Nowa ustawa nie oznacza jednak, że ustawodawca chce od razu i definitywnie wyeliminować samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (dalej: SPZOZ). Przeciwnie, pozwala im nadal funkcjonować. Generalnie zabrania natomiast tworzenia nowych. Przede wszystkim jednak ustawa o działalności leczniczej przewiduje możliwość przekształcania SPZOZ w spółkę kapitałową (tj. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością albo akcyjną). Decyzję, czy dokonywać przekształcenia, podejmować będą samorządy. Nowa ustawa wprowadza mechanizm zachęt finansowych do takiego działania, a w niektórych sytuacjach nawet to pośrednio wymusza.
Prostsza procedura
Czy zatem ustawa wprowadziłaby rozwiązania różniące się czymś zasadniczym od obecnego „Planu B” (wynikającego z uchwały nr 58/2009 Rady Ministrów z 27 kwietnia 2009 r.). Niewątpliwie tak. Przekształcenia realizowane w trybie zakładanym w ustawie o działalności leczniczej będą prostsze. Nie trzeba będzie przeprowadzać kilku równoległych procesów, tj. likwidacji SPZOZ, tworzenia spółki oraz zakładania niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej. Ponadto – co chyba najważniejsze – praktycznie wyeliminowane byłoby ryzyko, że sądy administracyjne zakwestionują legalność takich działań, co obecnie nie należy do rzadkości.
Czytaj także: Ustawa o działalności leczniczej - do podpisu prezydenta>>
Zmiana decydenta
Ustawa istotnie modyfikuje obecny rozkład kompetencji pomiędzy organami samorządu. Dotychczas organami mającymi decydujący głos w tym procesie były rady lub sejmiki. Zgodnie zaś z nową ustawą organem dokonującym przekształcenia samorządowego SPZOZ w spółkę kapitałową, zwanym tam organem dokonującym przekształcenia, będzie organ wykonawczy, czyli zarząd albo wójt (burmistrz, prezydent). Podstawą do przekształcenia SPZOZ w spółkę będzie akt przekształcenia sporządzony przez ten organ. Akt przekształcenia będzie musiał zawierać:
● akt założycielski spółki,
● imiona i nazwiska członków organów spółki pierwszej kadencji,
● pierwszy regulamin organizacyjny.
Aby jeszcze bardziej ułatwić zadanie samorządom, ustawa o działalności leczniczej zakłada, że minister właściwy do spraw Skarbu Państwa w porozumieniu z ministrem zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, ramowy wzór aktu przekształcenia, mając na celu zapewnienie sprawności procesu przekształcenia SPZOZ w spółkę. Dalej wreszcie akt przekształcenia ma zastąpić czynności określone w przepisach ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych, poprzedzające złożenie wniosku o wpisanie spółki do rejestru przedsiębiorców. Niezwłocznie po sporządzeniu aktu przekształcenia zarząd spółki będzie musiał złożyć wniosek o wpisanie spółki do rejestru przedsiębiorców, a następnie – do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą.
Niestety, nie będą to jedyne wymagania. Po pierwsze, ustawa zakłada, że minister właściwy do spraw Skarbu Państwa w porozumieniu z ministrem zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, wzór kwestionariusza oraz wykaz dokumentów niezbędnych do przekształcenia. Kierownik SPZOZ będzie zaś miał obowiązek niezwłocznie doręczyć organowi dokonującemu przekształcenia odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu SPZOZ, wraz z wymaganymi dokumentami, a także udzielać wyjaśnień niezbędnych do przeprowadzenia przekształcenia.
W tym przypadku należy mieć nadzieję, że rozporządzenie nie utrudni nazbyt procesu przekształceń zbędną formalizacją i nie powieli rozwiązań z „Planu B”. Dotychczasowe doświadczenia związane z realizacją procedury z „Planu B” pokazują, jak trudno jest opracować biznesplan, który zadowoliłby Narodowy Fundusz Zdrowia oraz Bank Gospodarstwa Krajowego. Potem i tak praktyka często okazuje się bardziej zaskakująca niż przewidywania analityków i opiniodawców wynikające z biznesplanów.
Po drugie, nowa ustawa obliguje podmiot tworzący SPZOZ, aby przed sporządzeniem aktu przekształcenia, na podstawie sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy, ustalił wskaźnik zadłużenia SPZOZ. Wskaźnik ten ustalany będzie jako relacja sumy zobowiązań długoterminowych i krótkoterminowych, pomniejszonych o inwestycje krótkoterminowe SPZOZ do sumy jego przychodów. Jeżeli wartość wskaźnika zadłużenia będzie wynosiła:
1) powyżej 0,5 – w dniu poprzedzającym dzień przekształcenia podmiot tworzący przejmuje zobowiązania SPZOZ o takiej wartości, aby wskaźnik zadłużenia ustalany na dzień przekształcenia dla spółki powstałej z przekształcenia SPZOZ wyniósł nie więcej niż 0,5;
2) 0,5 lub mniej – w dniu poprzedzającym dzień przekształcenia podmiot tworzący może przejąć zobowiązania SPZOZ.
