Jak prawidłowo przyznawać dodatek motywacyjny dla nauczycieli. Błędy w regulaminach wynagradzania.

Z czego składa się wynagrodzenie nauczycieli

W myśl art. 30 Kn wynagrodzenie nauczyciela składa się z:

• wynagrodzenia zasadniczego,
• dodatków, 
• wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw,
• nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i dodatków socjalnych określonych w art. 54.

Jakie są warunki przyznawania nauczycielom dodatku motywacyjnego

Ogólne warunki przyznawania nauczycielom dodatku motywacyjnego wynikają z treści Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy.

Dyrektor szkoły przyznaje dodatek motywacyjny, kierując się przepisami:

• § 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy oraz
• regulaminu uchwalonego przez organ prowadzący na podstawie art. 30 ust. 6 Karty Nauczyciela, określającego m.in. szczegółowe warunki przyznawania nauczycielom dodatku motywacyjnego.

Regulamin wynagrodzenia jako podstawa dla przyznania dodatku motywacyjnego dla nauczycieli

 Szczegółowe zasady przyznawania dodatku motywacyjnego dla nauczycieli powinny wynikać z regulaminu wynagradzania nauczycieli, stanowionego przez organ prowadzący na podstawie upoważnienia wynikającego z treści art. 30 ust. 6 Kn.

Powyższe oznacza, że dodatek motywacyjny może otrzymać nauczyciel, który spełnia wymienione przesłanki oraz szczegółowe warunki określone w regulaminie uchwalonym przez organ prowadzący szkołę.

Opracowując regulamin przyznawania dodatku motywacyjnego należy stosować tylko klarowne i jednoznaczne zapisy.

Jakie są niedozwolone zapisy w regulaminie wynagradzania nauczycieli?

• Dodatek motywacyjny jest formą uznaniową.

Zapis w regulaminie wynagradzania nauczycieli o treści: „Dodatek motywacyjny jest formą uznaniową” jest  niezgodny z regulacjami prawnym zawartymi w art. 30  ust. 1 i ust. 6 Kn i § 6 i 7 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej  i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 roku w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy. 

Brak jest tym samym ustawowej delegacji dla nadawania przez radę miasta/ radę gminy, radę powiatu dodatkowi motywacyjnemu charakteru uznaniowego. Należy podkreślić, że art. 30 ust. 1 Kn określa wyraźnie, iż dodatek motywacyjny jest jednym z elementów wynagrodzenia nauczycieli.

• Uzależnienie otrzymania dodatku motywacyjnego od długości zatrudnienia
  w danej placówce.

Uzależnienie otrzymania dodatku motywacyjnego od długości zatrudnienia w danej placówce nie mieści się wśród ogólnych warunków przyznawania nauczycielom dodatku motywacyjnego i wykracza poza upoważnienie ustawowe do uszczegółowienia przez radę gminy zapisów ustawowych w zakresie wysokości stawek dodatków oraz szczegółowych warunków ich przyznawania (wyrok WSA w Krakowie z dnia 9 marca 2010 r., III SA/Kr 1007/2009).

• Dodatek motywacyjny nie może być uzależniany od stażu pracy ogólnego, czy zakładowego.

Z regulaminu określającego wysokość oraz szczegółowe warunki przyznawania nauczycielom dodatków do wynagrodzenia zasadniczego musi jasno wynikać ich wysokość, w tym dodatku motywacyjnego. Sama forma określenia wysokości stawki dodatku zależy od organu uchwałodawczego. Jednak zawsze musi to być stawka dodatku dokładnie określona, stanowiąca o wysokości wynagrodzenia nauczyciela. W orzecznictwie sądowym przyjęto, że organ prowadzący szkołę może w różny sposób określić wysokość stawki dodatku motywacyjnego, może to być np. wysokość kwotowa, procent wynagrodzenia zasadniczego, przedział określający dodatek w wysokości "od-do", czy też uzależnienie przyznania dodatku od poszczególnych okoliczności związanych z uzyskaniem do niego prawa. (wyrok WSA w Olsztynie z dnia 18 czerwca 2008 r., sygn. akt II SA/Ol 209/08, LEX nr 424627, wyrok WSA  w Gorzowie wielkopolskim z dnia 19 sierpnia 2009 r., sygn. akt II SA/Go 439/09).

