Rady seniorów w samorządzie gminnym
Ustawy samorządowe, tj. ustawa o samorządzie gminnym z 1990r., ustawa o samorządzie powiatowym z 1999r. i ustawa o samorządzie województwa z tego samego roku w różny sposób regulują tworzenie rad seniorów przy organie wykonawczym:
1) wójcie, burmistrzu lub prezydencie miasta w gminach;
2) zarządzie powiatu w powiecie i
3) zarządzie województwa w województwie samorządowym.
Rada seniorów jako organ opiniodawczy (analogicznie do zadań wskazanych we wszystkich trzech ustawach dla młodzieżowych rad) wprost wymieniona jest jako możliwa do utworzenia jedynie na poziomie gminy – w dodatku w sposób fakultatywny.
Zmiany dotyczyć mają na poziomie gminy art. 5c ustawy o samorządzie gminnym. Przepis ten wskazuje na to, że gmina sprzyja solidarności międzypokoleniowej oraz tworzy warunki do pobudzania aktywności obywatelskiej osób starszych w społeczności lokalnej m.in. poprzez tworzenie rad seniorów. Do tej pory to rada gminy, z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych środowisk, może (więc jednocześnie nie musi) utworzyć gminną radę seniorów, nadając jej statut. Gminna rada seniorów ma charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny. Z takiej możliwości do tej pory skorzystało około 350 spośród prawie 2,5 tys. gmin.
Poselski projekt zmian ustaw samorządowych - czy zmiany nastąpią już w 2023 roku?
W listopadzie br. poselski (grupa posłów PIS) projekt nowelizacji wszystkich trzech ustaw samorządowych skierowany do opinii Biura Legislacyjnego Kancelarii Sejmu Polskiego. Sam projekt pojawił w wykazie prac legislacyjnych pojawił się już w 2019 roku, przez ten czas przeszedł etap pierwszego czytania w sejmie oraz konsultacji.
Rady seniorów - obowiązkowe?
Zmiany w nich zawarte umożliwią nie tylko powoływanie rad seniorów również na szczeblu powiatowym oraz wojewódzkim, ale i zakładają obligatoryjność ich powoływania na każdym szczeblu jednostek samorządu terytorialnego przy spełnieniu określonych warunków.
Przewiduje on również dodanie do ustaw samorządowych przepisów przewidujących pokrycie przez samorząd kosztów działalności rady seniorów, w szczególności możliwość przyznania diety lub zwrotu kosztów podróży członków rady.
Z wnioskiem o powołanie rady seniorów mogą występować osoby powyżej 60. roku życia (nie mniej niż 50 osób w gminie do 20 tys. mieszkańców i 100 w większych). Co ciekawe, według interpretacji sądowej nie można uzależniać członkostwa w takim ciele ze względu na wiek. Np. gminna rada seniorów składać się miała w myśl dotychczasowych zapisów z przedstawicieli osób starszych oraz podmiotów działających na ich rzecz. Kolejno, rada gminy (w tym i miasta oraz miasta na prawach powiatu) będzie zobligowana do rozpatrzenia wniosku o powołanie rady seniorów w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące.
Rady seniorów w powiatach i województwach
Analogiczne rozwiązania zaproponowano odnośnie rad seniorów na poziomie powiatów i województw, z tym że rada powiatu będzie zobowiązana do utworzenia powiatowej rady seniorów na wniosek co najmniej 150 mieszkańców powyżej 60 roku życia (w powiecie do 100tys. mieszkańców) lub 250 mieszkańców (w powiecie powyżej 100 tys. mieszkańców). Z kolei sejmik województwa zobligowany będzie do powołania wojewódzkiej rady seniorów, gdy zawnioskuje o to co najmniej 500 mieszkańców tego województwa (z uwzględnieniem ich wieku podobnie jak w gminach i powiatach) w przypadku województw do 2 mln mieszkańców lub 800 mieszkańców w województwach większych.
W uzasadnieniu projektu podkreślono, że projektowane zmiany „wniosą pozytywne skutki społeczne, ponieważ rady seniorów odgrywają istotną rolę w przygotowaniu społeczności lokalnych na zmiany wynikające z uwarunkowań demograficznych.”
Podobną historię ma podparcie normatywne funkcjonowania młodzieżowych rad w polskim samorządzie-od lat dziewięćdziesiątych powstawały bez bezpośredniego wskazania ustawowego, następnie umocowanie takie pojawiało się w nowelizacjach początkowo ustawy gminnej, następnie powiatowej i wojewódzkiego samorządu terytorialnego. Stąd intencją ustawodawcy wydaje się być ujednolicenie dotychczasowych przepisów i wyrównanie reprezentacyjności osób starszych i ich przedstawicieli w kreowaniu polityk publicznych. Powoływane rady seniorów stanowi realizację zasady subsydiarności, ujętej w preambule do Konstytucji RP oraz w art. 4 ust. 3 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego