Obowiązująca od roku nowelizacja ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych jest aktem szczególnym wobec ustawy o gospodarce nieruchomościami. Wprowadza rozwiązania niekorzystne dla właścicieli gruntów przejmowanych pod budowę dróg.
Wywłaszczenie z zaskoczenia
Przepisy przewidują możliwość nadania trybu natychmiastowej wykonalności decyzji o lokalizacji drogi w przypadku uzasadnionego interesu społecznego lub gospodarczego. Przepisy nie wyjaśniają, co przez te pojęcia należy rozumieć.
- Decyzja o lokalizacji drogi, której nadano tryb natychmiastowej wykonalności, uprawnia do natychmiastowego przejęcia gruntu przez zarządcę drogi. Właściciel może zatem stracić jego posiadanie jeszcze przed wydaniem ostatecznej decyzji lokalizacyjnej. Pozostaje także nieustalona wysokość odszkodowania. Właściciel o jego wysokości dowiaduje się dopiero później - mówi Michał Zieniewski, partner z Kancelarii DLA Piper.
- Takie rozwiązanie musi budzić wątpliwości co do jego zgodności z konstytucją - dodaje.
Szczególna procedura wywłaszczenia przewiduje, że wojewoda albo starosta zamieszczają obwieszczenia o wszczęciu postępowania o wydanie decyzji lokalizacyjnej w urzędach gmin i w prasie lokalnej. Może to spowodować, że właściciel dowie się dopiero z decyzji lokalizacyjnej o tym, że jego nieruchomość jest faktycznie wywłaszczana.
Sytuacja będzie jeszcze groźniejsza dla wywłaszczanego właściciela, gdy decyzji lokalizacyjnej zostanie nadany rygor natychmiastowej wykonalności. Przepisy nie określają nawet terminu na zawiadomienie właściciela o wydanej decyzji lokalizacyjnej. W skrajnych przypadkach uniemożliwiają więc skuteczne odwołanie się do organu II instancji.
- Jest niebezpieczne, że właściciel dowiaduje się o przeznaczeniu swojej działki pod budowę drogi dopiero z zawiadomienia o wydaniu decyzji lokalizacyjnej. Rzadko kto czyta obwieszczenia wojewody lub starosty w urzędzie gminy - zaznacza Michał Zieniewski.
- Dlatego ważne jest, aby właściciele gruntów śledzili plany administracji w zakresie planów budowy dróg - doradza radca prawny Anna Jönsson z Kancelarii GLN.
Niebezpieczne sytuacje
Trudno jednak wymagać, aby na bieżąco interesowali się takimi planami. Przykładem może być zdarzenie z miejscowości Gatno w dolinie Rospudy.
- Drogowcy zajęli nieruchomości pod budowę obwodnicy augustowskiej bez dopełnienia wymogów formalnych. Dwaj właściciele, którzy zagrodzili wjazd na swoje działki, zostali pobici - tłumaczy Konrad Malec z Instytutu Spraw Obywatelskich.
- Brutalnie pozbawieni gruntu ludzie, nawet jeśli wygrają przed sądem, to faktycznie są na straconych pozycjach. Przez ich ziemię przebiega już droga - dodaje Konrad Malec.
Poważnym problemem jest też wysokość odszkodowania.
- Mieszkańcom Zakopanego, których nieruchomości znalazły się na trasie przebudowywanej Zakopianki, proponuje się jedną trzecią rzeczywistej wartości ich nieruchomości. Za otrzymane pieniądze nie wybudują sobie nowego domu - mówi Konrad Malec.
Wątpliwości ekspertów
Przepisy ustawy budzą zastrzeżenia prawników.
- Pocieszające jest jedynie to, że są rzadko stosowane przez organy administracji - wyjaśniają eksperci.
Wyjątkowe stosowanie przepisów ustawy potwierdza Artur Mrugasiewicz z Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad:
- Na przykład około 19 z 22 tysięcy działek, których teren zajmowała autostrada A1, zostało wykupionych od właścicieli. Jedynie w stosunku do 1 procenta gruntów zastosowano procedurę przyspieszoną.
- Właściciele wolą sprzedać działki niż bezskutecznie o nie walczyć ze Skarbem Państwa - dodaje Artur Mrugasiewicz.
TOMASZ SUCHAR
tomasz.suchar@infor.pl
Podstawa prawna
• Ustawa z 18 października 2006 r. o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 220, poz. 1601).
OPINIA
ANNA JÖNSSON
Kancelaria GLN
Obowiązujący art. 12 ustawy przewiduje przejście własności nieruchomości objętych decyzją o ustaleniu lokalizacji drogi, z mocy prawa na Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna. W związku z uzasadnionym interesem społecznym lub gospodarczym możliwe jest nadanie tej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności, co może spowodować utratę posiadania nieruchomości przez właściciela, przy obowiązku zapewnienia lokalu zastępczego dla nieruchomości zabudowanej.