• Uzależnienie przyznania dodatku motywacyjnego od funkcji pełnionej przez nauczyciela.

Nieuzasadnione jest także uzależnienie przyznania dodatku motywacyjnego od funkcji pełnionej przez nauczyciela. Z pełnieniem określonej funkcji może wiązać się uprawnienie do uzyskania dodatku funkcyjnego w trybie i na zasadach określonych w Kn oraz aktach wykonawczych.

Zgodnie z § 6 Rozporządzenia w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli (…), wysokość dodatku motywacyjnego nauczyciela uzależniona jest wyłącznie od jakości świadczonej pracy i wykonywania dodatkowych zadań, a nie jest związana z powierzonym stanowiskiem czy sprawowaną funkcją, co potwierdzają również ogólne warunki przyznawania nauczycielom dodatku motywacyjnego. Wobec tego wysokość dodatku motywacyjnego nie powinna zależeć od zajmowanego stanowiska (funkcji dyrektora, wicedyrektora szkoły, kierownika) - wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 10 września 2013 r. sygn. akt. IVSA/Wr 315/13.

Ponadto zgodnie z wyrokiem  Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku (Wyrok z dnia 3 lipca 2008 r., III SA/Gd 80/08), przykładowe wyliczenie w uchwale przesłanek przyznawania dodatku motywacyjnego niemającego charakteru katalogu zamkniętego, może sugerować istnienie innych, pozaregulaminowych warunków przyznawania tego dodatku.

Sąd zauważył również, że nieuzasadnione jest uzależnienie przyznania dodatku motywacyjnego od funkcji pełnionej przez nauczyciela. Z pełnieniem określonej funkcji przez nauczyciela może wiązać się uprawnienie do uzyskania dodatku funkcyjnego w trybie i na zasadach określonych w Kn oraz aktach wykonawczych.

• Uzależnienie wypłaty dodatku motywacyjnego od posiadanych przez gminę środków. 

Należy także podkreślić, że w orzecznictwie rozpowszechniony jest również pogląd, że uzależnienie wypłaty dodatku motywacyjnego od posiadanych przez gminę środków finansowych jest sprzeczne z art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy Kn (rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody łódzkiego z 30 października 2000 r., PR 0911/2/2000).

•  Wypłata dodatku motywacyjnego w przypadku usprawiedliwionej nieobecności nauczyciela.

Rada gminy nie może na postawie art. 30 ust. 6 pkt. 1 Kn określić w regulaminie wynagradzania nauczycieli, że "dodatek motywacyjny i funkcyjny jest wypłacany przez szkołę w przypadku usprawiedliwionej nieobecności nauczyciela w związku z wynagrodzeniem chorobowym i zasiłkami: chorobowym, opiekuńczym i macierzyńskim" (rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Lubelskiego z dnia 1 września 2010 r. NK.II.0911/262/10)

Jak przyznaje się dodatek motywacyjny dyrektorowi szkoły?

Brak jest również podstaw do ustalania odrębnych warunków przyznawania dodatku motywacyjnego dla dyrektorów szkół. Rada gminy/powiatu na mocy upoważnienia ustawowego zobowiązana jest do ustalenia jednolitych warunków dla wszystkich nauczycieli, w tym dla nauczycieli pełniących funkcję dyrektora szkoły. W odniesieniu do nauczycieli, którym powierzono obowiązki dyrektora (wicedyrektora), organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego władny jest tylko uszczegółowić ogólny warunek przyznania dodatku motywacyjnego, określony w § 6 pkt 5 Rozporządzenia w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli (…) – „szczególnie efektywne wypełnianie zadań i obowiązków związanych z powierzonym stanowiskiem” (por. Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Lubelskiego z dnia 10 czerwca 2009 r., NK.II.0911/275/09). Rada powinna więc ustalić jednolite warunki przyznawania dodatku motywacyjnego dla wszystkich nauczycieli, w tym dla nauczycieli pełniących funkcję dyrektora.

