Sankcje grożące w przypadku naruszenia praw autorskich są określone w ustawie z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych). W zależności od celu i charakteru naruszenia przepisu, wykorzystywanie nielegalnego oprogramowania w jednostce zagrożone jest grzywną, ograniczeniem lub pozbawieniem wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Używanie nielegalnego oprogramowania może wiązać się także z innymi konsekwencjami. Konsekwencją naruszenia ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych może być popełnienie przestępstwa. Popełniamy przestępstwo, gdy dopuszczamy się jednej z czynności wskazanych w tabeli.
Czytaj także: Odpowiedzialność podatkowa kierownika jednostki>>
TABELA. Przykłady naruszenia ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w zakresie związanym z programami komputerowymi
@RY1@i40/2011/006/i40.2011.006.000.0013.001.jpg@RY2@
@RY1@i40/2011/006/i40.2011.006.000.0013.002.jpg@RY2@
Pięć wskazówek, jak dbać o stosowanie legalnego oprogramowania w jednostce
1. Opracować i wdrożyć procedury audytu wewnętrznego systemów informatycznych.
2. Zatrudnić fachowca – informatyka – i powierzyć mu obowiązki w przedmiotowym zakresie.
3. Właściwie zorganizować prace, polegające np. na ograniczeniu dostępu do Internetu na wybranych komputerach, powierzeniu funkcji administratora systemu wskazanej osobie (osobom) i ograniczeniu możliwości i uprawnień do instalowania programów na serwerach i służbowych komputerach jednostki przez pozostałych pracowników.
4. Przeszkolić wszystkich pracowników jednostki.
5. Precyzyjnie określić na piśmie (za podpisem pracownika) prawa i obowiązki pracownika w przedmiotowym obszarze.
Odpowiedzialność za całość procesów gospodarczych zachodzących w jednostce zawsze ponosi jej kierownik. Tak jest również w przypadku ewentualnego naruszenia przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Kierownik jest winny naruszenia przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych nawet wtedy, gdy pracownicy wykorzystywali nielegalne oprogramowanie bez jego wiedzy i zgody. Rolą kierownika jest więc wdrożenie procesów zapobiegających i eliminujących takie praktyki. Istotne znaczenie w tym zakresie odgrywa audyt wewnętrzny.
Odpowiedzialność kierownika nie oznacza, że tylko on jest odpowiedzialny za legalność oprogramowania użytkowanego w jednostce. Kierownik jednostki – a zwłaszcza jednostki posiadającej rozbudowaną strukturę i wykorzystującej wiele komputerów i systemów informatycznych – powinienzlecić dbałość o legalność oprogramowania osobie (osobom) zajmującej się profesjonalnie tym obszarem działalności. Ponadto pracę kierownika powinni wspierać kierownicy wewnętrznych komórek organizacyjnych jednostki (w przypadku komputerowych programów finansowo-księgowych – główny księgowy), a także, co najważniejsze – wszyscy zatrudnieni pracownicy. Niezależnie od odpowiedzialności kierownika jednostki, każdy z użytkowników ponosi odpowiedzialność za własne działania.
Co powinien zrobić kierownik jednostki, aby wyeliminować nieprawidłowości w zakresie legalności oprogramowania w jednostce? Wyróżniono pięć podstawowych kroków w tym obszarze (patrz: ramka).
Realizacja ostatniej wskazówki wymienionej w ramce ma także na celu skuteczne egzekwowanie odpowiedzialności dyscyplinarnej i materialnej pracownika za ewentualne szkody poniesione przez jednostkę, związane np. z koniecznością zapłaty kar i odszkodowań. Należy podkreślić, że pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda (art. 114 i 115 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy; dalej: k.p.). Co do zasady, odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody (art. 119 k.p.). Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości (art. 122 k.p.). Pracownik, który zostanie odpowiednio przeszkolony w przedmiotowym zakresie, nie może zatem utrzymywać, że wyrządził szkodę nieumyślnie.
Czytaj także: Odpowiedzialność kierownika jednostki za naruszenie dyscypliny finansów publicznych>>
PODSTAWY PRAWNE
• Ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (j.t. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 152, poz. 1016)
• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 254, poz. 1700)