Wytwórcy odpadów (dalej: posiadacz odpadów) mają obowiązek ich ewidencjonowania. Obowiązek ten dotyczy przede wszystkim przedsiębiorców oraz jednostki organizacyjne, takie jak urzędy, szkoły czy zakłady opieki zdrowotnej. Nie dotyczy on wytwórców odpadów komunalnych oraz pojazdów wycofanych z eksploatacji, jeżeli pojazdy te zostały przekazane do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub przedsiębiorcy prowadzącego punkt zbierania pojazdów. Ponadto obowiązek ten nie dotyczy osób fizycznych i jednostek organizacyjnych, niebędących przedsiębiorcami, które wykorzystują odpady na własne potrzeby (art. 36 ust. 2 i 3 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach; dalej: ustawa o odpadach).
Informacja do urzędu marszałkowskiego
Do 15 marca posiadacz odpadów ma obowiązek przekazać marszałkowi województwa, właściwemu ze względu na miejsce wytwarzania, odbierania, zbierania, odzysku lub ich unieszkodliwiania, zbiorcze zestawienia danych o odpadach za rok poprzedni. W przypadku informacji za 2010 rok termin ten minął 15 marca 2011 r.
Zbiorcze zestawienie danych powinno zawierać informację o ich rodzajach i ilości, sposobach gospodarowania oraz o instalacjach i urządzeniach służących do ich odzysku i unieszkodliwiania. Ponadto musi się tam znaleźć imię i nazwisko, adres zamieszkania lub nazwa oraz adres siedziby posiadacza odpadów.
Odrębne zestawienia, dostosowane do specyfiki wytwarzania i sposobu wykorzystywania odpadów, muszą sporządzać wytwórca komunalnych osadów ściekowych oraz prowadzący zakład przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.
Weryfikacja zestawień
Za weryfikację informacji zawartych w zbiorczych zestawieniach danych odpowiada marszałek. Jeżeli w jej wyniku okaże się, że dane nie są zgodne ze stanem faktycznym, zobowiązuje on (w drodze decyzji) posiadacza odpadów do korekty sporządzonego zestawienia danych we wskazanym terminie. Konsekwencją braku takiej korekty jest uznanie, że posiadacz odpadów nie wykonał obowiązku przekazania zbiorczego zestawienia danych.
Na podstawie m.in. zbiorczych zestawień danych marszałek prowadzi wojewódzką bazę danych, dotyczącą wytwarzania i gospodarowania odpadami.
Czytaj także: Zezwolenie na zbieranie odpadów a wymagania wobec składowisk>>
Kary pieniężne
Niezłożenie lub nierzetelne przygotowanie zbiorczego zestawienia podlega karze pieniężnej w wysokości 10 tys. zł (art. 79c. ust. 3 ustawy o odpadach). Kary wymierza (w drodze decyzji) marszałek województwa. W sprawach dotyczących kar pieniężnych stosuje się zaś odpowiednio przepisy działu III ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (dalej: Ordynacja podatkowa), z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują marszałkowi województwa.
W tym roku wielu posiadaczy odpadów spóźniło się z terminowym przekazaniem zbiorczego zestawienia danych. Powodem było przede wszystkim to, że w poprzednich latach termin na składanie dokumentów mijał dopiero 31 marca. Niestety, marszałek nie ma dowolności w wymierzeniu kary. Musi być ona nałożona.
Decyzje o wymierzaniu kar podtrzymują samorządowe kolegia odwoławcze, a sądy administracyjne oddalają w większości wnoszone na nie skargi.
Karę należy zapłacić w ciągu 14 dni od momentu, gdy decyzja o jej wymierzeniu stała się ostateczna. Środki trafiają na odrębny rachunek bankowy zarządu województwa.