Dodatek motywacyjny, jako jeden z elementów wynagrodzenia wymienionych w art. 30 ust. 1 pkt 2 Kn, ma zachęcać dyrektora do podnoszenia kwalifikacji zawodowych, zwiększenia zaangażowania w pracy oraz dbałości o wysoki jej poziom. Dodatek ma motywować dyrektora i z tego względu może być przyznany na okres nie krótszy niż 2 miesiące i nie dłuższy niż 10 miesięcy. Tak również wypowiada się orzecznictwo sądowoadministracyjne (por. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 26 kwietnia 2004 r., sygn. akt: IV SA/Wr 274/05), które stwierdza, że dodatek motywacyjny ma charakter okresowy i przysługuje w czasie na jaki został przyznany.

Dodatek nie jest obligatoryjnym, stałym, niezmiennym składnikiem wynagrodzenia lecz jest dodatkiem fakultatywnym, odnoszącym się, w myśl cytowanego art. 30 ust. 2 Kn, do jakości świadczonej pracy i wykonywania dodatkowych zadań lub zajęć, nie zaś dodatkiem związanym z powierzonym stanowiskiem lub sprawowaną funkcją (wyrok WSA w Olsztynie z dnia 26 sierpnia 2008 r., sygn. akt: II SA/Ol 365/08).

Kiedy można pozbawić nauczyciela dodatku?

Sąd Okręgowy w Gliwicach (sygn. akt. VIII Pa 130/18, LEX nr 2679893 ) zauważył, że regulacja § 6 rozporządzenia z 31 stycznia 2005 r. wskazuje, iż dodatek motywacyjny nie jest jedynie fakultatywnym elementem wynagrodzenia nauczyciela, ale stałym i obligatoryjnym. W orzecznictwie panuje bowiem ugruntowany już w tym zakresie podgląd, iż rada gminy upoważniona jest do dookreślenia zawartych w rozporządzeniu przesłanek, nie posiada natomiast kompetencji do pozbawienia nauczycieli dodatku motywacyjnego.

W praktyce wprowadzenie w akcie prawa miejscowego regulacji przewidującej jednostronne pozbawienie lub zmniejszenie albo zawieszenie tego składnika wynagrodzenia byłoby sprzeczne z przepisami Kodeksu pracy. Jego zmiana na niekorzyść pracownika wymaga zatem wypowiedzenia zmieniającego (Wyrok WSA z dnia 18 lipca 2007 r., IV SA/Wr 278/2007). Nauczycielowi można ewentualnie nie przyznać dodatku motywacyjnego na kolejny okres, ale nie można go odebrać w okresie, na który został przyznany. Odebranie prawa do dodatku motywacyjnego może nastąpić w sytuacjach prawem określonych – w przypadku zawieszenia nauczyciela w obowiązkach, w okresie urlopu dla poratowania zdrowia czy w przypadkach, kiedy wynagrodzenie nie przysługuje (np. urlop bezpłatny).

Czy szkoła opracowuje regulamin przyznawania dodatku motywacyjnego nauczycielom?

Szkoła/placówka, a w jego imieniu dyrektor lub rada pedagogiczna nie ma obowiązku jak i podstaw prawnych do tworzenia odrębnych regulaminów przyznawania dodatku motywacyjnego dla nauczycieli. Brak jest delegacji prawnej w przepisach prawa,  tj. Karcie Nauczyciela i Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 roku w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy. Powyższe potwierdza rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Kujawsko – Pomorskiego z dnia 15 lipca 2008 r., WNK/DW.IV.BP.0911-22/08.

Zasady przyznawania dodatku motywacyjnego nauczycieli szkół i placówek samorządowych może określać jedynie organ prowadzący szkołę w formie uchwały będącej aktem prawa miejscowego. W praktyce regulaminy dodatku motywacyjnego tworzone przez dyrektorów szkół czy rady pedagogiczne są nieważne.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1762)

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416 ze zm.),