Ustawa o działalności leczniczej wstępnie przyjmuje, że dniem przekształcenia SPZOZ w spółkę będzie dzień wpisania tej spółki do rejestru przedsiębiorców. Z tym dniem następuje również z urzędu wykreślenie SPZOZ z Krajowego Rejestru Sądowego.
Prawa i obowiązki jak w spółce
W tym kontekście należy podkreślić, że nowa ustawa wprowadza istotne rozwiązania dotyczące sukcesji praw i obowiązków. Mianowicie zasadą będzie, że spółka kapitałowa z dniem przekształcenia wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki, których podmiotem był SPZOZ. Oczywiście od tej reguły są pewne wyjątki. Bilans zamknięcia SPZOZ stanie się natomiast bilansem otwarcia spółki.
Jak już wspomniano, ustawa przewiduje także system „bonusów” finansowych dla samorządów, które dokonają przekształceń. Jeżeli JST przekształci SPZOZ w spółkę kapitałową na opisanych zasadach, niektóre zobowiązania samorządu przejęte od SPZOZ zostaną umorzone. Przede wszystkim będą to znane na dzień 31 grudnia 2009 r. zobowiązania o charakterze publicznoprawnym (podatki, opłaty) wraz z odsetkami.
Ustawa zakłada także możliwość ubiegania się i uzyskania przez JST, która przekształciła SPZOZ w spółkę kapitałową, dotacji celowej z budżetu państwa. Dotacja może dotyczyć m.in. przejętych zobowiązań cywilnoprawnych wynikających z zaciągniętych kredytów bankowych, o których mowa w art. 34 ust. 1 pkt 3 ustawy z 15 kwietnia 2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej, czy też uiszczanego przez JST, która przekształciła SPZOZ w spółkę kapitałową, podatku od towarów i usług od wniesionego do tej spółki aportu.
Ustawa zastrzega jednak, że warunkiem umorzenia zobowiązań i uzyskania dotacji jest, aby przekształcenie nastąpiło do 31 grudnia 2013 r. Do tej daty mogą być też składane wnioski o dotację celową z budżetu państwa. Jednostka samorządu może jednak nie otrzymać dotacji, np. w przypadku złożenia wniosku po wyczerpaniu środków przewidzianych w budżecie państwa na ten cel.
Dotację będzie trzeba przeznaczać na spłatę zobowiązań podmiotu tworzącego przejętych od SPZOZ, odsetek od nich lub pokrycie kosztów przekształcenia.
Czytaj także: Szpitale będą musiały zmniejszyć liczbę personelu medycznego>>
Możliwość, a nie konieczność
Dokonywanie przekształceń w opisanym trybie nie będzie obowiązkiem, lecz tylko uprawnieniem JST. Może się jednak okazać dla samorządu jedynym rozwiązaniem w przypadku SPZOZ, które notorycznie się zadłużają. Wówczas podmiot tworzący SPZOZ może, w terminie 3 miesięcy od upływu terminu zatwierdzenia sprawozdania finansowego SPZOZ, pokryć ujemny wynik finansowy za rok obrotowy tego zakładu, jeżeli wynik ten, po dodaniu kosztów amortyzacji, ma wartość ujemną – do wysokości tej wartości. W przypadku niepokrycia w ten sposób ujemnego wyniku finansowego podmiot tworzący w terminie 12 miesięcy od upływu tego terminu będzie zobligowany do zmiany formy organizacyjno-prawnej albo do likwidacji SPZOZ.
Nasuwa się zatem zasadnicze pytanie: czy lepiej zaczekać z przekształceniami SPZOZ w spółkę do czasu wejścia w życie ustawy o działalności leczniczej, czy też skorzystać z „Planu B”. Niestety, na to pytanie organy JST muszą sobie odpowiedzieć same. Jeżeli jednak opisana ustawa o działalności leczniczej stanie się prawem obowiązującym, co jest bardzo prawdopodobne, to wydaje się, że będzie skuteczniejszym narzędziem reorganizacji SPZOZ niż „Plan B”.
Podstawy prawne
• Ustawa z 15 kwietnia 2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 78, poz. 684; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 65, poz. 545)
• Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 104, poz. 860)