Marszałkowie nie muszą jednak spieszyć się z nakładaniem kar, ponieważ mają na to aż trzy lata. Według art. 68 § 1 Ordynacji podatkowej, zastosowanego odpowiednio, zobowiązanie podatkowe o takim charakterze nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie trzech lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego
Kara 10 tys. zł. za opóźnienie złożenia informacji o odpadach wielu ekspertom wydaje się jednak rażąco wysoka, w stosunku do przewinienia, a tym samym niekonstytucyjna. Podobne wątpliwości ma Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi. 9 marca 2011 r. łódzki WSA wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem, czy art. 79c ust. 3 ustawy o odpadach jest zgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. oraz jedną z ratyfikowanych umów międzynarodowych (sygn. akt I SA/Łd 1509/10).
Do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez TK pozostaje niepewność co do losu przepisu. W tej sytuacji usprawiedliwione jest powstrzymanie się przez urzędy marszałkowskie od wszczynania postępowań dotyczących nakładania kar za nieterminowe składanie informacji o odpadach.
Czytać: Są sprawdzone metody gospodarowania odpadami>>
Planowane zmiany zasad wymierzania kar
W projekcie nowej ustawy o odpadach opublikowanej na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska (projekt z 11 marca 2011 r.) zmieniono zasady stosowania sankcji za niezłożenie lub nierzetelne przygotowanie zestawienia danych o odpadach. W przypadku niezłożenia rocznego sprawozdania albo złożenia go niezgodnie z dokumentami, nieterminowo lub niekompletnie nie będzie już groziła administracyjna kara pieniężna. Czyny takie będą klasyfikowane jako wykroczenie zagrożone karą grzywny (od 20 zł do 5 tys. zł) lub aresztem. Dotychczasowe przepisy dotyczące ewidencji odpadów mają obowiązywać do 31 grudnia 2012 r.
Z interpretacji ministerstwa
Weryfikacja zbiorczych zestawień danych powinna polegać w pierwszej kolejności na analizie danych będących w posiadaniu urzędów. Analiza taka powinna mieć charakter przeglądowy i przesiewowy. Należy ustalić, czy nadesłane dane są kompletne, nie zawierają błędów (także interpretacyjnych) oraz czy są spójne. Należy zwrócić szczególną uwagę, czy istnieje ciągłość we wprowadzanych danych, tzn. czy nie występuje sytuacja, w której jakieś dane niespodziewanie pojawiły się albo zniknęły z zestawienia – w porównaniu z danymi z lat poprzednich.
Organ właściwy powinien najpierw wezwać obowiązany podmiot do złożenia zestawienia bądź do korekty nierzetelnie złożonego zestawienia, a dopiero w następnej kolejności należy stosować przepisy karne.
Nie istnieje obowiązek składania odrębnych zbiorczych zestawień danych dla poszczególnych miejsc czy zakładów na terenie województwa, w których jest prowadzone gospodarowanie odpadami. Wystarczy jedno zestawienie. Niezłożenie wszystkich wymaganych danych jest nierzetelnym złożeniem sprawozdania, a nie niezłożeniem sprawozdania. Należy uznać, że w przypadku złożenia części danych nieterminowo, całe zbiorcze zestawienie zostało złożone nieterminowo.
Wyjaśnienia Ministerstwa Środowiska, Departamentu Gospodarki Odpadami z 23 lipca 2010 r. do przepisów ustawy o odpadach w związku z wejściem w życie ustawy z 22 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw
Podstawy prawne
• Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (j.t. Dz.U. z 2010 r. nr 185, poz. 1243; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. nr 203, poz. 1351)
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. nr 197, poz. 1306)
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z 8 grudnia 2010 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych o odpadach (Dz.U. nr 249, poz. 1674)
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z 14 lutego 2006 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz.U. nr 30, poz. 213)
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z 11 grudnia 2001 r. w sprawie rodzajów odpadów lub ich ilości, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów, oraz kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą prowadzić uproszczoną ewidencję odpadów (Dz.U. nr 152, poz. 1735)