1 stycznia 2011 r. weszła w życie, z wyjątkiem kilku artykułów, ustawa z 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (dalej: ustawa okołobudżetowa).
Jednym z jej najważniejszych skutków dla samorządów jest wydłużenie czasu na przyjęcie uchwał budżetowych na 2011 rok. Ustawa okołobudżetowa przewiduje bowiem, że budżet na 2011 rok samorządy muszą przyjąć do 28 lutego 2011 r., a nie – jak przewiduje ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych – do końca stycznia. Zmiana ta związana jest z jesiennymi wyborami samorządowymi.
Do czasu podjęcia uchwały budżetowej na 2011 rok, ale nie dłużej niż do 28 lutego, podstawą gospodarki finansowej samorządu jest projekt uchwały budżetowej. Jeżeli samorząd nie przyjmie budżetu do końca lutego 2011 r., ustali go regionalna izba obrachunkowa do 31 marca 2011 r.
Podwyżki dla nauczycieli
Ustawa okołobudżetowa określa także termin zapowiedzianej przez rząd 7% podwyżki płacy zasadniczej oraz dodatków do wynagrodzenia dla nauczycieli. Muszą ją otrzymać najpóźniej do 30 września z wyrównaniem od 1 września 2011 r. Według rządu środki na ten cel samorządy otrzymają w zwiększonej subwencji oświatowej. Jednak, zdaniem przedstawicieli samorządu, wzrost subwencji nie wystarczy na podwyżki i kolejny raz będą musiały sfinansować ją samorządy.
Nauczyciele to jedyna grupa zawodowa wśród pracowników sfery budżetowej, która dostanie podwyżkę w 2011 roku. Ustawa okołobudżetowa zamraża bowiem wynagrodzenia pozostałych pracowników sfery budżetowej (m.in. urzędników, policjantów, żołnierzy) na poziomie z 2010 roku. Ich pensje nie wzrosną nawet o wskaźnik inflacji.
Nie wzrośnie również wynagrodzenie osób na kierowniczych stanowiskach państwowych. W 2011 roku będą oni otrzymywali pensje w takiej samej wysokości, jak w grudniu 2008 r.
Wynikające z ustawy okołobudżetowej zamrożenie pensji nie dotyczy pracowników samorządowych.
Czytaj także: Formy zatrudniania nauczycieli>>
Janosikowe w regionach
W 2011 roku zmienią się także zasady obliczania wysokości wpłat regionów do budżetu państwa z przeznaczeniem na część regionalną subwencji ogólnej, czyli tzw. janosikowego. Wiąże się to z ubiegłoroczną sytuacją, gdy samorząd Mazowsza musiał przeznaczyć na janosikowe ok. 940 mln zł. Zmiany przewidują, że na janosikowe w 2011 roku złożą się te województwa, których wskaźnik W jest większy od 120% wskaźnika Ww (wcześniej 110%). Janosikowe oblicza się, mnożąc:
1) 70% (wcześniej 80%) nadwyżki wskaźnika W ponad 120% (wcześniej 110%) wskaźnika Ww – dla województw, w których wskaźnik W jest nie większy niż 180% (wcześniej 170%) wskaźnika Ww,
2) 42% (wcześniej 48%) wskaźnika Ww, powiększoną o 80% (wcześniej 95%) nadwyżki wskaźnika W ponad 180% (wcześniej 170%) wskaźnika Ww – dla województw, w których wskaźnik W jest większy niż 180% (wcześniej 170%) wskaźnika Ww.
Zmiany dotyczące janosikowego mają charakter jednorazowy i obowiązują tylko w 2011 roku.
Dla Mazowsza oznacza to, że zapłaci na janosikowe o ponad 170 mln mniej niż przy niezmienionych zasadach. Jednocześnie dla beneficjentów janosikowego, czyli wszystkich albo prawie wszystkich pozostałych województw oznacza to, że o tyle samo dostaną mniej z subwencji wyrównawczej.
