Zaopatrzenie w energię, ciepło i paliwa gazowe jest zadaniem własnym gminy (art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym). Potwierdza to art. 18 ustawy z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (dalej: Prawo energetyczne), stwierdzając, że do zadań własnych gminy należy zaopatrzenie w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe. W tym zakresie do obowiązków gminy należy:
● planowanie i organizowanie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy,
● planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na obszarze gminy,
● finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na obszarze gminy,
● od 1 stycznia 2012 r. – planowanie i organizowanie działań mających na celu racjonalizację zużycia energii, a także promocję rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy.
Realizacja tych zadań przez gminę powinna odbywać się zgodnie z dwoma planami.
Po pierwsze, zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Jeśli jednak w gminie nie ma takiego planu, wspomniane zadania należy realizować zgodnie z kierunkami rozwoju gminy zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
Po drugie, zgodnie z wojewódzkim programem ochrony powietrza przyjętym na podstawie art. 91 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska.
Projekt założeń do planu zaopatrzenia
Realizując zadania związane z energetyką, wójt, burmistrz lub prezydent miasta opracowuje projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Jest to dokument niezwykle ważny, ponieważ dotyczy długiego okresu oraz wymaga uwagi i wnikliwej analizy ze strony twórców.
Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe sporządza się dla obszaru gminy na co najmniej 15 lat i aktualizuje co najmniej raz na trzy lata.
Planowanie potrzeb energetycznych na tak długi okres niemal zawsze będzie się odbywało w warunkach sporej niepewności. Wynika to przede wszystkim z tego, że przez ten czas mogą zmienić się czynniki mające wpływ na poziom zapotrzebowania energetycznego. Może to dotyczyć np.:
● zwiększenia wymagań w zakresie jakości (może to wiązać się zarówno z postępem technologicznym związanym z jakością usług świadczonych przez przedsiębiorstwa energetyczne, jak i z wymaganiami mieszkańców w zakresie komfortu życia),
● zmiany poziomu zapotrzebowania energetycznego (np. w wyniku zmiany liczby mieszkańców i innych odbiorców energii, zwiększenia efektywności wykorzystywania energii itd.),
● zmian w zakresie cen energii,
● wykorzystywania lokalnych zasobów energii (może to dotyczyć zwiększenia lub zmniejszenia możliwości wykorzystywania jako paliwa np. drewna, torfu, słomy czy innych surowców pochodzenia roślinnego).
Stworzenie planu powinno być nakierowane na realizację celów polityki energetycznej. Gminy muszą brać pod uwagę przede wszystkim specyfikę lokalnego rynku, tzn. planować wykorzystanie posiadanych zasobów energii, mieć na uwadze rozwój społeczności lokalnej oraz optymalne wykorzystywanie potencjału ludzkiego. Uwzględnienie tych czynników przyniesie z pewnością długofalowe efekty mierzone nie tylko skutkami ekonomicznymi (zmniejszeniem kosztów), lecz także m.in.:
● podniesieniem świadomości mieszkańców w zakresie racjonalnego korzystania z energii, tak ważnej w obecnej kondycji jej globalnych zasobów,
● zwiększeniem skuteczności zarządzania energią,
● rozwojem infrastruktury energetycznej,
● efektywnością ochrony środowiska naturalnego, co z kolei może wpłynąć np. na rozwój turystyki, czyli na rozwój gminy,
● tworzeniem nowych miejsc pracy w sektorze energetycznym.
Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe powinien określać:
● ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe,
● przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych,
● możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej i ciepła użytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych,
● od 1 stycznia 2012 r. – możliwości stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej,
● zakres współpracy z innymi gminami.
Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe:
● podlega opiniowaniu przez samorząd województwa w zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami oraz w zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa,
● trzeba wyłożyć do publicznego wglądu na okres 21 dni, powiadamiając o tym w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości.
Podmioty, które są zainteresowane zaopatrzeniem w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy mają prawo składać wnioski, zastrzeżenia i uwagi do projektu założeń. W rezultacie rada gminy uchwala założenia do planu zaopatrzenia, rozpatrując jednocześnie wnioski, zastrzeżenia i uwagi zgłoszone w czasie wyłożenia projektu założeń do publicznego wglądu.
Plany przedsiębiorstw energetycznych
Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii sporządzają dla obszaru swojego działania plany rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe lub energię. Plany te przygotowywane są z uwzględnieniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo kierunków rozwoju gminy określonych w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (art. 16 ust. 1 Prawa energetycznego). Zarówno te plany, jak też propozycje niezbędne do opracowania gminnego projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe przedsiębiorstwa udostępniają nieodpłatnie wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta – w zakresie dotyczącym obszaru danej gminy.
Od 1 stycznia 2012 r. projekt planu przedsiębiorstwa powinien zawierać m.in. propozycje stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy o efektywności energetycznej.
Może się jednak zdarzyć, że plany przedsiębiorstw energetycznych nie zapewniają realizacji założeń planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa uchwalanego przed radę gminy. W takim przypadku wójt, burmistrz lub prezydent miasta opracowuje projekt planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla obszaru gminy lub jej części. Projekt takiego planu należy opracować na podstawie uchwalonych przez radę tej gminy założeń i w zgodzie nimi.
Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe uchwala rada gminy, natomiast w celu realizacji tego planu gmina może zawierać umowy z przedsiębiorstwami energetycznymi.
Jeśli jednak nie ma możliwości zrealizowania planu na podstawie umów, wówczas rada gminy (dla zapewnienia zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe) w drodze uchwały może wskazać tę część planu, z którą działania prowadzone na obszarze gminy muszą być zgodne.
Podstawy prawne
● Ustawa z 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. nr 94, poz. 551)
● Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (j.t. Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150; ost. zm. Dz.U. z 2012 r. poz. 460)
● Ustawa z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (j.t. Dz.U. z 2006 r. nr 89, poz. 625; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 234, poz. 1392)
● Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591; ost. zm. Dz.U. z 2012 r. poz. 567)