Należności pieniężne, do których nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej, przypadające państwowym jednostkom budżetowym, państwowym zakładom budżetowym, państwowym gospodarstwom pomocniczym i państwowym funduszom celowym, mogą być umarzane w całości lub w części, a ich spłata odraczana lub rozkładana na raty, gdy:
• osoba fizyczna zmarła, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawiła ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów, albo pozostawiła przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej wysokość 6 tys. zł;
• osoba prawna - została wykreślona z właściwego rejestru osób prawnych przy jednoczesnym braku majątku, z którego można by egzekwować należność, a odpowiedzialność z tytułu należności nie przechodzi z mocy prawa na osoby trzecie;
• zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty wyższej od kosztów dochodzenia i egzekucji tej należności lub postępowanie egzekucyjne okazało się nieskuteczne;
• jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej uległa likwidacji.
W przypadku gdy oprócz dłużnika głównego są zobowiązane inne osoby, umarzanie powyższych należności mających charakter cywilnoprawny może nastąpić tylko wtedy, gdy warunki umarzania zachodzą wobec wszystkich zobowiązanych. W przypadkach uzasadnionych względami społecznymi lub gospodarczymi, w szczególności możliwościami płatniczymi dłużnika oraz uzasadnionym interesem Skarbu Państwa, na wniosek dłużnika mogą zostać odroczone terminy spłaty całości lub części należności albo rozłożona płatność całości lub części należności na raty.
Do umarzania, odraczania lub rozkładania na raty spłat należności, o których mowa, są uprawnieni:
• minister właściwy do spraw Skarbu Państwa - w odniesieniu do należności Skarbu Państwa o charakterze cywilnoprawnym, wynikających ze stosunków prawnych, w zakresie których jest on właściwy;
• kierownik państwowej jednostki budżetowej, kierownik państwowego zakładu budżetowego - w odniesieniu do pozostałych należności przypadających jednostce budżetowej, jeżeli wartość należności głównej nie przekracza kwoty 40 tys. zł;
• dysponent funduszu - w odniesieniu do należności państwowego funduszu celowego;
• dysponent główny - w pozostałych wypadkach.
Podstawa umorzenia
Umorzenie należności oraz odroczenie terminu spłaty całości lub części należności albo rozłożenie płatności całości lub części należności na raty następuje w odniesieniu do należności o charakterze administracyjno-prawnym - na podstawie decyzji uprawnionego organu, a w przypadku należności o charakterze cywilnoprawnym na podstawie przepisów prawa cywilnego, w formie pisemnej. Zasady te stosuje się również do umarzania, odraczania lub rozkładania na raty spłat odsetek od tych należności oraz do umarzania, odraczania lub rozkładania na raty spłat innych należności ubocznych. Zaś ich egzekucja, z wyjątkiem należności o charakterze cywilnoprawnym, następuje w trybie i na zasadach określonych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Właściwość samorządu
W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym należności pieniężne, do których nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej, przypadające jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom organizacyjnym mogą być umarzane, a ich spłata odraczana lub rozkładana na raty, na zasadach określonych przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (radę gminy, radę powiatu, sejmik województwa). Przepisy ustawy o finansach publicznych upoważniają organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego do określenia szczegółowych zasad, sposobu i trybu udzielania ulg oraz wskazania organu lub osoby do tego uprawnionej. W przypadku należności pieniężnych z tytułu realizacji zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami stosuje się przepisy art. 42 ustawy o finansach publicznych, z tym że uprawnienia kierownika państwowej jednostki budżetowej przysługują zarządowi jednostki samorządu terytorialnego.
Zgodnie z podejmowanymi przez właściwe rady gmin uchwałami najczęściej do umarzania, odraczania lub rozkładania na raty, spłat należności, do których nie stosuje się przepisów ustawy Ordynacja podatkowa, uprawniony jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). Często radni upoważniają do podejmowania takich decyzji również kierowników jednostek organizacyjnych gminy, określając jednocześnie górną granicę, do której mogą podejmować decyzje samodzielnie.
Do umorzenia należności najczęściej dochodzi na wniosek dłużnika. Niekiedy samorząd może podjąć decyzję z urzędu. Tak będzie przykładowo, gdy osoba fizyczna - zmarła, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawiła ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów lub też zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty wyższej od kosztów dochodzenia i egzekucji tej należności lub postępowanie egzekucyjne okazało się nieskuteczne.
W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym, w szczególności możliwościami płatniczymi dłużnika oraz uzasadnionym interesem gminy na wniosek dłużnika mogą również zostać odroczone terminy spłaty całości lub części należności albo rozłożona płatność całości lub części należności na raty. W tym celu we właściwym urzędzie musi być złożony wniosek o rozłożenie płatności, np. mandatu karnego na raty. Dodatkowo należy dołączyć dokumenty potwierdzające trudną sytuację materialną, np. zaświadczenie z urzędu pracy lub inny dokument uzasadniający rozłożenie należności na raty. W przypadku niespłacenia którejkolwiek z rat w terminie sprawa zostanie skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego. Warto również pamiętać, że o rozłożeniu na raty mandatu karnego decydować będzie wojewoda, gdy mandat wystawiła Policja, bądź prezydent miasta, gdy mandat wystawiła straż miejska.
UMORZENIE, ODROCZENIE LUB ROZŁOŻENIE NA RATY
Jednostki samorządu terytorialnego mogą decydować o umorzeniu w całości lub w części lub o odroczeniu spłaty lub rozłożeniu jej na raty takich należności, jak:
• opłata za sprzedaż nieruchomości;
• opłata z tytułu użytkowania wieczystego i trwałego zarządu;
• opłata adiacencka,
• opłata za korzystanie z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej;
• opłata za zajęcie pasa drogowego oraz kara za jej nieuiszczenie;
• opłata za umieszczanie reklam, obiektów handlowych i usługowych w pasie drogowym oraz kara za jej nieuiszczenie;
• opłata za parkowanie pojazdów na drogach publicznych;
• opłata za składowanie odpadów na wysypiskach śmieci;
• opłata za świadczenia przedszkoli publicznych i żłobków;
• opłata za korzystanie z gminnych targowisk;
• opłata za korzystanie z cmentarzy komunalnych;
• grzywna za niespełnienie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki;
• mandat karny;
• czynsz za najem komunalnych lokali użytkowych i lokali mieszalnych;
• opłata planistyczna.
ŁUKASZ SOBIECH
lukasz.sobiech@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2005 r. nr 249, poz. 2104 ze zm.).