacyjnych pracowników samorządowych (Dz.U. Nr 55, poz. 361 z dnia 30 marca 2007 r.).
|
|
1. Por. art. 17, ust. 4, pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych (Dz.U. z dnia 25 września 2006 r.).
2. S. Płażek, Kwalifikacje samorządowców na celowniku [w:] „Rzeczpospolita”, dodatek Dobra Firma z 27.04.2007 r.