Zgodnie z definicją z art. 1 ust. 1 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, ZOZ jest wyodrębnionym organizacyjnie zespołem osób i środków majątkowych utworzonym i utrzymywanym w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia. Nie ma przeszkód, by ZOZ prowadziła spółka lub by wspólnikiem takiej spółki była gmina czy województwo; a także, by podmiot, który utworzył ZOZ, wniósł współtworzące ten ZOZ środki majątkowe do spółki (w przypadku SP ZOZ po jego likwidacji). Wydaje się natomiast dyskusyjne, czy podobieństwo ZOZ do przedsiębiorstwa umożliwia wniesienie ZOZ aportem do spółki, przy zastosowaniu w drodze analogii przepisów o wniesieniu aportem przedsiębiorstwa. W przypadku zakładu opieki zdrowotnej, zespół osób współtworzących ZOZ jest niezbędnym elementem jego konstrukcji ustawowej, a ludzie nie mogą być przedmiotem aportu. W tym wypadku chodzi jednak o uprawnienia służące ZOZ jako pracodawcy, więc mimo wątpliwości należy taką możliwość dopuścić, gdy nie ma on osobowości prawnej. Nie budzi natomiast wątpliwości, że można wnieść do spółki aportem środki majątkowe współtworzące ZOZ. Gdy wszystkie środki majątkowe publicznego ZOZ zostały wniesione do spółki, trudno twierdzić, że jego byt trwa nadal. Przeciwnie, spółka, do której wniesiono środki, ma prawo wykorzystywać je zgodnie z umową lub statutem, a gdy jest ich właścicielem, może nimi także rozporządzać. Natomiast do pracowników ZOZ stosuje się art. 231 kodeksu pracy.
Gdy pracownicy ZOZ staną się pracownikami spółki, a spółka ta stanie się właścicielem mienia ZOZ, należy to uznać za utworzenie niepublicznego ZOZ i likwidację ZOZ publicznego. Wydaje się nie zmieniać tu nic okoliczność, że 100 proc. udziałów czy akcji spółki, do której wniesiono aport, będzie miała np. jednostka samorządu terytorialnego. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o ZOZ publicznym zakładem opieki zdrowotnej jest bowiem zakład utworzony przez ministra lub centralny organ administracji rządowej, wojewodę; jednostkę samorządu terytorialnego; publiczną uczelnię medyczną itp. Ustęp 3 tego samego artykułu stanowi zaś, iż niepublicznym zakładem opieki zdrowotnej jest ZOZ utworzony przez kościół, pracodawcę, związek zawodowy, samorząd zawodowy, stowarzyszenie, osobę prawną lub fizyczną lub spółkę bez osobowości prawnej.
Wniesienie składników materialnych publicznego ZOZ do spółki należy więc uznać za likwidację tegoż publicznego ZOZ (także jeśli nie był osobą prawną), nawet w sytuacji, gdy np. szpital będzie w dalszym ciągu prowadzony przez spółkę akcyjną; taki szpital będzie bowiem ZOZ-em niepublicznym. Wniesienie do spółki środków majątkowych współtworzących ZOZ musi więc poprzedzić spełnienie warunków przewidzianych w rozdziale 2 działu II ustawy o ZOZ-ach, tj. uchwała właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego (względnie organu jednostki, o której mowa w art. 36a, to jest samej ustawy o ZOZ-ach) lub rozporządzenie właściwego organu administracji rządowej. Rozporządzenia lub uchwały, o których mowa, podlegają opiniowaniu zgodnie z art. 43 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, a w przypadku gdy publiczny ZOZ udziela określonych świadczeń zdrowotnych jako jedyny w województwie i nie jest możliwe udzielanie tych świadczeń w innym zakładzie opieki zdrowotnej, minister właściwy do spraw zdrowia może zablokować likwidację takiego ZOZ poprzez wydanie decyzji odmawiającej wyrażenie zgody na jego likwidację.
Należy wreszcie odnotować, że gdy wniesiono ZOZ aportem do spółki lub gdy wniesiono aportem całość środków materialnych ZOZ, sądy mogą stosować art. 554 k.c. w drodze analogii. Może też wystąpić niepewność co do przejścia na spółkę praw z umów cywilnych zawartych przez ZOZ. Wreszcie dyskusyjne może być, czy po zmianie podmiotu prowadzącego szpital szpital ten może, dysponując tymi samymi pomieszczeniami, sprzętem i zatrudniając tych samych pracowników rozpocząć działalność dopiero po wpisie do rejestru ZOZ-ów. Wydaje się, że to ostatnie nie jest wolą ustawodawcy, a do rejestru należy jedynie zgłosić zmiany stanu faktycznego i prawnego zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej.
JAN WOJCISZKE
radca prawny, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy, oddział Gdańsk
PODSTAWA PRAWNA
Art. 1, 8, 14 oraz Dział II rozdział 2 ustawy z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 91, poz. 408 ze. zm.).
Art. 554 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.).
Art. 231 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).