VAT
Ustawa okołobudżetowa wprowadza także zmiany w zakresie podatku od towaru i usług (dalej: VAT). Najważniejsza z nich to podwyżka stawek od 1 stycznia 2011 r. Przede wszystkim od nowego roku nie ma już stawki 0%, co wiąże się z koniecznością dostosowania polskich zasad do wymogów Unii Europejskiej. Pozostałe stawki VAT wzrosły od 1 stycznia 2011 r. o 1%. Podwyżka ma obowiązywać do 31 grudnia 2013 r. Po tym terminie stawki mają wrócić do poziomu z 2010 roku (z wyjątkiem stawki 0%, której już nie będzie). Zagrożeniem dla tego planu może być wzrost zadłużenia publicznego powyżej 55% produktu krajowego brutto. W takim przypadku stawki VAT nie tylko nie powrócą do poziomu z 2010 roku, ale jeszcze wzrosną.
Wzrost VAT będzie miał wpływ na taryfy na wodę i ścieki, a każdą ich zmianę trzeba zatwierdzić w drodze uchwały rady gminy. Ustawa okołobudżetowa wprowadza jednak wyjątek. W przypadku zmiany VAT nie trzeba będzie podejmować uchwały rady o zmianie taryf za wodę i ścieki. Zmiana taryf za wodę i ścieki będzie następowała automatycznie, z dniem wejścia w życie nowych stawek VAT.
Zmiana stawek VAT nie będzie także traktowana jako wprowadzenie zmian w warunkach umowy na usługi telekomunikacyjne. Dostawca takich usług będzie miał jedynie obowiązek podania do publicznej wiadomości (np. na stronie internetowej) m.in. informacji o:
● zmianie cennika i warunków umowy,
● prawie wypowiedzenia umowy przez abonenta w przypadku braku akceptacji tych zmian,
● prawie dostawcy do odszkodowania za wypowiedzenie umowy.
Dostawca nie będzie musiał informować każdego klienta z osobna.
Czytaj także: Sejm uchwalił budżet na 2011 r.>>
Nieruchomości
Niekorzystne zmiany dla samorządów niesie ze sobą ustawa okołobudżetowa w przypadku nieruchomości rolnych. Do końca 2010 roku Agencja Nieruchomości Rolnych mogła bezpłatnie przekazywać jednostkom samorządu terytorialnego nieruchomości z przeznaczeniem na inwestycje infrastrukturalne służące wykonywaniu ich zadań własnych. Po 1 stycznia 2011 r. bezpłatnie mogą być przekazywane samorządom jedynie nieruchomości:
1) na cele związane z realizacją inwestycji przeciwpowodziowych,
2) w celu umożliwienia realizacji miejscowego planu odbudowy infrastruktury zniszczonej w wyniku żywiołu,
3) przeznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy na inwestycje wodociągowo-kanalizacyjne i sanitarne, wysypiska, a także związane z utrzymaniem czystości i porządku, unieszkodliwiania odpadów komunalnych, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, edukacji publicznej oraz kultury i kultury fizycznej,
4) przeznaczone na drogi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
Bezpłatnie mogą być przekazywane samorządom także nieruchomości wchodzące w skład zasobu rolnego już zajęte pod drogi gminne, powiatowe i wojewódzkie.
Inne zmiany
W 2011 roku można też będzie ze środków Funduszu Pracy finansować staże podyplomowe i szkolenia specjalizacyjne dla lekarzy i stomatologów oraz staże podyplomowe i specjalizacje dla pielęgniarek i położnych. Środki na ten cel trafią m.in. do marszałków i wojewodów za pośrednictwem Ministra Zdrowia.
Wśród innych zmian, jakie niesie ze sobą ustawa okołobudżetowa, jest m.in. wzrost od 1 stycznia 2011 r. ulg na przejazdy komunikacją publiczną. Z wyższej ulgi na przejazdy pociągami będą mogli skorzystać m.in. studenci, uczniowie i osoby niewidome, niezdolne do samodzielnej egzystencji.
Natomiast od 1 marca 2011 r. obniżony zostanie zasiłek pogrzebowy do 4 tys. zł (obecnie zasiłek wynosi 6406,16 zł). Zasiłek będzie obniżony dla członków wszystkich grup społecznych i zawodowych, a więc również tych, którzy zasiłek otrzymują na podstawie odrębnych przepisów (m.in. policjantów, żołnierzy, strażników granicznych i strażaków).
Podstawa prawna
• Ustawa z 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej – ustawa przed publikacją w Dzienniku Ustaw