Zgodnie z art. 154 kodeksu wyborczego (k.wyb.), członkom komisji wyborczych przysługują:
1) diety oraz zwrot kosztów podróży i noclegów,
2) zryczałtowane diety za czas związany z ustaleniem wyników głosowania,
3) do 5 dni zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia,
4) zaopatrzenie z tytułu wypadku przy wykonywaniu zadań tych komisji.
Szczegółowe zasady dotyczące wykorzystania prawa do tych świadczeń określiła Państwowa Komisja Wyborcza w uchwale z dnia 14 marca 2011 r. w sprawie należności pieniężnych przysługujących członkom komisji wyborczych i osobom powołanym w skład inspekcji w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Parlamentu Europejskiego oraz sposobu dokumentowania dni zwolnienia od pracy (M.P. Nr 23, poz.252; dalej jako: u.n.p.).
Czytaj także: Kalendarz wyborczy 2011>>
Diety oraz zwrot kosztów podróży i noclegów
Członkom komisji, w związku z udziałem w pracach komisji, przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży i noclegów, na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (§3 ust.1 u.n.p.).
Doświadczenie uczy, że wskazane świadczenia przysługiwać będą członkom obwodowej komisji wyborczej w kraju raczej w wyjątkowych przypadkach. Gdyby jednak należały się w związku z konkretnymi zadaniami wykonywanymi przez członka komisji, to zwrot kosztów noclegów, czy dojazdów nie obciąża pracodawcy danego członka komisji obwodowej, lecz stanowi wydatek komisji.
W związku z udziałem w pracach obwodowych komisji wyborczych członkom tych komisji przysługuje zwrot kosztów przejazdów i dojazdów publicznymi środkami komunikacji. Jedynie w uzasadnionych przypadkach, związanych w szczególności z brakiem możliwości przejazdu lub dojazdu publicznymi środkami komunikacji, członkom komisji przysługuje zwrot kosztów przejazdu innymi środkami transportu zbiorowego lub, za zgodą przewodniczącego komisji, własnym samochodem osobowym, motocyklem lub motorowerem. Wydanie takiej zgody wymaga jednak porozumienia przewodniczącego obwodowej komisji wyborczej z dyrektorem właściwej miejscowo delegatury Krajowego Biura Wyborczego.
Natomiast zwrot kosztów noclegów przysługuje członkom obwodowych komisji wyborczych w obwodach głosowania utworzonych za granicą.
Uchwałą Państwowej Komisji Wyborczej zmodyfikowano wielkość diet dla członków komisji, które są przeznaczone na pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia w czasie podróży. Zgodnie z §4 ust.1 rozporządzenia w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju dieta wynosi obecnie 23 złote za dobę podróży (jeżeli podróż trwa nie dłużej niż dobę i wynosi od 8 do 12 godzin - przysługuje połowa diety). Natomiast dieta należna członkom komisji wyborczych jest o 50 proc. wyższa. Pamiętać wszakże należy, że dieta nie przysługuje, jeżeli członkowi komisji zapewniono bezpłatne całodzienne wyżywienie.
Członkom obwodowych komisji wyborczych w obwodach głosowania utworzonych za granicą przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży i noclegów na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju.
Dieta nie przysługuje członkom obwodowych komisji wyborczych za czas związany z przeprowadzeniem głosowania i ustaleniem wyników głosowania, gdyż w tym zakresie są oni uprawnieni do tzw. zryczałtowanej diety.
Należności w postaci diet, zwrotu kosztów podróży i noclegu są wypłacane na podstawie rachunków, oświadczeń i poleceń wyjazdu służbowego zaakceptowanych przez przewodniczącego obwodowej komisji wyborczej. Przewodniczący obwodowej komisji wyborczej może upoważnić do tej czynności zastępcę przewodniczącego tej samej komisji. Przyznane na tej podstawie należności wypłaca członkom obwodowych komisji wyborczych właściwy wójt (burmistrz, prezydent miasta), zaś członkom komisji wyborczych w obwodach utworzonych za granicą – konsul.
Czytaj także: Komisje obwodowe w wyborach do sejmu i senatu 2011>>
Zryczałtowane diety
Członkom obwodowych komisji wyborczych przysługuje zryczałtowana dieta za czas związany z przeprowadzeniem głosowania oraz ustaleniem wyników głosowania. Dieta ta przysługuje w wysokości ustalonej w uchwale Państwowej Komisji Wyborczej i wynosi:
• dla przewodniczących obwodowych komisji wyborczych - 200 złotych,
• dla zastępców przewodniczących obwodowych komisji wyborczych - 180 złotych,
• dla członków obwodowych komisji wyborczych - 160 złotych.
