Rehabilitacja lecznicza 2023 – zmiany w dostępie do świadczeń (zabiegów) gwarantowanych. Nowe zasady oceny stanu pacjenta

Dlaczego trzeba zmienić rozporządzenie dot. świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej

Ministerstwo Zdrowia informuje, że z analizy przeprowadzonej przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji wynikają następujące problemy problematyki świadczeń rehabilitacji leczniczej:
1) nadmierna liczba wystawianych skierowań, które nie zawsze odpowiadają rzeczywistym potrzebom rehabilitacyjnymi danej osoby;
2) brak kryteriów różnicujących potrzeby zdrowotne (rehabilitacyjne) pacjentów oraz brak określonych kryteriów włączenia pacjentów do rehabilitacji skutkują realizacją świadczeń nieadekwatnych do potrzeb;
3) brak określonych obiektywnych narzędzi definiujących stan kliniczny i funkcjonalny pacjenta co przekłada się na to, że świadczeniodawcy preferują pacjentów o niższym poziomie dysfunkcji;
4) duża liczba osób oczekujących na świadczenia, w szczególności pacjentów, którzy nie otrzymują leczenia rehabilitacyjnego w optymalnym czasie, adekwatnym do ich aktualnych potrzeb, przez co ich stan funkcjonalny w trakcie oczekiwania na udzielenie świadczenia może się pogorszyć; 
5) długi czas oczekiwania pacjentów na udzielenie świadczeń rehabilitacyjnych w szczególności, w odniesieniu do pacjentów oczekujących na udzielenie świadczenia po urazach i po leczeniu ostrych incydentów chorobowych;
6) brak wymogu określenia planu rehabilitacji, w tym definiowania celu terapeutycznego, stanowiącego kryterium oceny skuteczności leczenia.

Proponowane przez Ministerstwo Zdrowia przepisy projektowanego rozporządzenia i zmiana rozporządzenia Ministra Zdrowia z 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej (tekst jednolity: Dz. U. 2021 poz. 265) mają rozwiązać te problemy i im przeciwdziałać.

Co się zmieni w zasadach korzystania ze świadczeń gwarantowanych z rehabilitacji leczniczej?

Jedną z ważniejszych zmian będzie wprowadzenie obowiązku oceny stanu świadczeniobiorcy (pacjenta) przed rozpoczęciem rehabilitacji oraz po jej zakończeniu. Jak tłumaczy Ministerstwo Zdrowia, wiedza dotycząca wartości skal czy klasyfikacji na początku i na końcu terapii pozwoli na obiektywne porównanie poszczególnych świadczeniodawców w zakresie jakości udzielanych świadczeń (poprzez ocenę skuteczności terapii i efektów zdrowotnych) oraz referencyjności świadczeniodawców (poprzez określenie profilu pacjentów – stan kliniczny pacjenta – przyjmowanych w danym podmiocie leczniczym).

Rozporządzenie rozszerzy wykaz skal i klasyfikacji medycznych służących do oceny stanu klinicznego lub funkcjonalnego świadczeniobiorcy. Te nowe skale i klasyfikacje mają pomóc:
- w podejmowaniu decyzji terapeutycznych oraz określaniu zapotrzebowania na opiekę,
- dobrać odpowiednią formę i poziom rehabilitacji, 
- ocenić skuteczność zaplanowanych i przeprowadzonych działań, 
- dokonać ewentualnej korekty planu postępowania terapeutycznego.

Obowiązek oceny stanu świadczeniobiorcy pozwoli na określenie profili pacjentów korzystających z rehabilitacji i dodatkowo umożliwi obiektywne porównanie poszczególnych świadczeniodawców w zakresie jakości udzielanych świadczeń oraz referencyjności ośrodków.

Zostanie też wprowadzony obowiązek stosowania oceny stanu funkcjonowania pacjentów zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Funkcjonowania Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF) Światowej Organizacji Zdrowia.

Ponadto omawiane rozporządzenie zawiera następujące zmiany:
1) dodanie nowych definicji;
2) sprecyzowanie personelu medycznego uprawnionego do udzielania świadczeń;
3) doprecyzowanie kryteriów kwalifikacji do świadczeń;
4) rozszerzenie wykazu skal i klasyfikacji medycznych służących do oceny stanu klinicznego lub funkcjonowania świadczeniobiorców;
5) wprowadzenie mechanizmów efektywnościowych w organizacji systemu rehabilitacji głównie na rzecz pacjentów po ostrych incydentach chorobowych lub urazach;
6) doprecyzowanie oraz ujednolicenie warunków realizacji świadczeń gwarantowanych;
7) doprecyzowanie obszarów zabezpieczenia świadczeń realizowanych w poszczególnych warunkach; 
8) zniesienie wymaganych odrębnych elementów dla skierowań do świadczeń fizjoterapia domowa oraz fizjoterapia ambulatoryjna;
9) aktualizacja wykazu podmiotów uprawnionych do wystawienia skierowań w poszczególnych zakresach świadczeń;
10) ujednolicenie nomenklatury we wszystkich świadczeniach w celu wyeliminowania problemów interpretacyjnych;
11) dostosowanie przepisów do zmian wprowadzonych w innych regulacjach.

