Głównym celem ustawy jest ułatwienie gminom świadczenia w sposób skoordynowany różnego rodzaju usług społecznych oraz poprawa skuteczności udzielania usług społecznych skierowanych dla ogółu mieszkańców gminy.
Ustawa tworzy konkretne, a zarazem elastyczne ramy prawne, umożliwiające powstawanie centrów usług społecznych, za pomocą których gminy będą mogły w sposób skoordynowany i efektywny udzielać usług społecznych odpowiadających na potrzeby mieszkańców. Działaniom tym ma sprzyjać przewidziana w ustawie możliwość utworzenia przez gminę wyspecjalizowanej jednostki budżetowej gminy – centrum usług społecznych. Należy podkreślić, że ustawa stwarza gminom możliwość utworzenia centrum usług społecznych, nie nakłada natomiast na nie takiego obowiązku. Decyzja o utworzeniu w gminie centrum usług społecznych będzie zatem samodzielną decyzją gminy.
Przewidziane w ustawie rozwiązania dotyczące tworzenia centrum usług społecznych dostosowane są do potrzeb różnych gmin (małych, średnich i dużych). Centra usług społecznych będą mogły być tworzone przez samorządy gminne:
1) przez przekształcenie ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych – wówczas centrum przejmie obecne zadania ośrodka pomocy społecznej;
2) na podstawie porozumienia zawartego pomiędzy gminami, dla dwóch lub większej liczby gmin – centrum takie będzie funkcjonowało obok istniejących w gminach (stronach porozumienia) gminnych ośrodków pomocy społecznej.
W przypadku miast mających powyżej 100 tysięcy mieszkańców, ustawa przewiduje możliwość wyboru jednego z wariantów, tj. utworzenie centrum przez przekształcenie ośrodka pomocy społecznej albo utworzenie centrum jako nowej jednostki, odrębnej od funkcjonującego nadal w mieście ośrodka pomocy społecznej.
Ustawa szczegółowo reguluje strukturę organizacyjną centrum usług społecznych, co ma zapewnić właściwą realizację przekazywanych przez gminę do centrum różnych usług społecznych. Do zadań centrum należeć będzie m.in.:
1) zaspokajanie potrzeb wspólnoty samorządowej w zakresie usług społecznych przekazanych do realizacji centrum, w tym określonych w programie usług społecznych;
2) prowadzenie rozeznania potrzeb i potencjału wspólnoty samorządowej w zakresie usług społecznych;
3) opracowywanie diagnozy potrzeb i potencjału wspólnoty samorządowej w zakresie usług społecznych;
4) realizowanie programu usług społecznych, w tym kwalifikowanie osób zainteresowanych do korzystania z usług społecznych określonych w programie usług społecznych oraz opracowywanie i monitorowanie realizacji indywidualnych planów usług społecznych;
5) podejmowanie działań na rzecz integracji i wspierania rozwoju wspólnoty samorządowej z wykorzystaniem potencjału tej wspólnoty, w tym organizowanie działań samopomocowych, wolontaryjnych i sąsiedzkich stanowiących uzupełnienie usług społecznych;
7) opracowywanie standardów jakości usług społecznych określonych w programie usług społecznych, w przypadku braku określenia tych standardów w obowiązujących przepisach, oraz ich wdrażanie;
8) podejmowanie działań na rzecz rozwoju i koordynacji usług społecznych, w tym przez nawiązywanie współpracy m.in. z organami administracji publicznej i organizacjami pozarządowymi.
Ustawa przewiduje możliwość realizacji przez centrum zarówno usług społecznych uregulowanych szczegółowo w obowiązujących aktach prawnych, jak i usług społecznych, które zostaną określone w przyjmowanych uchwałami rad gmin programach usług społecznych.
Programy usług społecznych będą mogły być kierowane do ogółu mieszkańców gminy lub do określonych grup społecznych i będą mogły obejmować usługi społeczne z różnych obszarów. Regulacje dotyczące programów usług społecznych dają dość dużą swobodę gminom w zakresie budowania profilu usług oraz grup mieszkańców objętych programami. Taka elastyczność pozwoli gminom na dostosowanie treści uchwalanych programów nie tylko do potrzeb mieszkańców gminy, ale również do możliwości finansowych gmin.
W ustawie wprowadzono szereg rozwiązań mających na celu uproszczenie procedury udzielania usług społecznych wynikających z programów usług społecznych. Jednocześnie zabezpieczono prawa osób, które nie zostaną zakwalifikowane do uzyskania usług społecznych określonych w programie usług społecznych. Ww. osoby otrzymają decyzję administracyjną, od której będzie im przysługiwać odwołanie.
Ustawa przewiduje również możliwość zastosowania przez centrum usług społecznych trybu udzielania usług społecznych w oparciu o indywidualny plan usług społecznych. Indywidualny plan usług społecznych będzie stosowany w sytuacji konieczności koordynacji wielu usług społecznych udzielanych osobie zainteresowanej w dłuższym okresie czasu. Indywidualny plan usług społecznych będzie opracowywany przez koordynatora indywidualnych planów usług społecznych i przez niego monitorowany.
Ustawa zawiera ponadto szczegółowe regulacje dotyczące wymogów, jakie powinna spełniać kadra pracownicza zatrudniona w centrum. W stosunku do osób, które będą zatrudnione jako dyrektor, organizator usług społecznych, koordynator indywidualnych planów usług społecznych oraz organizator społeczności lokalnej, ustawa określa szczegółowe wymagania w zakresie wykształcenia i posiadanego doświadczenia.
Promocja: Jak wypowiadać umowy o pracę. Procedura i wzory dokumentów
Ustawa zakłada, że wykonawcami usług społecznych określonych w programach usług społecznych (czyli podmiotami bezpośrednio wykonującymi usługi społeczne wynikające z programów usług społecznych dla osób zakwalifikowanych przez centrum) będą zarówno jednostki publiczne (samorządowe), jak i niepubliczne (organizacje pozarządowe, podmioty ekonomii społecznej, przedsiębiorcy).
Zawarte w ustawie liczne przepisy zmieniające mają na celu dostosowanie przepisów obowiązujących ustaw do ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych w sposób umożliwiający jej funkcjonowanie w obowiązującym systemie prawnym.
Zaznaczyć należy, że ustawa wprowadza zmiany m.in. w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, rozszerzając katalog przychodów zwolnionych spod opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych o wartość nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych usług społecznych, udzielonych danej osobie na podstawie programu usług społecznych.
Przewidziane w ustawie przepisy przejściowe wyłączają stosowanie w okresie przejściowym niektórych wymogów przewidzianych w ustawie (np. wymogu ukończenia przez kadrę centrum usług społecznych odpowiednich szkoleń).
Zgodnie z ustawą, Rada Ministrów będzie miała obowiązek przedkładania Sejmowi i Senatowi, raz na 3 lata, informacji o realizacji ustawy.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2020 r.
Źródło: https://www.prezydent.pl