Jeżeli członek obwodowej komisji wyborczej nie uczestniczył w czynnościach związanych z przeprowadzeniem głosowania oraz ustaleniem wyników głosowania wówczas zryczałtowana dieta nie przysługuje. Nie jest ona jednak zwiększana lub zmniejszana w zależności od ilości czasu poświęconego na te czynności przez konkretnego członka komisji, jego wiedzy, czy zaangażowania (nie licząc różnic pomiędzy należnościami dla przewodniczącego, jego zastępcy i pozostałych członków komisji).
Podstawą wypłaty i ustalenia wysokości zryczałtowanej diety jest pisemne potwierdzenie udziału danego członka obwodowej komisji wyborczej w czynnościach związanych z przeprowadzeniem głosowania oraz ustaleniem wyników głosowania, które wystawia przewodniczący komisji albo jego zastępca, jeżeli przewodniczący dał mu odpowiednie upoważnienie. Zryczałtowane diety są wypłacane dopiero po przyjęciu protokołów głosowania w obwodach przez okręgową komisję wyborczą. Należności te wypłaca wójt (burmistrz, prezydent miasta).
Czytaj także: Powołanie komisji obwodowych przez wójtów w wyborach do sejmu i senatu>>
Zwolnienie z pracy i świadczenia z ustawy wypadkowej
Członkowi obwodowej komisji wyborczej w związku z wykonywaniem zadań przysługuje do 5 dni zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
Zwolnienie to dotyczy świadczenia pracy przez członka komisji w ramach stosunku pracy i jest dla jego pracodawcy wiążące. Członek obwodowej komisji wyborczej w razie zamiaru skorzystania ze zwolnienia od pracy jest obowiązany, co najmniej na trzy dni przed przewidywanym terminem nieobecności w pracy, uprzedzić, w formie pisemnej, pracodawcę o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności w pracy. Natomiast nie później niż następnego dnia po upływie okresu nieobecności w pracy, członek komisji ma obowiązek dostarczyć pracodawcy zaświadczenie usprawiedliwiające nieobecność w pracy wykonywaniem zadań w obwodowej komisji wyborczej. Zaświadczenie to jest wystawiane przez przewodniczącego obwodowej komisji wyborczej, zaś zaświadczenie dla przewodniczącego wystawia jego zastępca.
Zaświadczenie to powinno zawierać:
1) imię i nazwisko osoby wchodzącej w skład danej komisji wyborczej dla której jest wystawiane,
2) wskazanie podstawy prawnej zwolnienia od pracy (tj. art.154 §4 k.wyb.),
3) przyczynę i czas nieobecności w pracy.
Zaświadczenie należy opatrzyć pieczęcią obwodowej komisji i podpisem osoby wystawiającej zaświadczenie. Jest ono sporządzane w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje zainteresowany członek komisji, a drugi pozostaje w dokumentacji komisji.
Przedstawienie pracodawcy zaświadczenia usprawiedliwiającego nieobecność w pracy wykonywaniem zadań w obwodowej komisji wyborczej jest obowiązkiem członka komisji, a zaniechanie jego wykonania może być, moim zdaniem, uznane za ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika na podstawie art. 52 §1 p.1 kodeksu pracy (zob.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2000 r., I PKN 150/00, OSNP 15/2002, poz.357).
Zwolnienie z pracy przysługujące członkowi obwodowej komisji wyborczej dotyczy tylko sytuacji, gdy jest on zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Nie dotyczy natomiast świadczenia przez niego pracy na podstawie umowy zlecenia, czy umowy o dzieło, a to dlatego, że w tych przypadkach osoba świadcząca pracę nie musi jej świadczyć osobiście i nie jest związana kierownictwem dającego zlecenie lub zlecającego wykonanie dzieła. Dlatego też ustawodawca wychodzi z założenia, że stronom umowy cywilnoprawnej podobne zwolnienie z pracy nie jest potrzebne.
W razie gdyby w czasie wykonywania czynności w obwodowej komisji wyborczej jej członek doznał wypadku przy pracy, to z tego tytułu przysługują mu świadczenia z ustawy z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz. U. Nr 199, poz. 1674 z późn. zm.).
Sebastian Kowalski
sędzia Sądu Rejonowego w Wałbrzychu