Wielu byłych właścicieli gruntów zajętych pod drogi publiczne do dziś nie otrzymało odszkodowania. Część z nich próbuje teraz uzyskać wypłatę należnych kwot, uniemożliwiając korzystanie z wywłaszczonych nieruchomości. Na pieniądze mogą liczyć jedynie ci, którzy złożyli do sądu wniosek przed 1 stycznia 2009 r. Pozostałe osoby muszą pogodzić się z utratą nieruchomości.
Zmiana własności
Od 1 stycznia 1999 r. właścicielem dróg publicznych, a więc także nieruchomości, na których są one położone, może być jedynie gmina lub Skarb Państwa. Tym samym od tej daty za odszkodowaniem odebrano własność tych nieruchomości wszystkim innym podmiotom.
– Odszkodowanie przysługujące właścicielom nieruchomości, które przeszły na własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, stanowi ekwiwalent utraconego prawa własności – mówi mec. Krzysztof Jaroszyński z kancelarii prof. Marek Wierzbowski Radcowie Prawni. W istocie więc doszło do wywłaszczenia działek, które uprzednio znajdowały się w faktycznym posiadaniu Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego.
– Posiadanie to wielokrotnie było jednak efektem podejmowania przez organy publiczne czynności pozbawionych podstawy prawnej – mówi Anna Oleksiewicz, z kancelarii Radców Prawnych Storczyk & Mikulski.
Mimo że przejęcie tych nieruchomości na własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego nastąpiło zgodnie z prawem, przed 1 stycznia 1999 r. organy państwa faktycznie posiadały te nieruchomości bez podstawy prawnej.
Nowe zasady gospodarowania gruntami rolnymi w miastach>>
Bezumowne korzystanie
Właściciele, którzy nie złożyli wniosku o odszkodowanie do 31 grudnia 2005 r., utracili swoje roszczenia.
– Nie oznacza to wygaśnięcia innych roszczeń właścicieli, w tym roszczenia o wynagrodzenie za wcześniejsze, bezumowne korzystanie z ich nieruchomości zajętych pod drogi publiczne – tłumaczy mec. Krzysztof Jaroszyński. Osoby, które były właścicielami nieruchomości zajętych na cele publiczne, mogą poszukiwać zaspokojenia swoich roszczeń w przepisach kodeksu cywilnego. Dochodzenie tego roszczenia nie jest uzależnione od uzyskania bądź nieuzyskania w trybie administracyjnym odszkodowania za utratę własności. Podstawą powództwa są przepisy art. 224–226 kodeksu cywilnego. Przepisy te regulują tzw. roszczenia uzupełniające właściciela nieruchomości w stosunku do jej posiadacza.
– Prawo do wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości przysługuje właścicielowi tylko w przypadku, gdy posiadanie miało charakter posiadania w złej wierze – wyjaśnia Anna Oleksiewicz. Roszczeń tych nie wyłącza fakt, iż w chwili obecnej nieruchomości są już zgodnie z prawem własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.
– Utrata własności rzeczy nie powoduje utraty możliwości żądania wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy w okresie, w którym właścicielowi własność jeszcze przysługiwała – mówi Anna Oleksiewicz.
Dopuszczalność dochodzenia roszczeń z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości zajętych pod drogi publiczne została przesądzona uchwałą siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 26 maja 2006 r. (sygn. akt III CZP 19/05).
Jak włączyć tereny prywatne do specjalnych stref ekonomicznych>>
Zdążyć przed przedawnieniem
Właściciele, którzy chcą uzyskać prawo do odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości, muszą złożyć swoje pozwy jeszcze przed upływem okresu przedawnienia. Oznacza to, że byli właściciele mogą domagać się wynagrodzenia jedynie za dziesięcioletni, nieprzedawniony, okres posiadania nieruchomości.
– Jeżeli w ciągu dziesięciu lat zainteresowany nie podjął żadnych działań związanych z dochodzeniem wymagalnego roszczenia, podlega ono przedawnieniu – mówi Krzysztof Jaroszyński.
Bieg okresu przedawnienia w tym przypadku należy liczyć wstecz od chwili, gdy Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego stały się prawnymi właścicielami nieruchomości a więc od 1 stycznia 1999 r. Jeśli więc były właściciel złożył wniosek 1 stycznia 2007 r., otrzyma wynagrodzenie za dwuletni okres: od 1 stycznia 1997 do 1 stycznia 1999 r.
KIEDY BIEG PRZEDAWNIENIA ZOSTAJE PRZERWANY
Podjęcie każdej czynności przed sądem, sądem polubownym lub innym organem w celu dochodzenia roszczenia
Uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której ono przysługuje
Wezwanie dłużnika przed sąd w celu ugodowego rozwiązania sporu (nawet w przypadku braku zawarcia ugody)
Podniesienie w toku procesu zarzutu potrącenia
Zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym
Złożenie wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji
10 lat okres przedawnienia roszczeń za bezumowne korzystanie z nieruchomości
Daria Stojak
Podstawa prawna
Art. 73 ustawy z 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. nr 133, poz. 872 ze zm.).