Zdaniem Ministerstwa Zdrowia, zmiany te powinny przyczynić się do poprawy dostępności do świadczeń rehabilitacyjnych, szczególnie w odniesieniu do pacjentów, którzy ze względu na swój stan zdrowia (kliniczny i funkcjonalny) powinni w możliwe najkrótszym czasie uzyskać świadczenie rehabilitacyjne, gwarantując skuteczność wcześniej wykonanych procedur zabiegowych bądź wyłącznie procedur rehabilitacyjnych. Wprowadzenie ujednolicenia nazw powinno również wyeliminować problemy interpretacyjne.

Termin wejścia w życie zmian

Omawiane rozporządzenie ma wejść w życie po upływie miesiąca od dnia publikacji w Dzienniku Ustaw. Jest więc dość prawdopodobne, że nowe przepisy będą obowiązywać jeszcze przed końcem 2023 roku. 

Co to jest rehabilitacja lecznicza?

Jak informuje Pomorski Oddział Wojewódzki NFZ w Gdańsku, rehabilitacja lecznicza to kompleksowe postępowanie, które ma na celu przywrócenie pełnej lub możliwej do osiągnięcia sprawności fizycznej i psychicznej, zdolności do pracy i zarobkowania oraz zdolności do brania czynnego udziału w życiu społecznym, czyli poprawę jakości życia.

Świadczenia rehabilitacji leczniczej realizowane są:
- w warunkach ambulatoryjnych,
- w warunkach domowych,
- w ośrodku lub oddziale dziennym,
- w warunkach stacjonarnych.

Skierowanie na zabiegi rehabilitacji leczniczej musi wystawić lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, czyli taki, który pracuje w ramach umowy z NFZ. Na niektóre zakresy świadczeń, skierowanie wystawić może tylko lekarz specjalista.

Skierowanie do poradni rehabilitacyjnej nie jest tożsame ze zleceniem na realizację cyklu terapeutycznego. Skierowanie do lekarza rehabilitanta ważne jest dopóki pacjent leczy schorzenie, które było powodem wystawienia skierowania. 

Skierowanie na rehabilitację leczniczą w trybie ambulatoryjnym, tj. na zabiegi fizjoterapeutyczne, ważne jest 30 dni od daty wystawienia. W tym czasie skierowanie musi zostać zarejestrowane w miejscu, w którym udzielane będą świadczenia, bez względu na to, kiedy rozpocznie się rehabilitacja.

Skierowanie na rehabilitację musi zawierać: 
- pieczęć nagłówkową z numerem umowy z NFZ, 
- wszelkie dane pacjenta oraz rozpoznanie w języku polskim, 
- kod choroby, 
- opis dysfunkcji, 
- przyczyny kierowania na rehabilitację, 
- przebyte i współistniejące choroby. 

Na druku niezbędna jest pieczątka, podpis lekarza i data wystawienia. Do skierowania musi być dołączony komplet badań uzasadniających potrzebę prowadzenia takiej terapii.

Skierowanie do poradni rehabilitacyjnej oraz na zabiegi fizjoterapeutyczne może wystawić każdy lekarz ubezpieczenia zdrowotnego. Jedynie w przypadku wady postawy kwalifikującej się do rehabilitacji leczniczej narządu ruchu, skierowanie na zabiegi wystawia, w ramach umowy z NFZ, lekarz specjalista (rehabilitacji ogólnej, rehabilitacji medycznej, rehabilitacji w chorobach narządu ruchu, chirurgii ortopedycznej, chirurgii urazowo-ortopedycznej, ortopedii i traumatologii narządu ruchu, lekarz ze specjalizacją I stopnia w zakresie chirurgii ortopedycznej, chirurgii urazowo ortopedycznej, ortopedii i traumatologii, rehabilitacji narządu ruchu, rehabilitacji ogólnej, rehabilitacji medycznej lekarz w trakcie specjalizacji z rehabilitacji medycznej, ortopedii i traumatologii narządu ruchu).

Rehabilitacja w warunkach domowych przeznaczona jest dla pacjenta, który nie porusza się samodzielnie i nie ma możliwości dotarcia do placówki rehabilitacyjnej, która udziela świadczeń w trybie ambulatoryjnym (poradnia rehabilitacyjna, gabinet rehabilitacji, ośrodek/oddział dzienny rehabilitacji).

Rehabilitacja w ośrodku (oddziale) dziennym przysługuje pacjentowi, którego stan zdrowia nie pozwala na rehabilitację w warunkach ambulatoryjnych, a pacjent nie wymaga całodobowego nadzoru medycznego.

Źródła:

- Projekt (z 3 września 2023 r.) rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej;

- Pomorski Oddział Wojewódzki NFZ w Gdańsku